Ən sirli, həyəcanlı, maraqlı görüntüləri biz yatdığımız zaman yuxuda görürük. Qədim Romada yuxulara çox ciddi yanaşırmışlar. Bəzən hətta yuxunu düzgün yozmaq üçün senat belə çağırılırmış. Belə hesab olunurdu ki, tanrının özü yuxu vasitəsi ilə insanlara öz mesajlarını göndərirdi. Amma bu insanlar hər yoldan ötən yox, tanrı tərəfindən seçilən, yüksək statuslu insanlar vasitəsi ilə olurdu. Təbii ki, bu Qədim Romalıların fikridir. Təsəvvür edin ki, hərbi yürüşlər zamanı sərkərdələri yuxuyozan münnəcimlər müşaiət edirdi.
Bu da sübut olunmuş faktdır ki, incəsənət, elm, bir sözlə, yaradıcı insanların ağlına ən uğurlu ideyalar məhz gördükləri yuxular vasitəsi ilə gəlmişdir. Bunun üçün təkcə Mendeleyevin kimyəvi elementlər cədvəlini yada salmaq kifayətdir. Hansi ki, alim o sistemi yuxuda görmüşdü və indi o cədvəl dərsliklərin mühim sahəsi hesab olunur.
Bütün bunlara baxmayaraq biz yuxular haqqında qədim dövrlərdə bilinənlərdən artıq nəsə bilmirik. Həqiqətən də, bizə yuxular haqqında nə məlumdur? Sırf yuxularla məşğul olan ayrıca bir elm var. “Somnoloqiya” adlanır. Və bu elmi tədqiqatlar nəticəsində ortaya çıxan faktlar aşağdakılardan ibarətdir.
1. Biz gördüklərimizin 90%-ni unuduruq.
Deməli, oyanandan beş dəqiqə sonra biz yanlız gördüklərimizin yarısını xatırlaya bilirik. On dəqiqə sonra isə biz artıq yuxumuzun 90%-ni yaddan çıxardırıq.
2. Kor insanların yuxusu.
Vaxtilə görmə qabliyyəti olan insanlar, kor olduqdan sonra yuxularında mənzərəli və rəngli görüntülər görürlər. Anadangəlmə korlar isə şəkil görüntüsü görməsələr də, yuxuları özünü səs vasitəsi ilə biruzə verir. Bu yuxular adətən səs, qoxu, təmas, və digər bu kimi yüksək hissiyatlı reaksiya ilə bağlı olur.
3. Hamı yuxu görür.
Yuxu görmək hamıya məxsus olan bir şeydir. Lakin ruhi xəstələr istisnalıq təşkil edə bilir. Əgər insan beyninə yerdibsə ki, o yuxu görmür, o zaman ayılan kimi bütün gördüklərini unudur. Belə çıxır ki, onların şüuru səmərəsiz fəaliyyət göstərir və dağıdıcı xüsusiyyətə malikdir.
4. Yuxularımızda yalnız tanıdığımız insanları görə bilərik.
Şüurumuz həyatımızda bir dəfə də olsun qarşılaşmadığımız insanları uydura bilmir. Yuxumuza gələnlər tanıdıqlarımızdır. Lakin elə tanıdığımız və unutduğumuz insanları görə bilərik. Həyatımız boyunca saysız-hesabsız insanla qarşılaşırıq. Gözümüzün önündən yüz minlərlə sima keşir. Amma beynimizin yuxu görən hissəsində bütün gördüklərini bina kimi inşa etmək üçün obraz və işarə qıtlığı var.
5. Rəngli və ağ-qara yuxular.
1915-ci ildən başlayaraq 50-ci illərə qədər davam edən araşdırmalar nəticəsində məlum olub ki, insanların 12%-i yuxusunu ağ-qara formasında görür. 60-ci illərdə isə bu statistika dəyişdi. Bu gün insanların yanlız 4.4%-i ağ-qara yuxu görür. Bu dəyişiklik ilk növbədə onunla əlaqədərdir ki, ağ-qara filmlər öz yerlərini rəngli filimlərə veriblər. Televizor və digər rəngli görüntülər ala biləcəyimiz digər texnoloji yeniliklər yaranıb.
