Şeytanın insanlar üçün qurduğu tələlərdən biri də nəfsin hansı tərəfə meyilli olduğunu yaxşı anlayıb ona görə hərəkət etməsidir. Əgər nəfsi çalışqanlıq və şücaətə meyillidirsə, onu bu barədə ona əmr edilən və ondan gözlənilənlərdən daha çoxuna cəlb edib onu həddini aşmağa çağırar. "Sənin kimi himməti ali bir insan bunlarla kifayətlənməz" kimi onu ifrata sürükləmək üçün var gücü ilə çalışar, onu bir ifratdan digər bir ifrata sürükləyər. Əgər qulun nəfsi geri qalmaq tərəfinə meyllidirsə, bu zaman da onun zəif olan iradə və himmətini daha da zəiflətmək üçün çalışar, onu yaxşıca təfritə (ifratın əksi), geriyə sürükləyər. Ya həddindən daha artıq geri sürükləyər, ya da həddindən daha çox qabağa getmək üçün qulların iradə və himmətlərinə görə vəsvəsə verir. Heç bir zaman qulların ədalət və haqq üzərində olmalarından razı olmaz, ya ifrat istər, ya da təfrit (yəni ifratın əksidi, gerilik)... Necə ki, sələfdən bəziləri bu barədə belə buyurmuşdur: "Uca Allahın əmr etdiklərindən hər birinin üzərində şeytanın iki mübarizəsi var! Ya təfrit və qüsurlu tərəfə, ya da ifrat tərəfə çəkər. Hansında müvəffəqiyyətli olsa, onu özü üçün bir qalibiyyət qəbul edər" (Kəşful Hafa əsərində bu sözün sələf imamlarından Əuzai-yə aid olduğu bildirilmişdir. Cild 1, səh. 391).
Əgər bunu tətbiq etməsinə baxsan, Adəmdən (ə.s) indiyə qədər insanları həqiqətən bu iki vadidə, yəni ifrat və təfrit tərəflərində çox yollarla apardığını görərsən. Peyğəmbərlərin yolunda, xüsusilə bizim peyğəmbərimizdən sonra Onun və səhabələrinin üzərində olduğu Doğru Yol üzərində sabit və daim olanları çox azdır. Dəstəmaz və qüsl kimi dini təmizlik mövzularına baxsan, kimisi lazımi ciddiyyəti göstərməkdən uzaq, kimi də etməsi lazım olan əməllərdən çox irəli gedib vəsvəsələr içində olmaqdadır. Zəkat mövzusuna baxsan, kiminin zəkatını əksik verdiyini və ya heç vermədiyini görərsən, kiminin də bütün malını paylayıb insanlara yük olduğunu və ya dilənmək məcburiyyətində qaldığını müşahidə edərsən.
Kimisi geyinmə və yemək içmək kimi şəxsi ehtiyaclarını yerinə yetirməkdən çox uzaqdır, malı olduğu halda zahidlik düşüncəsilə özünə baxmamaqdadır. Kimi də həddindən çox yeyib-içib bədəninə və qəlbinə zərər verməkdədir. Tarixə belə baxsan, kimisinin peyğəmbərləri və övliyaları, alimləri öldürdüyünü görərsən. Kimilərinin də onlara ibadət etmək istədiklərinə şahid olarsan! Kimisi insanlardan uzaqlaşmış, cümə və camaatı, cihadı və elmi tərk etmişdir. Bəziləri də insanlarla o qədər qaynaşmışdır ki, onların zülm və günah olan işlərində belə iştirak etmişdilər.
Kimiləri nigahlı xanımı ilə kifayətlənməyib zina edərlər, kimiləri də əsla evlənməyi qəbul etməz. Kimi təriqət şeyxlərini ələ salıb onların haqqını və qədrini qəbul etməz, kimiləri də onlara ibadət etməklə məşğuldurlar.
Bəziləri "Uca Allah bu aləmin nə içindədir, nə xaricindədir! Nə yuxarıda, nə aşağıdadır, nə sağda, nə də soldadır" deyərkən, bəziləri də "Allah zatı ilə hər yerdədir, hava və oksigenin hər yerdə olduğu kimi..." deyərək iman və tövhid barəsində belə ifrat və təfrit edərlər. Yenə bəziləri "Allahın əsla danışması yoxdur, o indiyə qədər bir tək kəlam söyləməyib" deyərkən, bəziləri də "Allah ta əzəldən bəri hey danışır. Onun kəlamında heç bir kəsinti və fasilə olmaz. Onun şeytana, İsaya və Musaya olan o əzəli xitabı, indiyə qədər onunla davam edib eşidilməkdədir" deyir. Birincilər təfrit edərkən ikincilər də ifrata qaçırlar.
