"Zəngilanda Azərbaycan xalqının milli mədəniyyətini əks etdirən tarixi abidələr var. Azərbaycan xalqının həyatını əks etdirən tarixi hadisələr baş vermişdir. Zəngilanda keçmiş əsrlərdə də xalqımızın çox hörmətli, dəyərli insanları yaşayıblar, yaradıblar və beləliklə də, Zəngilan həm öz təbiətinə görə, həm o torpaq üzərində insanların qurduqlarına, yaratdıqlarına görə və bugünkü nəsillərə çatdırdıqları irsə görə Azərbaycanın qiymətli bir diyarıdır, qiymətli bir hissəsidir."
Heydər Əliyev
XX əsrin sonu Azərbaycan xalqının tarixinə faciələrlə dolu bir dövr kimi yazıldı. Ölkədə mövcud ictimai-siyasi vəziyyət, daxili çəkişmələr, bir-birinə xəyanət edən silahlı birləşmələrin bəd əməlləri torpaqlarımızın itirilməsi ilə nəticələndi. Zəngilan da digər rayonlarımız kimi xəyanətin qurbanı oldu. Təqvimimizdə daha bir qara günün sayı artdı – 30 Oktyabr (1993-cü il).
Zəngilan müharibə alovunun qasırğasını 1990-cı ildən daha tez-tez hiss etməyə başladı. Ermənilər dəmir yolunu bağlayır, qatarları saxlayır, adamları girov götürürdülər. 1992-ci ilin əvvəlindən isə rayonun sərhəd kəndləri döyüş zonasına çevrildi. Yerli əhali özümüzünkülərdən gizləyib saxladıqları ov tüfəngləri ilə torpaqlarımızı qoruyurdular. Ermənilər isə xarici havadarların köməyi ilə mükəmməl silahlanmışdılar.
Zəngilanın işğalı artıq 1992-ci ildə faktiki olaraq reallaşmışdı. Hərbi işdən az-çox başı çıxan adam bu reallığı görürdü.
1992-ci ilin yanvar ayının sonunda ermənilərin Zəngilana mütəşəkkil hücumları başlayır. Fevralın 1-də Günqışlaq, Qazançı, Dərəli və Vejnəli kəndinə basqın edirlər. Artıq döyüşlər intensiv xarakter almışdı. Aprelin 9-da erməni silahlı birləşmələri Qazançı, Seyidlər, Dərəli, Ağkənd, Pirveyis, Günqışlaq kəndlərinə soxulur. Evlərə od vururlar. Beləliklə, bu kəndlər ermənilərin nəzarəti altına düşür. 2 həftə sonra Qazançı və Dərəli kəndləri azad edilsə də, Seyidlər kəndi mühasirədə qaldı. Bundan sonra ermənilərin növbəti hücumu iyunun 29-da oldu. Çox ağır və qanlı döyüşlər iki saat çəkdi. Artıq iyulun 6-da düşmən rayon mərkəzini atəşə tutur. Bütün yayı Zəngilanın kəndləri və rayon mərkəzi düşmən atəşinə məruz qalır. Bir müddət fasilə verdikdən sonra oktyabrın 20-də ermənilərin döyüş təyyarələri rayon mərkəzini bombalayır. Belə şəraitdə Bakıda hələ də siyasi hərc-mərclik hökm sürürdü. Dekabrın 10-da Seyidlər kəndi yenidən ermənilər tərəfindən işğal olunur. Beləliklə də, 1992-ci ilin sonunda Zəngilanın 13 yaşayış məntəqəsi, bir çox strateji yüksəklikləri düşmənin əlinə keçmişdi. Bununla da rayonun işğalının əsası qoyulur. Baş verən hadisələrə baxmayaraq hökümət heç nə etmir, heç bir tədbir görmürdü. Vəziyyət getdikcə gərginləşirdi.
1993-cü ildə isə döyüşlər ara vermirdi. Yaz fəslində ermənilərin hücumları daha da intensivləşir. Martın 2-də Aşağı Göyəli və Canbir kəndləri işğal olunur. 2 gün sonra Şayıflı və ətraf kəndlərə düşmən hücumları genişlənir. Rayon mərkəzi atəş altında idi. Belə bir şəraitdə çətinliklərə baxmayaraq mərd əhali təslim olmur, düşmən hücumları dəf edilirdi. İyulun 19-da Qızıldaş qəsəbəsi döyüş meydanına çevrilmişdir. Avqustun 25-də erməni hərbi birləşmələri genişmiqyaslı hücuma keçərək daha 5 kilometr irəlilədilər. Rayon mərkəzinin mühasirəyə düşmək təhlükəsi daha da artdı. Oktyabrın sonuna yaxın rayon tam mühasirə vəziyyətinə düşdü. Oktyabrın 25-26-da Sığırt və Bartaz yüksəklikləri işğal olunmuşdur. Bununla da Zəngilanın mühasirəsi başa çatdırıldı. Mehri istiqamətində hərəkət edən işğalçılar yüksəklikləri ələ keçirib, Vəjnəli və Ağbənd kəndlərini, Qafan istiqamətində hərəkət edib Burunlu, Şayıflı, Göyəli kəndlərini və Qubadlının işğal edilmiş ərazilərindən hərəkət edib Saldaş, Çərəli, Mollalı, Qiyaslı, Ulaşlı, Əbilcə, Qarakişi, Tinli, Xocahan, Ağbiz kəndləri və Ağbiz yüksəkliklərini ələ keçirirlər.
