Səkkiz əsrə yaxındır ki, onun adı gələndə Anadoludan Çinə qədər böyük bir ərazidə yaşayan türklər istər-istəməz gülürlər. Çünki bu adı eşidəndə yadımıza hansısa lətifə düşür. Söhbət uzun əsrlər boyu insanlara gülüş bəxş edən Molla Nəsrəddindən gedir. Bu ad hər bir türk üçün doğmadır. Anadoluda ona Nəsrəddin Xoca, Azərbaycanda Molla Nəsrəddin, Orta Asiyada isə Xoca Nəsrəddin deyirlər. Molla Nəsrəddinin harada, nə vaxt yaşadığı barədə dəqiq məlumat yoxdur. Bəzi folklorşünaslar Molla Nəsrəddinin prototopinin XII əsrdə yaşamış məhşur Azərbaycan alimi Nəsrəddin Tusi olduğunu iddia edirlər. Doğrudan da, Tusinin məhşur "Əxlaqi-Nasiri" əsərində lətifələr də var. Bu isə onun yumora meyilli olduğundan xəbər verir. Bundan başqa, Molla Nəsrəddin lətifələrinin birində onun digər adının Həsən olduğuna işarə var. Məlumdur ki, Nəsrəddin Tusinin əsl adı Məhəmməd İbn Həsən olmuşdur. Lakin digər türkdilli xalqlar da lətifə qəhramanının onlara məxsus olduğunu sübut etmək üçün müxtəlif arqumentlər gətirirlər. Molla Nəsrəddin lətifələrində Teymurləng adının tez-tez çəkildiyini əsas tutaraq bəzi tədqiqatçılar onun özbək olması ehtimalını irəli sürürlər. Xalq arasında geniş yayılmış "O vaxta ya şah (xan) ölər, ya eşşək" məsəli də Teymurləngin adı ilə əlaqələndirilir.
Belə deyirlərki, bir gün Teymurləngə bir eşşək bağışlayırlar. Teymur üzünü mollaya tutub deyir ki: "Molla, sənin eşşəkdən yaxşı başın çıxır, bu eşşəyə bir qiymət ver." Molla isə cavabında deyir: "Qibleyi aləm sağ olsun, bu çox ağıllı heyvandır. Əgər bunu mənə versəniz, mən ona beş ilə danışmaq öyrədərəm." Teymurləng Mollaya xeyli qızıl verib yola salır ki, eşşəyə danışmaq öyrətsin. Evə gələndə arvadı ondan nə baş verdiyini soruşur. Molla başına gələnləri deyəndə arvadı bərk narahat olub soruşur ki, ay kişi, birdən eşşək danışa bilmədi, onda nə edərik ? Molla deyir: "Arvad, mən elə bilirdim ki, təkcə Teymur ağılsızdır, deməli, sən də onun tayı imişsən. Əlbəttə, eşşək danışmaz. Allah Kərimdir. Beş ilə ya eşşək ölə, ya Teymur. Elə ikisi də dünyanı tutub durmayacaqlar ki?."
Nəzərə almaq lazımdır ki, bu və digər Molla Nəsrəddin lətifələrində, Teymur əzazil hökmdar kimi satira hədəfinə çevrilir. Məlumdur ki, Əmir Teymur Zaqafqaziya və Şərq ölkələrinin bir çoxunu işğal etmişdir. İşğalçı hökmdarlar isə həmişə işğala məruz qalan, xalqların folklorunda mənfi obraz kimi qələmə verilir. Molla Nəsrəddin milliyyətcə özbək olsa idi, çətin ki, Teymurləng obrazı bu dərəcədə gülüş obyektinə çevrilərdi. "Beş ilə ya eşşək ölə, ya Teymur" lətifəsində eyni zamanda xalqın Teymur hakimiyyətinin müvəqqətiliyinə inamı özünü göstərir. Beləliklə, güman etmək olar ki, Molla Nəsrəddin Teymur işğalı dövründə Azərbaycanda yaşamış zarafatcıl və hazırcavab şəxs olmuşdur.
