Orqanizmdə müəyyən bir faizin üzərində olanda insanın həyati fəaliyyətinə ziyan vuran bəzən ölümə belə yol açan kimyəvi maddələrə zəhər deyilir. Bu cür maddələrin müxtəlif şəkillərdə orqanizmə daxil olması nəticəsində ortaya çıxan vəziyyət, zəhərlənmədir.
Necə Olur?
Zəhərlənmə, zəhərli maddələrin yeyilməsi və ya içilməsi,nəfəs alınması, dəri ilə təmas edilməsi və ya bəzi heyvanların dişləməsi ilə meydana gəlir. Evlərdə və ya sənaye sahəsində istifadə edilən qazların tənəffüs yolu ilə orqanizmə daxil olması və ya kənd təsərrüfat dərman vasitələrinin bədənimizə təmas etməsi də, zəhərli maddənin ağız yolu ilə orqanizmə daxil olması qədər təsirli və təhlükəlidir.
Zəhərin xüsusiyyətinə görə orqanizmdə yaratdığı təsirləri də əlamətləri də fərqli olur.
Zəhərlənmədə insan özünü itirmiş və ya şüurunu itirmiş ola bilər. Görmə pozğunluğu, zəhərlənmə simptomlarından ən çox görülənidir. Xəstənin nəfəsindən gələn benzin və ya tiner kimi kimyəvi maddələrin kəskin qoxusu hiss edilə bilər. Mədə bulanması, qusma və ishal kimi simptomlar, zəhərlənmənin mühüm əlamətlərindəndir. Bundan başqa, xəstənin dərisində qızartı, yanıq və digər əlamətlər müşahidə edilərsə zəhərli maddə ilə təmas etmiş ola biləcəyi düşünülür.
Bəzi zəhərlər qusma yolu ilə orqanizmdən çıxa bilər. Kimyəvi maddələr qusaraq orqanizmdən atıla bilər. Zəhər, insanın cildinə və ya geyiminə bulaşmış isə dərhal paltarlar çıxarmalı və dəri bol su ilə yuyunmalıdır. Tənəffüs dayanması və ya şok vəziyyətində süni tenəffüs tətbiq olunmalı və xəstə vaxt itirmədən xəstəxanaya aparılmalıdır. Əgər xəstənin hansı maddədən zəhərləndiyi məlum olarsa xəstəxanaya müraciət etdikdə məsələ ilə bağlı məlumat verilməlidir.
Zəhərlənmələrin qarşısını almaq üçün ilk növbədə evimizdə çoxlu miqdarda zəhərli maddə olduğunu bilməliyik. Təmizlik maddələrində, kosmetik, boya məhsullarında və mebel boyalarında, böcək öldürücü dərmanlarda, yanacaqlarda, təbii qaz və digər qazlarda və dərmanlarda yüksək miqdarda kimyəvi komponentlər olur. Xüsusilə müalicədə istifadə edilən dərmanların, şüursuz və yüksək dozada istifadə edilməsi böyük təhlükə yaradır.
Evlərimizdə bu qədər çox zəhərli maddə olarkən, balaca uşaqlar böyük risk altındadır. Uşaqlara zərərli ola biləcək təhlükəli maddələri, onların asanlıqla əldə asan edilə bilməyəcək yerlərdə saxlamaq və qıfıllı sandıqlarda saxlamaq lazımdır. Həmçinin zəhərli maddələrin olduğu qutu və ya şüşələr, başqa məhsullar ilə qarışmaması üçün mütləq etiket yapışdırmaq lazımdır.
Qida Zəhərlənməsi
Qida zəhərlənməsi, səsboğan qazı zəhərlənməsi, heyvan sancmaları və həşərat sancmaları zəhərlənmə növlərindəndir.
Qida zəhərlənməsi, qidaların saxlanması zamanı pozulması və ya sağlamlığa zərərli qidaların orqanizmə daxil edilməsi ilə baş verir. Mədə bulanması, qusma, qarın ağrısı, ishal, baş ağrısı, görmə pozğunluğu, göz bəbəklərinin böyüməsi və şok halı, qida zəhərlənməsinin əlamətlərindəndir. Belə bir vəziyyətlə qarşılaşdıqda çox duzlu su içirdərək xəstəni qusdurmaq lazımdır. Sonra isə vaxt itirmədən xəstəxanaya çatdırılmalıdır.
Tənəffüs Yolu ilə
Səsboğan qazı zəhərlənməsi, motorlu maşınların çirkli qazlarından çıxan zəhərləyici karbonmonoksit qazının nəfəs alınması ilə ortaya çıxır. Nizamsız və ya düzgün çalışmayan, qapalı şəraitdə işlək vəziyyətdə buraxılmış motorlu vasitələrin səsboğan qazları çox təhlükəli olur. Eyni şəkildə, evlərdəki soba və şofbenlərdən çıxan zəhərli qazlar da oxşar təsir göstərirlər.
Boğulma,dərinin və dodaqların rəng dəyişməsi, tənəffüs çətinliyi, şüur itkisi, qulaq guruldaması və yuxulu olma səsboğan qazı zəhərlənmələrinin əlamətlərindəndir. Belə bir vəziyyətdə xəstənin dərhal təmiz hava ilə bol oksigen qəbul etməsi təmin olunmalıdır. Sonra xəstə ən qısa müddətdə xəstəxanaya aparılmalıdır.
Həşərat Sancmaları
Heyvan sancmaları və həşərat sancmaları da ölümcül təhlükələrə səbəb olur. Sadə sancmalarda yara sabunlu su ilə diqqətlə yuyu
larkən, həşərat sancmalarında həşəratın dişlədiyi yer qanadılır və ammonyakla təmizlənir. Heyvan sancmaları ilə bulaşan xəstəliklərə qarşı, evlərdə saxlanılan pişik və it kimi heyvanların mütəmadi olaraq peyvənd edilməsi olduqca əhəmiyyətlidir. Zəhərli həşərat sancmalarında, dəridə şiş, qızartı, qaşıntı və ağrı olur. Yüksək temperatura və mədə bulanması da görülə bilər. Belə hallarda xəstə qısa müddətdə həkimə çatdırılmalıdır.
Fuad Nəzərov
XƏBƏR LENTİ
- ŞƏRHLƏR