Təxminən 34 min əhali İran sərhədinə-Araz çayının kənarına toplaşır. Gur sulu Araz çayını isə keçmək mümkün deyildi. Xalqımızın xilaskarı, ulu öndərimiz H.Əliyev bu dəfə də xalqın köməyinə gəldi. O, İran hökuməti ilə danışıqlar aparır və Araz çayı üzərindəki bənddə suyu bağlayırlar. Yalnız bundan sonra əhali çayı keçib xilas olur.
Hazırda Zəngilan rayonunun məcburi köçkünləri Bakıda və Respublikamızın 43 rayonunda müvəqqəti məskunlaşmışdır. Zəngilan rayonunda erməni təcavüzü nəticəsində Milli Ordunun 33 nəfər döyüşçüsü qəhrəmancasına həlak olmuş, 7 nəfər polis işçisi itkin düşmüşdür. Zəngilan 200 nəfərdən çox şəhid vermiş, 12800 uşaq zərər çəkmiş, 395 uşaq yetim qalmışdır. 44 nəfərin aqibəti bəlli deyil, 127 nəfər isə müharibə əlilidir.
B.Şəbnəm
XƏBƏR LENTİ
Mühəndis xətaları
Çox yaşamaq istəyirsinizsə...
Övladımla necə dost ola bilərəm?
Sabahın hava proqnozu
Yerə böyük meteorit düşdü-ŞOK görüntülər-VİDEO
Düşmənin canlı qüvvəsi məhv edilib - VİDEO
Palma yağı haqqında bilməli olduqlarınız
Sahibsiz məktublar... (3 və 4)
Günəbaxan tumları insanı cavanlaşdırır
Pul, yoxsa insanlıq?
Pizza bişirmək üçün pomidor sousu (foto resept)
Bakıda yeni institut açıldı
Axmaq Lalita
Adət ənənə "Toy"
Rayonlara gediş-gəlişin bərpa oluna biləcəyi tarix açıqlandı - RƏSMİ
İnsan ayaqdan, at dırnaqdan xəstələnər
Pələngə qızıl diş qoydular-FOTO
20 saat ərzində praktik iş görmək
Krem karamel şirniyyatı (foto-resept)
Bu gün I və IV ixtisas qrupları üzrə qəbul imtahanı keçiriləcək
Məşhur aktrisa vəliəhdini açıqladı
Dünyanın ən qeyri-adi karnavalı başladı - FOTO
Saxta gün eynəklərini necə ayırd etməli?
Ev dustaqlığında saxlanılan İran müxalifətinin lideri şəxsi evinə köçürülüb
Bengü tezliklə ana olmaq itsəyir
Adriana Lima ondan da AYRILDI-FOTO
"Titanik"in batması haqda gizli həqiqətlər ortaya çıxdı
Bergüzar Korel ikinci dəfə ana oldu-FOTO
Bağırsaq çöpü təhlükəli həddə çatıb
Rezidenturaya qəbul üçün namizədlərin ixtisas seçimi başlandı
Tutuquşu sahibini ölümdən xilas etdi - VİDEO
Serenay uşaqlıq fotosunu paylaşdı-FOTO
Aromaterapiya hansı xəstəlikləri müalicə edir?
Gəncə parkları abadlaşdırılır
Dəbli toy donları
İpoteka kreditlərinin verilməsi qaydalarında
Azərbaycanda son 5 ildə ən çox qoyulan adlar
"Leyli və Məcnun" operasını Üzeyir Hacıbəyov tək yazmayıb - Fakt+FOTO
Paytaxt dayanacaqlarındakı problemlər
Başqa musiqilər...
Məzardan çıxarılan meyit gülümsədi – Şok olay
Günün qoroskopu: iş və gərginlik artır
Koronavirusa yoluxanların sayı 15 milyonu keçdi - STATİSTİKA
Bayramı təhlükəsiz keçirməyin yolu
Yaz trendləri
Gözaltı qaraltıları üçün 5 üsul
Babasilin təbii yollarla müalicəsi
Ordumuz atəşə tutuldu
Bakı küçələrində yolkəsənlər peyda olub
Bir ton ağırlığında adamyeyən timsah - FOTO
- ŞƏRHLƏR