Beyninin bir qisimi olmadığı halda normal həyatını davam etdirən bəzi nümunələr var. Tom Stafford bunun necə mümkün ola bildiyini açıqlayır:
Beynimizin nə qədərinə həqiqətən ehtiyac duyuruq? Beyninin bir qisimi olmayan ya da xəsarət alan insanlarla bağlı xəbərlər son zamanlarda mediada bir neçə dəfə yer aldı. Bu hadisələr beynin necə işlədiyini tam olaraq anlamadığımız kimi onu səhv ələ ala biləcəyimizi də göstərir.
Bir neçə ay əvvəl bir qadının beyninin arxa qisimindəki beyincik bölgəsinin olmadığına dair bir xəbər yayıldı. Yəni bu qisim xəsarət almamışdı, ümumiyyətlə yox idi. Bəzi təxminlərə görə bütün beyin hüceyrələrimizin yarısı beyincikdədir. Amma 24 yaşındakı bu qadın normal bir həyat yaşayırdı. Təhsilini tamamlamış, evlənmiş və normal bir hamiləlikdən sonra bir uşaq sahibi olmuşdu.
Amma bu vəziyyətin qadın üzərində bir sıra təsirləri də vardı. Ömürü boyunca tərəddüdlü, kobud hərəkət etmişdi. Amma əsl çaşdırıcı olan isə beyninin bir qisimi olmadığına baxmayaraq hərəkət edə bilməsi idi. Beyincik beynin elə təməl bir bölgəsidir ki, ilk onurğalı canlılarda ortaya çıxmışdır. Dinozavrların həyatda olduğu dövrdə belə köpəkbalıqlarının beyincikləri inkişaf etmişdi.
Bu hadisə beyin mövzusunda elmin olduğu kədərli vəziyyəti göstərir. Beyincik kimi bəzi əhəmiyyətli bölgələrin funksiyası barədə belə fikir ayrılıqları var hələ. Bu cür hadisələr ortaya çıxdığında beyin haqqındakı cəhalətimiz də ortaya çıxır. Xəstəxanalardakı beyin tomoqrafiyaları beyin quruluşunun adamdan adama fərqli ola bildiyini ortaya qoyur. Bu fərqliliklərin yaxından müşahidə edildiyində davranışlarımız üzərində təsirli olduğunu görmək də mümkün ola bilər.
Beyinciyi olmayan qadın hekayəsi beyinlə bağlı sadə bir sxemin olmadığını göstərir. Beyni görmə bölgəsi, aclıq ya da sevgi hissi bölgəsi kimi hissələrə ayıraraq sadələşdirmək cazibədar gəlsə də əslində beyində belə bölgələr yoxdur. Çünki o, hər funksiyadan yalnız bir bölgənin məsul olduğu texnoloji bir cihaz deyil.
Bir başqa hadisə isə bir müddətdir beynində öküz soliteri ilə yaşayan bir adam haqqındadır. Dörd ildən bəri beyndə yaşayan bu qurd epilepsiya tutmalarına bənzər tutmalara, yaddaş problemlərinə və maraqlı qoxu duyğularına səbəb olmuşdu. Əslində bunlar beyində yaşayan yad canlı bir varlığa baxmayaraq az deyilə biləcək yan təsirlərdir.
Beyin inkişaf etmiş bir texnoloji cihaz olsaydı, işləməyə davam etməsi mümkün olmazdı. Beynin dayanıqlılığının səbəblərindən biri onun "elastik' olmasıdır, yəni olduğu mühitə uyğunlaşma xüsusiyyəti. Bir başqa səbəb isə Nobel mükafatı sahibi nevroloq Gerald Edelman tərəfindən yaradılan bir anlayışla bağlı ola bilər. Edelman bioloji funksiyaların bir çox struktur tərəfindən dəstəklənildiyini fərq etmişdi. Məsələn, bir fiziki xüsusiyyətin bir çox genin kodlaşdırılması nəticəsində olması kimi. Beləcə bir tək genin ortadan qalxması o xüsusiyyətin ortaya çıxmasına maneə törədə bilmir. Bir funksiyanın çox sayda fərqli strukturlar tərəfindən dəstəklənilməsi xüsusiyyətini Edelman "soysuzlaşma" olaraq adlandırır.
Eyni şey beyin üçün də etibarlıdır. Beynimizin funksiyaları müəyyən bölgələrdə toplanmır, əksinə, bir çox bölgənin dəstəyiylə reallaşır, bunların işləmə prisnsipi bənzər olsa da kiçik fərqliliklər də ehtiva edir. Bir tərəfdə meydana gələn mənfi hal digər bölgələr tərəfindən kompensasiya edilir.
