Gündəlik həyatımızda bir çox məsələlərlə bağlı müqavilələr bağlayırıq. Bu müqavilələr bəzən bizə müxtəlif problemlər yarada bilir. Bakı Hüquq Mərkəzinin (BHM) hüquq məsləhətçisi vəkil Dünyamin Novruzov ANS PRESS-ə müsahibəsində, belə hallardan qorunmaq üçün bir sıra dəyərli məsləhətlər verib. Hüquqşünas bildirir ki, müqavilə azadlığı prinsipi müqavilə bağlamaq və ya bağlamamaq azadlığı ilə yanaşı şəxslərin müqavilənin şərtlərini müstəqil şəkildə müəyyənləşdirməkdəki sərbəstliyini də ehtiva edir. Müqavilə azadlığı mütləq azadlıq deyil və qanunla müəyyənləşdirilmiş qaydada məhdudlaşdırılması mümkündür. Ümumi sözlərlə desək, belə məhdudiyyətlər tərəflərin kifayət qədər məlumatlı olmamaları və ya tərəfin öz maraqlarının təmini üçün yetərli müzakirə gücünün olmaması ilə bağlı olur.
Vəkil vurğulayıb ki, Azərbaycan Respublikasının mülki qanunvericiliyi müəyyən hallarda məhkəmənin haqsız müqavilə şərtlərinə müdaxilə etməyə imkan verir. İstehlakçılarla bağlanan müqavilələrdə onların haqsız müqavilə şərtlərinə qarşı qorunması mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Çünki istehlakçının yalnız satılan malın, təqdim edilən xidmətin (işlərin) xüsusiyyətləri baxımından (məsəslən, malın lazımı keyfiyyətdə olması, təhlükəsiz olması və s.) müdafiəsi kifayət deyil. İstehlakçı həm də mal və xidmətləri (işləri) əldə etmə şərtlərini müəyyənləşdirən, tərəflərin hüquq və öhdəliklərini nizama salan müqavilə mətnlərinə qarşı da qorunmalıdır. Təklif etdiyi müqaviləni əvvəlcədən hazırlayan və istehlakçıya müzakirə şansı və imkanı vermədən imzalatdıran satıcı (icraçı) bununla da həmin müqaviləyə tamamilə özünü xeyrinə olan şərtləri daxil edəcəkdir. Nəticədə istehlakçılar qanunla onlara verilmiş hüquqlardan müqavilə bağlamaqla könüllü şəkildə imtina etmiş kimi qəbul olunacaq və öz hüquqlarını həyata keçirə bilməyəcəklər.
“Digər tərəfdən, istehlakçıların təşkilatlanmış istehsalçıların, satıcların və ya kredit təşkilatlarının qarşısında istər iqtisadi, istər savad, istərsə də, müzakirə gücü baxımından zəif olması faktı da nəzərdən qaçırılmamlıdır. Başqa sözlə, əksər hallarda istehlakçının təklif edilmiş müqaviləni oxumağa vaxtı belə olmur; hətta vaxtı olsa və oxusa belə, istehlakçı böyük ehtimalla həmin müqavilə şərtlərini başa düşməyəcəkdir. İstehlakçı müqavilənin şərtlərini başa düşsə belə, həmin şərtlərə qarşı etirazını ifadə edə bilmir, çünki əks halda, təklif edilən maldan (xidmətdən, işdən) faydalana bilmir. İstehlakçının başqa satıcının yanına getsə də, eynilə belə şəraitlə qarşılaşacağı aydındır.”- deyə D.Novruzov bildirib.
Hüquqşünas bildirir ki, AR Mülki Məcəlləsində haqsız müqavilə şərtinin anlayışı verilməmişdir. AR MM-in 417-420-ci maddələri haqsız şərti təklif etmiş tərəfin dəfələrlə istifadə üçün əvvəlcədən birtərəfli qaydada müəyyənləşdirdiyi və müqaviləyə daxil etdiyi, lakin etimad və vicdanlılıq prinsiplərinə zidd olaraq müqavilənin digər tərəfi – istehlakçı üçün zərərli olan şərt kimi xarakterizə edir. AR MM-də haqsız müqavilə şərtlərinin qəti olmayan siyahısı verilib ki, bu da, haqsız müqavilə şərtləri ilə bağlı hər hansı mübahisəyə baxan məhkəməyə müəyyən qədər kömək edəcək.
