Rus yazıçısı, publisist və filosofu Lev Nikoloyeviç Tolstoy "İvan İliçin ölümü" povestini 1884-1886-cı illərdə yazıb. Roman Rollan Tolstoyun bioqrafiyasında qeyd edib ki, "Həqiqi sənət bütün insanların daxilindəki gerçək yaxşılığın məlumatının ifadəsidir." Buna bu təsbiti də əlavə edə bilərik: "Günəşin işığı yetməz, ürəyin işığı da gərəklidir."
Bir ədəbiyyatçı, bir düşüncə sahibi olmaqdan da uzağa gedərək Tolstoy həm də bir xəbərdaredici, öyrədici qayğısını buraxmayaraq oxucularına sevgi vasitəsilə müasirlərini düşünməyə, məsuliyyətə çağırmışdı.
"İvan İliçin ölümü" əsərində Tolstoy povestə İvan İliçin cənazəsi yanında rituallar verərək girmiş; sonra geri qayıdaraq qəhrəmanının həyatını izləmişdi. Oxucunun diqqətini qəhrəmanın ölüb-ölməyəcəyi marağından alıb bütün düşüncə enerjisini birbaşa ölüm üzərinə cəmləyən bir üsul seçib.
Əsərin süjet xətti belədir ki, İvan İliç məhkəmədə hakim işləyir. Sakit, qayğısız ömür yaşayır. Bu ahəstə güzəranı arabir xanımı ilə olan toqquşmalar korlamasa, o özünü daha da xoşbəxt hiss edə bilər.
İvan İliç düşünür ki, insan məhz onun kimi yaşamalıdır: iş, ev, qayğısız ailə və s. Belə rahat günlərin birində çarəsi olmayan, sağalmaz bir xəstəlik onun başının üstünü alır. İvan İliç əvvəllər bu xəstəliyi ötəri hesab edib əhəmiyyət vermək istəməsə də, sonrakı vaxtlarda xəstəlik özünün əsl sifətini göstərir və İvan İliç tədricən yatağa məhkum olur. Həmin xəstəlik müddətində özü ilə yetərincə tək qalmağa məcbur olan qəhrəman ətrafında baş verənləri daha aydın görüb dərk edə bilir.
Əvvəllər xəstəliyini, daha sonralar isə tezliklə öləcəyini ailə üzvlərinin ondan naşılıqla gizlətmələri, insanların ikiüzlülüyünün verdiyi əzablar xəstəliyi ilə bərabər İvan İliçi əldən salır. O, evindəki insanların onu yalnız çay, yemək və başqa fiziki ehtiyacları olduğu zaman xatırladıqlarını görür. Xanımının ona riyakar, saxta məhəbbəti onu xəstəliklə bərabər məhv edir.
O, duyur ki, xəstəliyin onu ölümə hər gün bir az daha yaxınlaşdırması ən yaxın adamlarının belə gündəlik həyatlarına təsir etmir. Hətta onun daha tez ölməsini arzuladıqlarını hər kəsin gözlərindən, baxışlarından anlayır. Həyat davam edir və hamı öz ömrünü sevinclə yaşamaq istəyir.
Boş zamanlarında İvan İliç özünün yaşadığı ömürə nəzər salır. Uşaqlıq çağlarındakı xoşbəxt günlərini, universitet illərindəki bir neçə gözəl arzularını saymasa, həyatının mənasız, boz rəngdən ibarət olduğunu anlayır. Uzun müddət davam edən mənəvi və cismani ağrılardan sonra bütün ölümlülər kimi İvan İliç də ölür.
Əsərin son bölməsində diqqətimi çəkən bir məqam oldu. Tolstoy qəhrəmanın dilindən ölümün son anını təsvir edərkən ustalıqla ruhun bədəndən ayrılması hadisəsini qeyd edib. Ruh bədəndən ayrılarkən İvan İliçin əvvəlki qorxuları geridə qaldı, özünü xoşbəxt hiss etdi və ölünün başı üzərində qalanlar üçün isə bu proses hələ 2 saat davam etdi. Boğazdan xırıltıların gəlməsi, bədən əzələlərinin gərilməsi və getdikcə bu halın yavaşlaması və sonda fiziki bədənin ölməsi. Bu təsvir mənə artıq tanış olduğum və haqqında yazdığım ÖYT hadisəsini xatırlatdı. Ölümə Yaxın Təcrübə
Əsərdən bəzi qeydlər
Bu saat veclərinə deyil, amma onlar da mənim kimi öləcəklər. Gicbəsərlər. Mən qabağa düşmüşəm, amma növbə onlara da çatacaq. Qanmaz heyvanlar!