Beynin işləməsini araşdıran koqnitiv nevroloqların beyindəki fərqli bölgələrin hansı işi icra etdiyini müəyyən etməyə çalışarkən qarşılaşdığı problem də budur. Bir bölgəyə yalnız bir funksiyanı aid etsəniz səhv nəticələr əldə edərsiniz.
Beyincik tək-tək xüsusi hərəkətlərə nəzarət edən bölgə olaraq bilinir. Lakin bazal qanqlionlar və arxikorteks adı verilən hissələr də bədən hərəkətlərimizlə yaxından əlaqədardır. Hamısı da eyni funksiyada rol aldığından hər bir bölgənin tam olaraq funksiyasını təyin etməyə çalışmaq səhv bir yanaşma olar.
Yaddaş da çox sayda beyin sistemlərinin idarəsində olan təməl bioloji funksiyadır. Daha əvvəl bir dəfə gördüyünüz birinə rast gəldiyinizdə o adamın yaxşı biri olduğunu ya da etdikləri yaxşı bir şeyi xatırlaya, ya da sizdə yaxşı duyğular oyandırdığını düşünə bilərsiniz. Bunların hamısı o adama güvənə biləcəyinizi fərqli şəkillərdə sizə xatırladan yaddaş formalarıdır.
Edelman "soysuzlaşma" xüsusiyyətini təbii seçmənin qaçınılmaz bir məhsulu olaraq görür. Bu fakt beynə bağlı fövqəladə vəziyyətlərin niyə fəlakətlə nəticələnmədiyini açıqlayır əslində. Bir də elm insanlarının niyə beynin funksiyalarını anlamaqda çətinlik çəkdiyini.
Cəfərov.İ
Bənzər xəbərlər...
XƏBƏR LENTİ
İnsanın ehtiyacı olan bütün elementləri saxlayan qida
Kotlet və konfet kansleri xilas etdi
Engin Altan "Diriliş Osman"-a qayıdır?-FOTO
Mark Zükerberqin "üzən saray"ı - FOTOLAR
Mətbəx üçün rəngarəng fikirlər
Bakıda 5 əlavə ekspres xətt təşkil edilir
Cardi Bi Bakıdakı konserti haqqında danışdı-FOTO
Özünüzə dəyər verin
Məşhur aktrisa vəfat etdi
Bunları bilirsinizmi?
Ramazan ayının 26-cı gününün duası
Məhəmməd peyğəmbərin qızına verdiyi cehiz - ARAŞDIRMA
Laçın və Qubadlı rayonları Ermənistan ərazisindən raket-artilleriya atəşinə tutulur
Kağız halva (2)
Minlərlə kloun kilsəyə axışdı - FOTO
Prezident İlham Əliyev və xanımı Mehriban Əliyeva şəhidlərin əziz xatirəsini yad ediblər
Yeni rəsm növü: Pişikli Mənzərələr
Sürücülərə XƏBƏRDARLIQ: "Noyabr və dekabr ayını gözləməyin"
Görənləri heyrətə salan dodaq makiyajı
Emre Aşık boşandığı xanımına hər ay 25 min ödəyəcək
Sabahın HAVAsı
Ekzotik meyvələr
Məqsədsiz ixtiralar və insanlar
Qırmızı soğanın inanılmaz faydaları
Məşhur müğənninin ağciyərləri sıradan çıxdı-SƏBƏB
Günün ulduz falı
Psixi problemlərdən xilas olmağın asan yolu
Ətli və pendirli qutab (foto resept)
Balıq hərracda 1,8 milyon dollara satıldı-FOTO
Gürcüstan prezidenti ölkənin müsəlman vətəndaşlarını təbrik etdi
Sumqayıtda sosial evlər tikilir - VİDEO
Məşhurlardan qısa saç modelləri
Körpə dünyaya gəldikdən sonra hansı əməlləri yerinə yetirməli?
İslamda "qara bayram" varmı?
Fransız dili-Dərs 2
Azərbaycanda bu il qış sərt keçəcək - XƏBƏRDARLIQ
Niyə görə hündür daban ayaqqabılar cazibədarlıq rəmzidir?
Qadın.Netlilərin uşaqlıq xatirələri (4)
Ermənilərin xəyalları puç oldu
Aeroportlarda yeni qaydalar
Günün qoroskopu: ətrafınızdakı olayları laqeydliklə müşahidə etməyin
Bakı Avtovağzalında qiymətlərə onlar nəzarət edəcəklər
Noxudlu plov (foto resept)
Günün qoroskopu: İşlərinizi qaydasına salın
Dünya kinosunun 100 ən yaxşı filmi
Virusun yayılacağını iki il əvvəl biliblər? - Üzə çıxdı... (VİDEO)
Artıq çəkidən xilas olaq
Bərən Saat yenə təəccübləndirdi-FOTO
Google istifadəçilərinə şad xəbər
Hava haqqında
- ŞƏRHLƏR