Ən maraqlı 6 psixoloji effekt
50 295
24
1. "Romeo və Cülyetta" effekti
Valideynlərin və ya digərlərinin onları ayırmaq cəhdləri sayəsində, iki insanın bir-birinə cəlbediciliyinin artmasıdır.
2. "Göz şahidi" effekti
Sizə kömək lazım olanda orada nə qədər çox insan olarsa, yardım etmək ehtimalının bir o qədər az olmasından ibarət olan fenomendir. Əvvəllər bu şəhər mühitində baş verən dehumanizasiya əlaməti kimi qəbul edilmişdir. İndi isə bu effektin ümumi olması məlumdur. Əslində, nə qədər çox insan olarsa, onların hər biri başqa birisinin kömək edəcəyini düşündüyü üçün, beləliklə, heç bir yardım olmur.
3. "Çətin əldəolunan" effekti
Öz sosial seçimlərində daha çox tələbkar olan insanların, asan əldəolunanlara nisbətən daha çox arzuolunan olmasından ibarət olan sosial psixologiyadakı bir fenomendir. Bu incə bir effektdir.
4. "Pigmalion" effekti
(Pygmalion effect) "Mifologiyaya görə, Piqmalion bir qadın heykəli yaratdı və ona elə bir sevgi göstərdi ki, Afroditin müdaxiləsi ilə, heykəl bir canlıya çevrildi və onun sevgisinə cavab verdi. Özünü reallaşdırma kəhanətinə görə də, nəyi gözləsək, onun reallaşma ehtimalı daha yüksəkdir (Rosenthal və Jacobson, 1968)."
Termin Jorc Bernard Şounun pyesindən götürülüb. "Öz-özünə peyğəmbərliyin" sinonimi kimi işlənir. Bu anlayış ilk dəfə Robert Rosenthal və Lenor Jekobson tərəfindən, müəllimlərin şagird davranışına olan gözləntilərinin təsirini təsvir edən kitabında istifadə olunmuşdur. Orijinal araşdırma, müəllimlərin gözləntilərinin və şagirdlərin İQ göstəricilərinin qiymətləndirilməsinin manipulyasiyasından ibarət idi. Müəllimlər 18 müxtəlif sinifdən təsadüfi seçilmiş şagirdlərin 20%-inin təhsil nəaliyyətlərində qeyri-adi yüksək potensiala malik olduqlarını təsvir etmişdilər. Barəsində yüksək gözləntilər formalaşan kiçik sinif şagırdlərinin, ümumi İQ göstəricilərində və düşünmə qabiliyyəti (reasoning IQ) göstəricilərində əhəmiyyətli artım müşahidə edilmişdir.
5. "Zeigarnik" effekti
İlk dəfə rus psixoloq Bluma Zeigarnik tərəfindən 1972-ci ildə "Yarım qalmış işlər, tamamlanmışlardan daha asan və dəqiq xatırlanar." deyilərək təsvir edilən, bitməmiş əlaqələrimizi niyə davamlı xatırladığımızı, yarım qalan eşqlərimizi niyə unuda bilmədiyimizi, üçüncü günündə evə geri dönmək məcburiyyətində qaldığımız tətillərin niyə daha cazibədar göründüyünü aydınlaşdıran təsirdir. Bu effekt pedaqogikada və incəsənətdə istifadə edilir.
6. "Halo" effekti
İlk təəssürat hər vaxt əhəmiyyətlidir. İş görüşmələrində də. Bəlkə də qapıdan girdiyimiz ilk anda, o bir neçə saniyədə insan qaynaqları mütəxəssisləri bizimlə əlaqədar qərarlarını verir. Jestlər, mimikalar, bədən hərəkəti, əli necə sıxdığınız ilk təəssüratların meydana gəlməsinə köməkçi olur. Bir adamı ilk gördüyünüzdə əldə etdiyiniz anlıq təəssüratın, o adamı qiymətləndirməmizdə daha sonrakı mühakimə təməlini meydana gətirməsinə də "halo təsiri" deyilir. Yəni qarşınızda bu təsirin altında qalan birisi varsa ən başda təsir etdiniz, etdiniz. Yoxsa işiniz çətindir.
Bir insanın sahib olduğu müsbət ya da mənfi xüsusiyyətlərinin, onunla əlaqədar ümumi bir mühakimənin meydana gəlməsinə və digər xüsusiyyətlərinin də bu çərçivədə qiymətləndirilməsinə halo təsiri deyilir. Jest, mimika, bədən hərəkəti və ya bədənə əks olunan psixoloji vəziyyətlər insanlarda ilk təəssüratların meydana gəlməsinə köməkçi olur. Başqa sözlə, halo təsiri ilk təəssüratların digərini qəbul etmədə əhəmiyyətli bir istinad nöqtəsi meydana gətirməsi mənasını verir. Əgər birisini ilk dəfə çox məlumatlı bir insan hesab etmiş isək, bu ön mühakiməmiz o adamın digər bütün əlaqələrində də qiymətləndirmədə ölçü olur. Yeni məlumatlar əldə etmədikcə, o insanı həmişə məlumatlı olaraq görməyin davamlı olması ehtimalı yüksək olur.
XƏBƏR LENTİ
- ŞƏRHLƏR