İnsan qəlbinin açarı "sözdür". İnsanlar xarici aləmlə öz doğma dili vasitəsilə təmas yaradırlar. Onların maddi, əxlaqi-ruhi, ictimai həyatının quruluşu, cəmiyyətdəki yeri, digər insanlarla ünsiyyəti müxtəlif söz birləşmələri və ifadələrlə gerçəkləşdirilir. Söz və nitq insan təfəkkürünün zirvəsidir. İnsanlar, adətən, öz davranış və hərəkətlərini öz ağlı və idrakı ilə izah etməyə çalışırlar. Əslində isə onlar nə edirlərsə, öz ehtiyaclarını ödəmək xatirinə edirlər. Bir sözlə, insan fəaliyyətinin hərəkətverici qüvvəsi, davranış hərəkətlərinin mənbəyi onun tələbatıdır. İnsan tələbatının obyektiv göstəriciləri mövcuddur ki, bu da insanın şüuru, düşüncəsi və iradəsi ilə idarə olunmayan emosiyalarıdır. Emosiya nədir? Emosiya dedikdə, psixi vəziyyətin, insanın əhval-ruhiyyəsinin üzünün ifadəsində, mimikasında biruzə verməsi kimi anlaşılmır və bu məsələnin zahiri cəhətidir. Daha dərin və ümumi cəhəti onun insanın psixikası ilə bağlı olan tərəfidir. Emosiya hər hansı aktual tələbatın insan beynində əks olunması və onun təmin olunması imkanının qiymətləndirilməsidir. Bunu isə hər bir şəxs öz bilik və təcrübəsi ilə qiymətləndirir. Hər hansı məlumata malik olan şəxs öz tələbatına uyğun olaraq aldığı informasiyanı qiymətləndirə bilir. Məhz buna görə də eyni bir əsər, söylənilən söz və yaxud dinlənilən nitq ayrı-ayrı dinləyicidə, tamaşaçıda fərqli daxili gərginlik yaradır.
İnsanın tələbatı məsələsinə də toxunaq. Qeyd edək ki, bu günə qədər insan tələbatının təsnif olunmasında çətinliklər ilkin tələbatın çoxsaylı tələbatlara transformasiya olunması ilə izah olunur. Hazırda bu haqda dəqiq meyarlar yoxdu. Məsələn: amerikalı psixoloq A.Maslou bunların sayının 15, Mak-Duqlas 18, fransalı Merrey və Pyeron 20 olduğunu qeyd edir. Tam dəqiq desək, insanların tələbatı 2 əsas qrupa bölünür: həyati (vital) və ictimai (sosial) tələbatlar.
Həyati tələbat fərdin varlığını təmin edən əsas tələbatdır. Bunlara qida, su, optimal isti-soyuq rejim, xarici zərərli təsirlərdən qorunmaq və s. tələbatlar aiddir. Bu məlumatlardan çoxsaylı maddi tələbat doğur (geyim, ev-eşik və s.)
İctimai tələbat sözün əsl mənasında insanın müəyyən sosial qrupa mənsub olması, onunla ümumiliyi, müəyyən ictimai yerə malik olması, onu əhatə edən insanların diqqətinə, hörmətinə, məhəbbətinə, qayğısına olan tələbatdır.
Ümumiyyətlə, insanın sosial tələbatı adətən 2 hissədən ibarət olur:
1) özü üçün olan tələbatlar;
2) başqaları üçün olan tələbatlar.
Özü üçün olan tələbat insanın özünə aid olan hüquqları başa düşüb dərk etməsidir. Başqaları üçün olan tələbat isə həmin şəxsin digərləri qarşısında öz borcunu dərk etməsidir.
Daha bir məsələyə - şəxsiyyət formuluna toxunaq. Hər bir insanın öz şəxsiyyət formulu vardır ki, bunun köməyi ilə insan qarşısındakı adamın şəxsiyyətini təyin etməyə çalışır. İnsanın şəxsiyyət tipləri çox və müxtəlifdir. Bütün insanlar müsbət və mənfi tiplərə bölünür.
Müsbət tiplər daxilən xarici mühitə tez uyğunlaşan sosial tiplərdir. Mənfi tiplər isə daxilən ziddiyətli, həm də xarici aləmlə daim münaqişədə yaşayan melonxonik tiplərdir.