Vəkil D.Novruzovun sözlərinə AR MM istehlakçıların haqsız müqavilə şərtlərinə qarşı qorunmasında mərhələli yoxlama (nəzarət) mexanizmi müəyyənləşdirmişdir. Belə ki, ilkin olaraq müqavilə tərəflərinin haqsız olması iddia edilən şərti bilavasitə müzakirə edib-etməməsi, sonra həmin şərtin müqavilənin tərkib hissəsinə çevrilib-çevrilməməsi, daha sonra sözügedən şərtin etimad və vicdanlılıq prinsiplərinə zidd olaraq müqavilənin digər tərəfi üçün zərərli olub-olmaması araşdırılmalıdır. Aparılmış araşdırmanın nəticəsində müqavilə şərtinin haqsız şərt olmasına qərar verildikdə, AR MM-in etibarsız əqdlərin nəticələri ilə bağlı müvafiq müddəaları tətbiq edilir.
“Sonda təəssüf hissi ilə qeyd emək lazımdır ki, ölkəmizdə istehlakçı hüquqlarının müdafiəsi lazımı səviyyədə deyil. Bu sferada məhkəmə təcrübəsinə demək olar ki, rast gəlinməməkdədir. Bunun iki əsas səbəbi vardır. Birincisi, istehlakçıların bilik səviyyəsi müqavilədəki şərtin haqsız şərt olmasını əsaslandırmaq üçün yetərli deyil. İkincisi, məhkəmələrimizin müqavilədən (məsələn, bank və istehlakçı arasındakı kredit müqaviləsi və s.) irəli gələn mübahisələrdəki mövqeyi əksər hallarda “müqavilə müqavilədir, şərtlərinə əməl edilməlidir” kimi olur. Başqa sözlə, bu növ mübahisələrin özü belə məhkəmələrimiz üçün kifayət qədər yenidir” –deyə vəkil bildirib.
XƏBƏR LENTİ
Günün ulduz falı
Karbon pilinqi
Yun köynəyinizi yeniləyin
Azərbaycanda bu məhsullar bahalaşacaq?
Körpə pudrası ilə dolğun kirpiklər
Cudoçumuz qitə ikincisi oldu
Sürücülər üçün əla yenilik!
Dənizdə üzən oyuncaq ördəklər
Bacısı ilə 9 ildir düşmən olan, şəhzadə ilə evlənən Meqanın keçmişi
Natəvan K:"Əkiz oğlan uşaqlarını oğurlayardım..."
Pink evini 13 milyona satır - FOTO
Bu gecə dünyanın ən güclü komandaları üz-üzə gəlir, baş hakim türk olacaq
UNO şimşəkli buludun içinə girərək yox oldu – VİDEO
Ulduz Falı
Wi-Fi pulsuz olacaq
Sobada kartoflu ət (foto resept)
"Nəfəs və nəfs..."
Bu gün Bakıda sərnişin avtobusları nə vaxta qədər işləyəcək?
Qadınların siqareti atmasına nə mane olur?
Dəbli, yarım boğazlı çəkmələr
Zakir Həsənov Qarabağdan danışdı
Bazar günü 28 699 abituriyent qəbul imtahanı verəcək
Dünyanın ən qəribə brilyantı rekord qiymətə satıldı
Körpələr üçün oyuncaq seçimi
Leyla Əliyevanın dəstəyi ilə Rusiya-Azərbaycan komediya FİLMİ ÇƏKİLDİ - FOTO
Gizli günah qorxusu
Vaxtilə xalqının imtina etdiyi gözəl
Göz sağlığı ilə əlaqəli yanlış bilinən doğrular
DİQQƏT! Bu marşrut xətlərində dəyişikliklər edildi
Boşanmadan sonra səmimi görüntüləri yayıldı-FOTO
Hansı mərtəbədə yaşamaq sağlamlıq üçün problem yarada bilər?
Hündür daban yay ayaqqabıları
İzmirdə binanın çökmə anı – VİDEO
Azərbaycanda ana ölümü: 9 həkim işdən qovuldu
Kraliça İlham Əliyevə məktub göndərib
Damla şokoladlı şirniyyat (foto resept)
Bankları dirçəltməyin daha bir yolu
Ebru Gündeş rekord gəlirlə “O səs Türkiyə”yə qayıdır
Köhnə telefon köşkləri indi...
İdman zamanı su içmək nə qədər əhəmiyyətlidir?
Üz dərisi üçün qidalandırıcı maskalar
Xaçmazda külək ağacları kökündən qopardı, kəndlər işıqsız qaldı
Mətbəx dizaynı
"ATƏT-in Yerevandakı ofisinin bağlanması - Ermənistanın Azərbaycan ərazilərinin işğalının nəticəsidir"
İlk kosmik turist təqdim edildi
Elmar Məmmədyarov ATƏT Parlament Assambleyasının prezidenti ilə görüşüb
Azərbaycanda qadınlar, yoxsa kişilər boşanmaya daha çox meyllidir?
Dünyanın ən nazik smartfonu bilindi
Çin şirniyyatı
Leyla Əliyeva qız anası oldu