6. Yuxular nəyə işarədir?
Çox nadir hallarda gündəlik hadisələrdən bizə yaxşı tanış olan, qarşılaşdığımız vəziyyətləri yuxuda görürük. Hətta bu baş versə belə, həmin o tanış adamlar, yerlər, əşyalar yuxuda tamamilə fərqli tərzdə qarşımıza çıxır. Yuxuların daşıdığı rəmzi məna çox dərindir. Bəzən yuxularımızda biz özümüzü fəzanın əngin dərinliklərində görürük. Məhz bu fakt qədimdə kahinlər və hökmdarların yuxulara ürkək münasibət bəsləməsinə səbəb olub. Təsəvvür edin ki, kainatın taleyindən məsuliyyətli olan bu hökmdarlar hansı ruh hali ilə qərarlar verirmişlər. Razılaşın ki, bu bir həqiqətdir. “Əgər yuxuda mənim sol baldırım əsirsə, bunun mənası böyükdür”- deyirdi Napoleon. Əslində bu doğru idi. Imperatorun yuxularının yozumu həmişə dərin olurdu. Bütün bunlara baxmayaraq yuxularda bizə göndərilən işarələr əslində bir az da bizim özümüzdən asılıdır. Yəni onu istədiyimiz reallıqla əlaqələndirə bilərik.
7. Yuxudakı hisslərimiz.
Yuxuda ən çox duyduğumuz hiss vahimə, narahatlıq hissidir. Ümumiyyətlə isə mənfi hislərə daha çox qapılırıq yuxularımızda, nəinki müsbət.
8. Bir gecəlik yuxunun sayı.
Hər gecə insanın gördüyü yuxuların sayı 4-lə 7 arası ola bilir. Ortalama hesabla gecə boyu yatan hər adam bu vaxtın ilk bir-iki saatını yuxu görür. Yuxuların davamiyyəti isə ən çox 4 saniyə çəkir. Insanlarda isə belə bir təəssürat var ki, onlar saatlarla yuxu görür.
9. Heyvanlar da yuxu görür.
Heyvanların beyni üzərində aparılan araşdırmalar nəticəsində aydın olmuşdur ki, onların beyni də eynilə yatmış insan beyni kimi fəaliyyət göstərir. Bu hərkəsdən çox it saxlayanlara məlumdur. Yuxuda olduğu vaxt ayaqlarının tərpənişi, verdiyi həssas reaksiyalar bundan xəbər verir.
10. Yuxu vaxtı bədən iflic olur?
Yuxuda olduğumuz vaxt bədənimiz iflic vəziyyətdə olur. Ən dinamik yuxunu görmüş olsaq belə əzələlərimiz daxildə hiss etdiyimiz o həyəcanı biruzə vermir. Lakin yuxu vaxtı göz səyirməsi deyilən bir şey baş verir. Məhz həmin vaxt biz yuxu dediyimiz o prosesdə hərəkətli personajları görürük. Bu hal gecə istirahətimizin təxmini 20-25%-ni alır. Amma əvəzində bu reaksiyalar insanı yatdığı vaxt sağa- sola çevrilərkən lazımsız zədə almağından xilas edir.
11. Yuxunun reallıqla əlaqəsi.
Yatdığımız zaman beynimiz kənar təsirlərdən stimul alaraq yuxu görür. Məsələn, əgər siz yatmısınızsa və yan otaqda qonşunuz, qardaşınız yüksək səslə oyun oynayırsa, siz yuxunuzda görəcəksiniz ki, musiqi məktəbində, operada və digər belə məkandasız və saksafon ya kontrabas ifasını dinləyirsiz. Bunun kimi oxşar misallardan çox çəkmək olar.
12. Qadın və kişi fərqli yuxu görür.
Kişilər adətən yuxularında elə kişilərə aid nələrsə görürlər. Kişi yuxularının 70%-də kişi obrazlarına rast gəlinir. Qadınların gördükləri yuxularda isə qadın və kişinin iştirakı 50-50-dir. Bundan əlavə, kişilərin yuxularındakı qadınlar çox aqressiv olur.
13. Dini yuxu.
Bir çox insan özərində aparılmış tədqiqatlara görə onların 18%-dən 30%-ə qədər olan hissəsi ən azından bir dəfə peyğəmbəri yuxu görür. Və biləndəki o. Belə yuxu görən 70% insanın içindədir, təəssüf hissi keçirir.
14. Insan xoruldadığı vaxt yuxu görmür.
Belə bir fərziyyə irəli sürülüb ki, əgər biri xoruldayırsa həmin an o yuxu görmür. Bu məlumatın nə dərəcədə doğru ya yanlış olduğunu elm sübüt edə bilməsə də gündəlik təcrübələr ona inanmağa əsas verir.
XƏBƏR LENTİ
- ŞƏRHLƏR