Əslində belə klassiklərə şərh vermək, razılaşarsınız ki, kifayət qədər çətindir. Adətən belə əsərlərdən sonra insan elə böyük bir okeanın ortasına düşür ki, oradan quru parçası tapıb okeanın gözəlliyini təsvir etmək çətin olur. Məhz belə əsərlər insanın zövqünü, mənəviyyatını, tərbiyəsini formalaşdırır.
Londonun dili nəfis, dərin mənalı, dinamik və gərgin süjetlidir. Yazıçının həyatı haqqında maraqlandıqdan sonra bu gözəl üslubun (naturalizm, realizm) yaranma səbəblərini başa düşmək olur (uşaq yaşlarından ağır zəhmətə öyrəşmiş insan). Onun əsərləri insanı mənəvi cəhətdən bərkidir, insana bir çox şeyi göstərir, başa salır. London dəfələrlə deyir ki, həyatda qalmağın şərti güclü olmaqdır. Həyatın universal ritmini, sənə göstərdiklərini qəbul edib, onlardan istifadə etmək əsas məsələdir. Bu qanun hər yerdə işləyir. Beton cəngəlliklərdən tutmuş daimi buzlaqların olduğu Alyaskayadək və bir gün sənin sakit, cənub günəşinin isitdiyi evciyinə gəlirlər və bəxti gətirməyən digər sağlam köpəklərlə Alyaskaya xudbin insanların daha çox pul qazanmaları üçün oğurlayıb aparırlar. Sən nə edə bilərsən? Müqavimət göstərsən də, dəyənək və yumruq qanunu səni əhliləşdirir. Sən qaba güclə, bu dünyanın ən əvvəldən ağası olan qaba gücün özüylə tanış olursan. Əhliləşib, sınırsan və onların dediyini edirsən. Budur başlayır: aclıq, şaxta, rəqabət və sağ qalmaq üçün daima öyrənmək və mübarizə aparmaq. Lakin Nitsşe düz deyirdi: "Bizi öldürməyən şeylər bizi güclü edir". Nəhayət çətinliklər səni elə formalaşdırır ki, sənin əzələlərin və mənəvi gücün istənilən çətinlik və rəqabətdə baş açmağa kömək edir. Anidən sən anlayırsan ki, bütün bunlar - sahiblər, sadiqlik, liderlik və s.- sənlik deyil. Səni azadlıq çağırır. Azadlıq, vəhşilik, təbiətin özü, dünyanın ilkin forması, əbədiyyət səni haraylayır. Sən ona çox yaxınlaşmısan. Yaxşı bəs sənə kimsə təminat verə bilərmi ki, bu sənin yeni sahibin deyil? Deməli, azadlıq da nisbi anlayışdır.
Belə başa düşə bilərik ki, nəsillər bir-birini əvəzlədikcə, vaxt-zaman irəlilədikcə biz (həm insanlar, həm də digər canlılar) dəyişirik, lakin bir gün əcdadlarımızın harayı bizi çağırır. Bizdən asılı olan və olmayan səbəblərə görə biz onlardan həm ayrı düşürük, həm də zaman-zaman yaxınlaşırıq.
Belə gözəl əsərlə nə qədər çox insan tanış olsa, bir o qədər yaxşıdır. Tək sən mənim qəhrəmanımsan. Sən həmişə güclü olmusan. Səni çox istəyirəm. Səni tanımağım çox yaxşı oldu. Qaç! Şaxtalı beynimdə, xəyalımda, arzularımda, qəm-qüssələrimdə isti nəfəsini hiss elətdirərək mənim yanımda mənimlə qaç! Gəl, onlara göstərək ki, biz çətinliklərin öhdəsindən gələ biləcəyik.
İbrahim
XƏBƏR LENTİ
- ŞƏRHLƏR