Müasir anlayışlara görə, insan şəxsiyyətinin quruluşu 4 hissəyə bölünür:
1) insanın temperamenti və digər bioloji xüsusiyyətləri;
2) İnsanın iradəsi, yaddaşı, hissləri, emosiyaları, qavrayışı, təfəkkürü, duyğuları, bir sözlə,əsas psixoloji proseslərin birləşdirən bu hissədə ictimai elementlər də özünə yer tapır.
3) İnsanın bacarığı, biliyi kimi xüsusiyyətləri həyat təcrübəsi və təhsillə yaranır.
4) İnsan şəxsiyyətinin ən ali, sonuncu hissəsini onun dünyagörüşü, həyatda idealı, maraqları, istək və arzuları təşkil edir, yalnız tərbiyə vasitəsilə yaranır.
Bənzər xəbərlər...
XƏBƏR LENTİ
Sabah Azərbaycanda havanın temperaturu 32 dərəcəyədək yüksələcək
"Canın yansın, az, nə bomba şeysən..."
Labirint-2
68 yaşlı Hollivud ulduzu 3-cü dəfə evlənir - 32 yaşlı qadınla - FOTO
ASAN səyyar xidmət Ucar və Zərdab sakinlərinə xidmət göstərir
Madonna yeni şəkillərini paylaşdı - FOTO
Çində koronavirusa yoluxma hallarının sayı yenidən artır
Ukrayna səmasında UNO göründü
Türkiyədən Azərbaycana jest-İstanbul tarixində ilk dəfə
"Payız uşaqları"nda bu xəstəlik daha çox olur
Üfüqdəki ay niyə daha iridir?
Harvard professoru uzunömürlülüyün ƏSAS SİRRİNİ açdı
Yaponiya Aya yük gəmiləri göndərəcək
Leyla Əliyeva milyonuncu ağacı əkdi
Tramp Azərbaycanla Ermənistan arasında atəşkəsin pozulmasına fikir bildirdi
Azərbaycanda bu bəla 10-15 il cavanlaşıb
Xaçmazda naməlum xəstəlik yayılıb
Xankəndi və Şuşada Azərbaycan mobil şəbəkəsi fəaliyyətə başladı
Günəş və Ay tutulacaq
Demet Özdemirin yeni sevgilisi O imiş-FOTO
Çirkin olmanın üstünlükləri
Soyuducuda olan təhlükələr
HAVA necə olacaq?-4 Sentyabr
Dahilər haqqında bilmədiklərimiz
Fərari oğula qız verməmək ənənəsi
Azərbaycanda yağış yağacaq
Pendir yeməyin xeyri
Murad Bozdan NİŞAN AÇIQLAMSI
Uşaq bağçaları optimallaşdırılacaq
Günün qoroskopu: sevgililər küsüşəcək, dil tapmaqda çətinlik çəkəcək
Azərbaycanda ovçuların nəzərinə
Gözəl xanımlar üçün...
Taksi sürücülərinin nəzərinə!
Sabah güclü külək olacaq
Füzulinin 38 şəhid verən kəndində abidə kompleksi açıldı
Azərbaycanlı gimnastlar ötən Dünya çempionatı ilə müqayisədə nəticələrini yaxşılaşdırıblar
Bir toxunuşla dodaq boyanızı sabitləyin
Dünyanın ən bahalı kirayə evi odur?
Günün qoroskopu: İşlərinizi qaydasına salın!
Həcc ziyarətinə sənəd qəbulunun vaxtı uzadıldı - SƏBƏB
Herpes virusu
TƏBİB əhaliyə müraciət etdi: “Ehtiyac olmadıqca...”
Rüstəm Muradovdan Qarabağda atəşkəsin pozulması ilə bağlı AÇIQLAMA
2012 payız kolleksiyasından
"Bələdiyyələrin əraziləri və torpaqları haqqında" Qanuna dəyişikliklər edildi
Sukerberq Facebook-un səhmlərini satacaq
Zövqlü ayaqqabılar
Nənəsini qucaqlamaq üçün xüsusi kostyum ixtira etdi - VİDEO
Qar yağacaq
Kate Middletonun tərzi
- ŞƏRHLƏR