***
Əvvəllər onu ölüm haqda fikirləşməyə qoymayan, buna imkan verməyən düşüncə tərzinə qayıtmağa çalışırdı. Amma qəribəydi, əvvəllər ölüm fikrinin qabağını alan, onu gizlədən, məhv eləyən nə vardırsa, heç biri indi o cür təsir eləyə bilmirdi.
***
Xəstəliyinin üçüncü ayında necə oldusa, nəzərə çarpmadan addım-addım, yavaş-yavaş iş gəlib o yerə çatdı ki, arvadı da, qızı da, oğlu da, nökər-naib də, tanışları da, həkimlər də, başlıcası isə özü də artıq başa düşdü ki, hamı onunla yalnız bir şeyə görə maraqlanır: öz yerini nə vaxt boşaldır, camaata verdiyi bu əziyyət haçan başa çatacaq və öz canı işgəncədən nə vaxt qurtaracaq.
Bənzər xəbərlər...
XƏBƏR LENTİ
Evlərin qiyməti bahalaşıb
Erməni jurnalist: "Ağdərədə taleyimiz həll olunur"
Toyuq suyuna şorba
İki rayonun inzibati ərazi bölgüsünə dəyişikliklər edildi
Uşaqlarımız niyə ağlayırlar?
Günün ulduz falı - 03.02.2014
Gəlinlər üçün gözəl ayaqqabı modelləri
Hikmətli sözlər
Hava haqqında
Dərman bitkilər
Azərbaycanda 900-dən çox insan qidadan zəhərlənib
Yay istirahətinə gedən kişilər genofonda zərbə vuran xəstəliklərlə qayıdırlar
Ən çox hansı bürclər varlı olur?
Cansu Dere ekranlara qayıdır
“Azərbaycan dilinin orfoqrafiya lüğəti” nəşr olundu
Ericsson Apple-ə qarşı
Gümüş aura nədir?
Məşhur kaskadyor həlak oldu
Xəyallarını de, düşüncələrini göstərim
Azərbaycanda keçirilən ilk qəbul imtahanının nəticələri açıqlandı
Autizm
Dövlət qulluğuna qəbul olmaq istəyənlərə xəbərdarlıq
Mart ayının qalibləri!
10 çeşiddə YAY FƏSLİ komplekti
Məşhur türk aktrisası nişanlandı-FOTO
Balıq buğlaması (foto resept)
Bu adam benzin içərək yaşayır
Qəti xəbərdarlıq: ""İnternet Explorer" brauzerindən istifadə etməyin"
Məşhurlar 80-ci illərdə
Günün ulduz falı - 16.02.2014
Xanımlar, gözəlliyə belə qurban gərəkdir?
5 gün iş olmayacaq
Aslı Enver və Özcan Deniz İsrailə getdi
İlham Əliyev: "Rüşvət o vaxt verilir ki..."
COVID-19-u keçirənlər də peyvənd olunmalıdır?
Noutbukun üstünə su dağılarsa nə etməli?
Əhaliyə verilən təbii qaz bahalaşacaq? - SOCAR-dan AÇIQLAMA
Manatın ikinci devalvasiyası qaçılmazdır
TƏBİB koronavirusla mübarizə üçün könüllü səhiyyə işçiləri axtarır
Özünü məşhur aktrisalara bənzətdi
Qoltuq altı qaralmaları necə yox edək?
Azərbaycanın poçt xidmətində yenilik
Yeni serial başlayır-"Kızım"-VİDEO
Naftalan neftinin sirri nədir?
Azərbaycanda daha 136 nəfərdə koronavirus aşkarlandı, 3 nəfər vəfat etdi
Hava haqqında
Murad Boz Aslı Enverlə barışdığını təsdiqlədi - FOTO
Fahriye Evcen Burak Özçivitin filminin qalasında GÖZ QAMAŞDIRDI - FOTO
Sevmək-sevilmək, gözəllik, xeyirxahlıq var ikən...
Cüneyt Arkın yenidən səhnəyə qayıdır-FOTO
- ŞƏRHLƏR