Körpənin yuxusu insan orqanizmində baş verən ən çətin fizioloji ritmlərdən sayıla bilər.
Çağalarda yuxunun düzgün ritmləri, yani yuxu və oyaq qalma proseslərinin növbələşməsi tədricən qurulur. 2 və 4 aylar arası uşaqların yuxu strukturunda vacib dəyişikliklər baş verir. 2-ci aydan 6-cı aya kimi uşaqlarda yuxu və oyaqqalma proseslərinin sirkad ritmi formalaşır. Normal yuxu dövri təxminən hər 24 saatdan bir olur. Bu dövr sirkad ritmi adlandırılır. Bioloji ritmin sirkad forması bir növ işıq və temperatur təsirləri ilə ontogenez dövrdə orqanizmin qazandığı, «bioloji saatlar» vasitəsi ilə həyata keçirilir.
Yuxu insan orqanizmində təbii, mütəmadi və vacib olan hallardan sayılır. Yuxu orqanizmdə baş verən digər proseslər kimi hormonlar və yüksək aktiv maddələr vasitəsi ilə idarə olunur. Belə ki, gecə vaxti melatonin hormonu ən yüksək dərəcəyə çatır və insanın yuxulamağına və dərin yuxuya getməsinə səbəb olur. Digər maddələr isə oyanma proseslərinə, yuxunun dərin və yüngül fazalarının dəyişməsinə təsir edir.
İnsanlar həyatının 1/3 hissəsi yuxuda keçirir. Uşaqlıq dövründə yuxunun vacibliyini xüsusilə vurğulamaq lazımdır. Çağa gün ərzində təqribən 18 saat, bir yaşlı uşaqlarda isə bu rəqəm azalaraq təqribən 13 saat təşkil etməlidir. Maraqlısı budur ki, bu qanunauyğunluq məməlilərdə də müşahidə olunur: erkən uşaqlıq dövrü minimal fiziki fəaliyyət və daha çox yuxu müddəti ilə, böyüdükcə isə aktivliyin artması və yuxu müddətinin qısalması ilə xarakterizə olunur.
Amerika alimlərinin tədqiqatlarına görə, valideynlərin 3/4-ü uşaqlarında gecə yuxu pozuntularının əmələ gəlməsindən şikayətlənməsinə baxmayaraq, bu ailələrdən yalnız 10-14%-i tibbi və psixoloji yardıma müraciət etdiyi bildirilir. Təəssüflər olsun ki, valideynlər yuxu pozuntularının bir gün keçib gedəcəyini zənn edərək və ya hansı həkimə müraciət etdiklərini bilməyərək özləri pis-yaxşı mövcud yuxu problemlərini həll etməyə çalışırlar. Cədvəldə verilən rəqəmlər əsasında uşaqlarda və yeniyetmələrdə real yuxu müddətinin tövsiyyə olunan yuxu müddətindən qat-qat fərqləndiyi görünür.
Uşaqlıq zamanı yuxu müddətinin azalması son bir neçə onilliklər ərzində daha çox ölkələrdə müşahidə olunur. Yuxu çatışmazlığının uşaqların davranışına təsir göstərdiyi sübut edilibdir. Belə ki,Fin alimlərinin son tədqiqatlarında yuxu çatışmazlığı müşahidə olunan uşaqlarda davranış problemləri, diqqət çatışmazlığı və hiperaktivlik sindromu (DÇHS) daha çox rast gəldiyi məlum oldu.
Helsinki Universiteti və Finlandiya Milli Sağlamlıq İnstitutunun alimləri yuxu çatışmazlığının uşaqların davranışına və hərəkətlərinə təsirini və eyni zamanda diqqət çatışmazlığı və hiperaktivlik sindromunun əmələ gəlmə səbəblərini araşdırdılar. Tədqiqatda 6 yaşından 15 yaşa kimi 146 qız və 134 oğlan iştirak etmişdi. Uşaqların yuxusu haqqında məlumat valideynlərdən və “Aktiqraf” cihazı vasitəsi ilə yuxunun monitorinqinin keçirilməsi nəticəsində əldə edilmişdir. Cihazın göstəricilərinə əsaslanaraq, yuxusu 7,7 saat təşkil edən uşaqlar impulsivliyi və hiperaktivliyi yoxlayan psixoloji testlərdə yüksək ballar toplamışdılar. Diqqət çatışmazlığı və hiperaktivlik sindromunun (DÇHS) təzahür formaları da bu uşaqlarda daha çox qeyd olunmuşdu. Statistik təhlilin göstəriciləri yuxu müddətinin qısa olmasının uşaqların impulsivliyinə və hiperaktivliyinə təsir edən vacib amil kimi qeyd olunmuşdu.
Yuxunun qısa müddətliyi davranış və hərəkətlərin pozğunluğuna gətirdiyini nəzərə alaraq uşaqlara normal yuxu müddətini təmin etmək lazımdır.