Molla Nəsrəddinin hazırcavablığı, onun dilinin şirinliyi dilimizdə bir çox məsəllərin yaranmasına səbəb olub. Bir çox lətifələrdə Mollanın nitqində çox maraqlı söz oyununa rast gəlirik. Bir gün Molla eşidir ki, şəhərin hakimi azarlayıb. Ağacdan bir neçə alma dərib hakimi yoluxmağa gedir. Hakim deyir: "Molla birdən-birə dişim də başladı ağrımağa, qulağım da. Daha mənə bir əzab verdilər ki, gəl görəsən. Bu gün bir yaxşı dəllək tapım dişimi çəkdirim. İndi onun ağrısı qurtarıb. Amma bu zəhrimar qulağım elə ağrıyır ki." Molla tez onun sözünü kəsib deyir: "Hə, hə, bircə halal süd əmmiş adam tapılıb sənin o qulağını da çəksəydi, sən də rahatlanardın, camaat da."
Milli mənsubiyyətindən asılı olmayaraq Molla Nəsrəddin bütün türk xalqlarına mənsub olan bir obrazdır. Onun lətifələri türkdilli xalqlar tərəfindən sevildiyi kimi bu lətifələrdən doğan məsəllər də həmin xalqların dilinə daxil olub və bu dilləri birləşdirən amillərdən birinə çevirilib.
Bənzər xəbərlər...
XƏBƏR LENTİ
Meyvələrin təqsiri yoxdur
Şəkinin giriş-çıxışına polis postu quruldu
Məsləhətinizə ehtiyacım var
Magistral yollarda nəqliyyatın hərəkəti məhdudlaşıb
Abortdan sonra
AMEA-da akademik Vəli Axundovun 100 illik yubileyi qeyd olunub
Milli yemək axtarışında....
Azərbaycanda koronavirusdan ölənlərin dəfn prosedurları açıqlandı - RƏSMİ
Payızın sağlamlıq qaydaları
Rusiyadan Ukraynaya daha bir zərbə
Bananın ziyanı və xeyri
"Bu hadisə Azərbaycanın dünyada şöhrətini daha da artıracaq"
Həyatın mənbəyi - su
Yerliləri Ronaldunu sevindirdilər
17 əsrlik sirrin üstü açıldı
Kakaolu keks (foto resept)
Su yoqasının faydaları
Bir ay əvvəl nişanlanan məşhur cütlük ayrıldı
Hülya Avşar yeni FOTO paylaşdı
HAVA necə olacaq?-4 Noyabr
İtirdiyi 1000 lirəni tapan qadın dəli oldu
Azərbaycanda daha iki nəfər koronavirusdan öldü: 93 yeni yoluxma - FOTO
Xrizontema piroqu (foto resept)
Badımçanlı rulet (foto resept)
İlham Əliyev açıq danışdı
Soğanın bu inanılmaz gücünü bilirdiz?
Möhtəşəm rekord: super nənə ölkədən ölkəyə üzdü
Azərbaycanda karantindən sonra toylar belə keçirilə bilər - VİDEO
Bu proqram vay-fay bağlantısını zəiflədir
“Harry Potter”in rəsmi mağazası açılacaq
Bakıda məktəbəhazırlıq qruplarına cəlb ediləcək uşaqların sayı artırılacaq
Azərbaycan dili - VIII dərs
Yaponlar niyə kökəlmir?
Böyrəyinizi itirmək istəmirsinizsə, oxuyun
Nüvə müharibəsinin qarşısını almış sovet zabiti
Ərdoğandan Bakıya gözlənilən səfəri ilə bağlı VACİB AÇIQLAMA
Azərbaycan millisində 3 yeni sima
Yataq otaqlarınıza saray havası verin...
Sabahın HAVAsı
Kadir Doğulu reklam üçün 1 milyon aldı
Azərbaycanda seçici siyahılarının hazırlanması praktikası digər ölkələr üçün nümunə ola bilər
Bu qəsəbələr içməli suya həsrət qalacaq
Köklü kabak yeməyi (foto-resept)
Əcnəbilər tərəfindən övladlığa götürülmüş azərbaycanlı uşaqların həyat şəraiti ilə bağlı hesabat hər altı aydan bir hökumətə təqdim ediləcək
Dünya bankı Abşeron göllərinin təmizlənməsinə yardım edəcək
Əkiz mələklərim
Gilas kompotu (foto resept)
Gözəllik içkiləri
Nəyə görə hamilələrə fol turşusu vacibdir ?
Sergey Markov: “Azərbaycan hərbi qələbəyə yaxındır”
- ŞƏRHLƏR