Şeytanın insanlar üçün qurduğu tələlərdən biri də nəfsin hansı tərəfə meyilli olduğunu yaxşı anlayıb ona görə hərəkət etməsidir. Əgər nəfsi çalışqanlıq və şücaətə meyillidirsə, onu bu barədə ona əmr edilən və ondan gözlənilənlərdən daha çoxuna cəlb edib onu həddini aşmağa çağırar. "Sənin kimi himməti ali bir insan bunlarla kifayətlənməz" kimi onu ifrata sürükləmək üçün var gücü ilə çalışar, onu bir ifratdan digər bir ifrata sürükləyər. Əgər qulun nəfsi geri qalmaq tərəfinə meyllidirsə, bu zaman da onun zəif olan iradə və himmətini daha da zəiflətmək üçün çalışar, onu yaxşıca təfritə (ifratın əksi), geriyə sürükləyər. Ya həddindən daha artıq geri sürükləyər, ya da həddindən daha çox qabağa getmək üçün qulların iradə və himmətlərinə görə vəsvəsə verir. Heç bir zaman qulların ədalət və haqq üzərində olmalarından razı olmaz, ya ifrat istər, ya da təfrit (yəni ifratın əksidi, gerilik)... Necə ki, sələfdən bəziləri bu barədə belə buyurmuşdur: "Uca Allahın əmr etdiklərindən hər birinin üzərində şeytanın iki mübarizəsi var! Ya təfrit və qüsurlu tərəfə, ya da ifrat tərəfə çəkər. Hansında müvəffəqiyyətli olsa, onu özü üçün bir qalibiyyət qəbul edər" (Kəşful Hafa əsərində bu sözün sələf imamlarından Əuzai-yə aid olduğu bildirilmişdir. Cild 1, səh. 391).
Əgər bunu tətbiq etməsinə baxsan, Adəmdən (ə.s) indiyə qədər insanları həqiqətən bu iki vadidə, yəni ifrat və təfrit tərəflərində çox yollarla apardığını görərsən. Peyğəmbərlərin yolunda, xüsusilə bizim peyğəmbərimizdən sonra Onun və səhabələrinin üzərində olduğu Doğru Yol üzərində sabit və daim olanları çox azdır. Dəstəmaz və qüsl kimi dini təmizlik mövzularına baxsan, kimisi lazımi ciddiyyəti göstərməkdən uzaq, kimi də etməsi lazım olan əməllərdən çox irəli gedib vəsvəsələr içində olmaqdadır. Zəkat mövzusuna baxsan, kiminin zəkatını əksik verdiyini və ya heç vermədiyini görərsən, kiminin də bütün malını paylayıb insanlara yük olduğunu və ya dilənmək məcburiyyətində qaldığını müşahidə edərsən.
Kimisi geyinmə və yemək içmək kimi şəxsi ehtiyaclarını yerinə yetirməkdən çox uzaqdır, malı olduğu halda zahidlik düşüncəsilə özünə baxmamaqdadır. Kimi də həddindən çox yeyib-içib bədəninə və qəlbinə zərər verməkdədir. Tarixə belə baxsan, kimisinin peyğəmbərləri və övliyaları, alimləri öldürdüyünü görərsən. Kimilərinin də onlara ibadət etmək istədiklərinə şahid olarsan! Kimisi insanlardan uzaqlaşmış, cümə və camaatı, cihadı və elmi tərk etmişdir. Bəziləri də insanlarla o qədər qaynaşmışdır ki, onların zülm və günah olan işlərində belə iştirak etmişdilər.
Kimiləri nigahlı xanımı ilə kifayətlənməyib zina edərlər, kimiləri də əsla evlənməyi qəbul etməz. Kimi təriqət şeyxlərini ələ salıb onların haqqını və qədrini qəbul etməz, kimiləri də onlara ibadət etməklə məşğuldurlar.
Bəziləri "Uca Allah bu aləmin nə içindədir, nə xaricindədir! Nə yuxarıda, nə aşağıdadır, nə sağda, nə də soldadır" deyərkən, bəziləri də "Allah zatı ilə hər yerdədir, hava və oksigenin hər yerdə olduğu kimi..." deyərək iman və tövhid barəsində belə ifrat və təfrit edərlər. Yenə bəziləri "Allahın əsla danışması yoxdur, o indiyə qədər bir tək kəlam söyləməyib" deyərkən, bəziləri də "Allah ta əzəldən bəri hey danışır. Onun kəlamında heç bir kəsinti və fasilə olmaz. Onun şeytana, İsaya və Musaya olan o əzəli xitabı, indiyə qədər onunla davam edib eşidilməkdədir" deyir. Birincilər təfrit edərkən ikincilər də ifrata qaçırlar.