Digər tədqiqatlar birinci il körpələrdə yuxu ilə əlaqədar yaranan problemlərin böyüdükdən sonra da çox vaxt rast gəldiyini göstərirlər. Belə ki, Avstraliyada 3-4 yaş arası uşaqların (156 uşaq) müayinəsi keçirildi. Bu uşaqlar körpəlikdə, 8-10 aylıq olduqları zaman yuxuya getmə və yuxu ilə əlaqədar müxtəlif problemlərlə üzləşmişdilər. Müayinədən keçən uşaqların 32%-da yuxu ilə bağlı problemlər hələ də yaşanmaqdadır. Psixoloqların rəyinə görə, onlarda eyni zamanda aqressiv davranış və somatik xəstəliklər də müşahidə olunurdu. Bu göstəricilər körpələrin ilk illərində 1/3 hallarda yuxu pozğunluqlarının daha böyük yaşlarda da davam edəcəyini göstərir. Bu səbəbdən mütəxəssislər valideynlərə aşağıdakı məsləhətləri verirlər:
- Övladlarınızın yuxusuna önəm verin.
- Körpənin yuxusunun davamlı və keyfiyyətli olmasını təmin edin.
- Uşağın öz yaşına görə oyaqqalma və yuxu müddətini öyrənin.
- Uşağın yuxu mədəniyyəti sizin davranışlarınızdan asılıdır.
- Yuxu körpənin qidalanması ilə bağlıdır. Sağlam qidalanmaya diqqət verin.
- Uşaqların yorğunluq əlamətlərini ötürməyin.
- Hər gün eyni vaxtda yatızdırmağı bir qayda edin. Rejimə öyrəşən uşaqlar daha məsuliyyətli olur.
- Uşaqlıqdan yuxuya diqqət verin ki, böyüdükdə onunla bağlı digər problemlərə səbəb olmasın.
XƏBƏR LENTİ
Unudulmayan yaramız (Qubadlının işğalı gününə)
Ayların romantikası
3000-dən çox ana 5 uşağına necə baxır?
Putin 11-ci oldu
Şakira xəstəxanaya yerləşdirildi-FOTO
Bitkilər və təbabət (8)
Ev şəraitində dırnaqların bəzədilməsi
Baha qiymətə satılan qeyri-adi əşyalar
Badımcan pizzası (foto resept)
Həyata fəlsəfi baxış
Hamiləlikdə qadın psixologiyası
Kral ailəsinin rekord sərvəti-FOTO
Cem Yılmaz və Serenay Sarıkayadan Evlilik Açıqlaması
Bakıda "Neft sənayesində ətraf mühit məsələlərinə dünyəvi baxış" konfransı keçiriləcək
Heç vaxt görmədiyiniz tərzdə ayaqqabılar
2015-ci ayaqqabıları ilə tanış olun
Kosmosda tərəvəz yetişdiriləcək
Cəbrayıl və Füzulinin işğalçılar tərəfindən dağıdılmış kəndləri - VİDEOREPORTAJ
“Hərbi vəzifə və hərbi xidmət haqqında” Qanunda dəyişiklik edilib
Azərbaycanda 11 bank ləğv olunur
Pikassonun oğurlanmış əsəri tapıldı
Sərtləşdirilmiş karantin rejimində hərbçilərin hərəkətinin tənzimlənməsi qaydası AÇIQLANDI
Ərzaqlar haqqında bilmədiyiniz faktlar
Sürücülərə xəbərdarlıq edildi
Qadin.Net-lə birlikdə "Özünü kəşf et!" layihəsi (4)
Hande Yener Serdar Ortaçı təhqir etdi
Ailə həyatı qadınların ömrünü azaldır
Siz uşağınızı tanıyırsınızmı?
Yarpaqları saralan gülləri necə xilas etməli?
Serdar Ortaç karantin günlərindən danışdı
Yeni nəsil istehlak vərdişlərimiz
Azərbaycanda məktəblilər neçə gün evdə olacaqlar?
Keti Perrinin dəlisov fanatı ölkədən sürgün edilir
Qadın olduğuna inanırsınızmı?
Oktyabrın 1-dən Azərbaycanda əhalinin siyahıyaalınması başlayacaq
"Xəzər dənizinin suyunun ölkə daxilinə ötürülməsi ekoloji fəlakətə səbəb ola bilər"
Gündə 2 qram bəs edər
Yay/Yaz aylarının 4 ayaqqabı trendi
"Hər qarış Azərbaycan torpağı erməni əsgərlərinin qanı tökülməklə azad olunacaq"
Azərbaycan düşmənə sonuncu dəfə xəbərdarlıq etdi
Dahilərdən gözəl sözlər - 13
Ağzı açıq yatmağın yaratdığı fəsadlar
Həyatın yaranması prosesi laboratoriyada
Soyuqdəymənin qəniminə rəqib çıxdı
Azərbaycanda bugünkü 52 koronavirusa yoluxma faktının 32-si bu şəhərdə qeydə alınıb - AÇIQLAMA
May ayının tətil günləri
Tezliklə Bakıda "şeytan təkəri" işə düşəcək
"Qarabağ" UEFA-ya rəsmən şikayət etdi
Labirint (1)
İnternetin məşhur buldoqu