Dünyada yüzə yaxın nadir xəstəliklər mövcuddur. Bu cür xəstəliklərdən biri də qaçış sindromu xəstəliyidir. Qaçış sindromu xəstəliyi (Capillary leak syndrome) qanın laxtalanması, təzyiqin düşməsi ilə müşahidə edilən, damarlardan zülal, mineral və suyun sızması ilə təyin edilən bir xəstəlikdir.
Təkrarlayan şoklarla özünü büruzə verən sindromda böhranlardan 24 saat öncə qribal infeksiyalarda olduğu kimi halsızlıq, yorğunluq, yüngül hərarət müşahidə edilir. Böhranlar üç aydan bir təkrarlana biləcəyi kimi, bəzən illərlə görülnür. Böhranı önləyici müalicədə də üst tənəffüs yolları infeksiyalarında istifadə edilən dərmanlardan istifadə olunur.
Qaçış sindromu xəstəlik olaraq ilk dəfə Bayard Clarkson tərəfindən 1960-cı ildə müəyyən edilib. Systemic Capillary Leak Sindromu, SCLS və ya Clarkson Xəstəliyi olaraq da tibb aləmində tanınır.
Qeyd edək ki, nadir görülən bu xəstəlikdən dünyada 790-a yaxın insan əziyyət çəkir. Azərbaycanda bu xəstəliyə təsadüf edilməsə də, Türkiyənin tanınmış şoumeni Mehmet Ali Erbil bu xəstəlikdən əziyyət çəkənlər sırasındadır. Xəstəlik birbaşa öldürməsə də, ani baş verən şoklar damariçi mayenin azalmasına səbəb olur ki, bu da ölümə yol açır.
Təkrarlanan şoklarla özünü büruzə verən xəstəlik bəzən illərllə təsirini göstərməyə bilir. Xəstəliyə tutulan kəslərdə qusma, halsızlıq, aşağı təzyiq, qanın tündləşməsi, bədəndə qabarıqlıq, baş və qarın ağrısı müahidə edilir. Qan analizləri zamanı qanda mikrobik fəaliyyət nəzərə çarpır. Xəstəliyin səbəbi bəlli deyil. Yəni müxtəlif insanlar müxtəlif səbəblərdən bu xəstəliyə yoluxa bilər. Məsələn, Mehmet Ali Erbil it nəcisinə toxunduğu üçün xəstəliyə yoluxub.
Xəstəliyə yoluxanların 30 faizi ölüm riski daşıyır. Ayaqlarda şişmə və halsızlıqla başlayan xəstəlik nəfəs darlığı, tənəffüs çatışmazlığı, böyrəklərin dayanması, təzyiqin aşağı enməsi və orqan çatışmazlığı ilə büruzə verir. Gündəlik həyata mənfi təsir edən xəstəlik ağırlaşdıqca digər orqanlara sirayət etməyə başlayır və xəstədə orqan çatışmazlığı müşahidə edilir. Ani gələn şoklar ölümlə də nəticələnə blər.
Xəstəlik insana psixoloji baxımdan da mənfi təsir edir. Belə ki, zaman-zaman şoklar yaşayan xəstədə psixoloji şok da müşahidə edilə bilər. Yəni xəstə o qədər ağır vəziyyətlərə düşür ki, hər zaman şoka düşəcəyini düşünür və bir gün psixoloji şok yaşayır. Böhrandan bir neçə gün əvvəl xəstə qripə tutulduğunu düşünür. Ölümçül şoklar iki ildən bir müşahidə edilir.
Mütəxəssislərin fikrincə, bu sindrom başladığı andan etibarən, dərhal bədənə yerləşir və xroniki hala gəlir. Damarların iş tarazlığını təmin edən idarə mexanizmini təsirsiz hala gətirən xəstəlik təhlükəlidir və xəstə daim həkim müşahidəsində olmalıdır. Hər orqana zərər verəcək bir potensiala sahib olduğundan, adamın çox qısa müddətdə həyati orqanlarını iflasa uğradır və adam fərqli xəstəliklərdən ölə bilir.
Huşunu itirmə və qıç ağrısı kimi əlamətlərlə də özünü büruzə verən sindrom, bədəndə şişə və qan laxtalanmasına səbəb olur. Bu xəstəliyin gətirib çıxardığı ən böyük təhlükə akut böyrək çatışmazlığıdır. Böyrəkləri zərər görən xəstə, zamanla həyati funksiyalarını itirir. Bəzi orqanların oksigen axışına mane olan xəstəlik sidik çıxışını, maye itkisini yavaşladır.
Qaçış sindromu xəstəliyinin böhran mərhələsində xəstə komaya düşür. Koma vəziyyətində birdən təzyiq düşə bilər və bu düşmə ən alt səviyyədə də ola bilər. Qan həddindən artıq dərəcədə laxtalaşar və xəstə şişməyə başlayar.
Xəstəliyin hər hansı bir müalicə üsulu yoxdur. Böhranı daha az risklə sovuşdurmaq və təkrarlayan təsirini azaltmaq üçün, mütəxəssislər tərəfindən tövsiyə edilən dərmanları istifadə etməkdə fayda var. Müşahidə edilən xəstələrdə əsasən bağırsaqlarda şiş, turşu, ağciyər və ürək pərdəsində və hətta əzələlərdə maye yığıldığı, həyatı təhlükə altına alan bir vəziyyətin olduğu müəyyən edilib.
Qaçış sindromu böhranlarının qarşısını almaq üçün tənəffüs yolları infeksiyalarında istifadə edilən dərmanlar, astma, bronxit həbləri istifadə olunur. Bəzi ölkələrdə böhranın qarşısını almaq üçün maye elektrolit müalicəsi həyata keçirilir.
Xəstəlik nadir xəstəlik adlansa da, əsasən natəmizlik nəticəsində meydana gəlir. Heyvan nəcisləri, kanalizasiya suları xəstəliyin əsas mənbəyidir. Xəstəlikdən qorunmaq üçün təmizliyə riayət etmək, gigiyenik qaydalara əməl etmək gərəkdir.
XƏBƏR LENTİ
- ŞƏRHLƏR