Bəziləri Allahın kimsəyə bir başqasını qurtarmaq üçün şəfaət izni verməyəcəyini iddia edir, bəziləri isə Allah izin verməsə belə, bəzilərinin şəfaətinin keçici olacağına inanır.
Bax, bütün bu ifratlar və təfritlər şeytanın insanların hansı tərəfə meyl etdiyini yaxşı bildiyindən sonra tabeliyindəki əsgərləri ilə insanın o yönünə yönəlib onu doğru yoldan, ədalət, istiqamət və haqqdan uzaqlaşdırması nəticəsində meydana gəlir. Biz burada bu ifrat və təfritlərin bəzilərinə beləcə işarə etmək istədik. Yoxsa bunların hamısını zikr etmək istəsək, söz çox uzanar. Bax, ibrət alan varsa, bu qədəri ilə kifayətlənirik
...Son...
XƏBƏR LENTİ
“İstanbullu gəlin” böyük UДћURA İMZA ATDI - FOTO
4 ildir, dırnaqlarını tutmur - FOTO
"Bu qanun valideynləri müxtəlif bəhanələrdən çəkindirəcək"
Havalar soyuyacaq
Pencəklər
Kakaolu türk paxlavası (foto resept)
Ebru Şallı və nişanlısı məhkəməlik oldu-QƏRİBƏ SƏBƏB
Yaddaşsızlığa son
Payız və qış ayaqqabıları
Bürclərə görə evləniləcək ən yaxşı 3 qadın
İnsan orqanizmində koronavirusun yeni ocağı aşkarlandı
Hazal Kaya Kıvanç Tatlıtuğdan danışdı
İyun ayı üçün bayramlar və tarixi günlər
Məşhur atalar və oğulları
6 yaşlı uşaq mənzildə gizli otaq tapdı - Qapını açanda GÖRDÜKLƏRİNƏ İNANMADI/VİDEO
Bakı lərzəyə gələcək - EKSKLÜZİV
Putinin Qarabağı Əliyevə güzəştə getməsinin səbəbi
Alina Boz koronavirusa yoluxdu
Qiyməli, pendirli sousda kannelloni (foto resept)
150 milyard dollarlıq layihə Azərbaycandan keçəcək
Deputatdan təklif: “Ölkədəki ümumi karantin rejimi koronavirusun peyvəndi tapılana qədər uzadılsın”
Niyə depressiyaya düşürük?
Araz Ağalarov 1,8 milyard dollarlıq mübarizədə Putinin dostuna qalib gəldi
Manat sabah bu qiymətə olacaq
Bakıda bu marşrut kart sisteminə keçdi
Qidalanma pozuntusu, əslində, bir xəstəlikdir
Soyuq havalarda dəri qulluğu
“Mona Liza” 3D olarsa
Zabit Səmədov zəncini döydü, 1 milyon uddu
Evlilərdən subaylara məsləhət (1-ci hissə)
Fransada 3,6 milyon insan terrora meydan oxudu
Azərbaycanda təhsil sisteminin vahid məlumat bazası yaradılacaq
Məcburi köçkünlərə xəbərdarlıq edildi
Maliyyə Nazirliyindən hərbiçilərə şad xəbər
"Sandıq "salatı (foto-resept)
Eviniz və torpağınız sənədlidirmi?
Kartları birləşdirən azərbaycanlı: Koreyada maraqlı ixtira edən gənc
Rusiyaya daha bir zərbə
Hamiləlikdə idman etməyin faydası
Klassik Zaxer tortu(foto resept)
Koronavirusa görə milyardlarını itirən varlılar - SİYAHI
Məsləhəti onlardan alın
Ən çox əsgəri olan ölkələr
Ece Seçkin boyunun kiçikliyindən danışdı-FOTO
Toyuqlu gül kələmi salatı (foto-resept)
Xeyirli və möcüzəli gül kələmi
Qış salatı(foto resept)
Bakıda “Sülh ağacı”
Antonio Banderas
Üzdə mimik qırışları təmizləyən maskalar