Bəziləri Allahın kimsəyə bir başqasını qurtarmaq üçün şəfaət izni verməyəcəyini iddia edir, bəziləri isə Allah izin verməsə belə, bəzilərinin şəfaətinin keçici olacağına inanır.
Bax, bütün bu ifratlar və təfritlər şeytanın insanların hansı tərəfə meyl etdiyini yaxşı bildiyindən sonra tabeliyindəki əsgərləri ilə insanın o yönünə yönəlib onu doğru yoldan, ədalət, istiqamət və haqqdan uzaqlaşdırması nəticəsində meydana gəlir. Biz burada bu ifrat və təfritlərin bəzilərinə beləcə işarə etmək istədik. Yoxsa bunların hamısını zikr etmək istəsək, söz çox uzanar. Bax, ibrət alan varsa, bu qədəri ilə kifayətlənirik
...Son...
XƏBƏR LENTİ
Ermənilər qoşun yeritdi
Hələ yaşamağa dəyər
Məşhur müğənni pul yağışına tutuldu-FOTO
Saç boyasının zərərləri
Bitcoin-in qiyməti 2500 dolları keçdi
Bakı sürücülərinin nəzərinə: yol dəyişdi
Azərbaycandan ABŞ-a etiraz
Bəzi "İPhone" telefonları bloklanacaq
Yeniyetmələrin 15 faizə qədəri yaşlarına uyğun olmayan saytlara daxil olurlar
Serotonin nədir və təbii yollarla necə artırılır
Biskvitlı tort (foto resept)
"Birinci ledi" lərin geyim stilli
Feysbildinq- üz üçün məşqlər
Kişilər hansı qadınlara meyillidirlər?
Kristina Bazan
Dünya üzrə koronavirusa yoluxanların sayı yarım milyonu ötdü
Uşaq aləmi
Yazda cücərdərəm səni…
Kökəlmədən yeyə biləcəyiniz 4 ərzaq
7 addımda gözaltı torbalardan xilas olun!
Yarpız haqqında bilmədiklərimiz
Bakıda küçə sənətçiləri üçün yerlər ayrılacaq
Serbiyada Üzeyir Hacıbəylinin xatirəsi yad edilib
Həftənin ilk iş günü Azərbaycanda hava necə olacaq?
"Qabusnamədən dəyərli sözlər" I hissə
Azərbaycanın bəzi rayonlarında sərt karantin rejimi uzadıldı - SİYAHI
Məşhur ulduz intihar etdi
Jerar Deparde təcavüzdə günahlandırır
İşə velosipedlə getməyin faydaları
"Çelsi" Kostaya 16 milyon təklif edir
"Terminator"un ulduzu vəfat etdi
Tanış olun: dünyanın ən yaşlı insanı odur
4D ultrasəs nə işə yarayır?
Binə hava limanı bağlanır
Şuşanın azadlığını Qurani Kərim, namaz və tortla qeyd etdilər - VİDEO
Bugünkü evliliklərin ən böyük problemi
23 yaşlı gənci övladlığa götürdü, sonra ona ərə getdi - FOTO
Putin ordu rəhbərliyi ilə iclasda: “Siz məndən qorxursunuz yoxsa məni sizdən qoruyurlar?”
Uşağınızın sizi sevdiyini bildirən 7 işarə
Şokoladlı bezeli tort (foto resept)
Əkizlərin festival keçirildi-FOTO
Depressiyada olduğunuzu göstərən 4 xüsusiyyət
Erməni yalanları ifşa edilir
Polis gücləndirilmiş iş rejiminə keçdi
NAMAZ-VI Dərs-Azan və İqamə, Namazın fərzləri
Dazlaşma problemi olanlar, çarə tapıldı
Məryəm Üzerlidən gözlənilməz ETİRAF
Kommunal xərclərlə bağlı yenilik – Adambaşına düşən limit artırılır
Şuşada xəngəl bişirən əsgərlərimiz - VİDEO
Nelson Mandela haqqında bilmədiklərimiz