XX əsrin əvvəllərindən dünya əhalisinin 4%-ni 60 yaş və daha yaşlı insanlar təşkil edir. Əsrimizdə bu nisbətin 17%-ə qədər yüksələcəyi təxmin edilir. Hal-hazırda insan ömrünün uzanması ilə paralel olaraq yaşlı insanlara xas olan xəstəliklər–neyrodegenerativ xəstəliklərdə, yəni beyinin spesifik bölgələrindəki neyronların itirilməsi ilə xarakterizə olunan bir qrup patologiyalarda artım müşahidə edilir.
Bu xəstəliklərin ən mühümünə–parkinson xəstəliyinə qısaca nəzər salaq:
Yaşlılıq dövründə ortaya çıxan parkinson xəstəliyi hərəkət pozulması, əzələlərdə gərginlik, duruşun pozulması və tarazlığın itməsi şəklində ortaya çıxan xəstəlikdir. Ayaqları sürüyərək, qısa addımlarla xarakterik yeriş və bütün bədəni ilə birlikdə dönmə parkinson xəstəliyinin vacib əlamətlərindəndir. Bu xəstəlik 50 yaşından sonra başlayır və yaş artdıqca kəskinləşir. Parkinsonizm beyində substansiya niqra adlanan sinir hüceyrələrinin funksiyasının pozulması ilə yaranır.
Beynimiz hərəkətlərimizə necə nəzarət edir?
Bədənimizi hərəkət etdirərkən bunu necə bacardığımızı heç düşünmürük. Sadəcə, istəyirik və hərəkət reallaşır. Parkinson xəstəliyini daha yaxşı anlamaq üçün beynimizin bədən hərəkətlərinə necə nəzarət etdiyini bilməliyik.
Beynimizin müxtəlif hissələri fərqli hərəkətlərimizi nizamlayır. Məsələn, beyin getmək üçün bədənin ehtiyacı olan bütün məlumatları toplamalıdır. Bir yerdə oturursunuz, uzanırsınız, yoxsa getməyə hazırlaşırsınız? Ayaqlarınız haradadır? Tarazlığınız normaldırmı? Sonra beyin bu məlumatlara hara gedəcəyiniz məlumatını da əlavə etmək məcburiyyətindədir. Bu məqamda vacib bir sual da cavablandırılmalıdır. Gözləriniz beyninizə nə deyir? Boş yolda gedəcəksiniz, yoxsa nərdivana çıxacaqsınız? Bəs ayaqlarınız beyninizə hansı məlumatları çatdırır? Yeriyəcəyiniz yol düzdür, yoxsa tarazlığınızı itirməyinizə səbəb olan kələ-kötürlər var?
Bu məlumatlar beyinin korpus stratium adlanan, bədənin hərəkətlərinə nəzarət edən mərkəzdə toplanır.Korpus stratium tarazlıq və uyğunlaşma ilə əlaqədar əmrləri göndərmək üçün beyinin digər hissələri ilə birlikdə hərəkət edir. Beyinin bədənə verdiyi hərəkət əmrləri beyindən bel sümüyünə sinir şəbəkələri sayəsində çatdırılır. Sinir hüceyrələri məlumatları ötürmək üçün hüceyrələrarası mesaj daşıyıcılarından istifadə edir. Beləliklə, düşüncələrimiz hərəkətlərə çevrilir.
Mesaj daşıyıcılarının ən əhəmiyyətlisi beyində istehsal edilən dopamindir. Dopamin hərəkətlərimizə və tarazlığımıza nəzarət edən maddədir. Əgər xüsusi sinir hüceyrələri zərər görsə və ya azalsa, dopamin istehsal edib yığa bilməz və beyində dopamin miqdarı azalar. Bu, ciddi səviyyəyə çatdıqda parkinsonun əlamətləri meydana çıxmağa başlayır. Beynimizdəki bu hüceyrələrin niyə yaşlanmaqla paralel azalmağa başlaması elm adamları tərəfindən hələ də müəyyən edilməmişdir. Məhz beynimizdəki kiçik bir hüceyrənin vəzifəsini yerinə yetirə bilməməsi bütün hərəkətlərimizə və həyatımıza təsir edən bu əhəmiyyətli xəstəliyin – parkinsonun ortaya çıxmasına səbəb olur.
Bədənə nəzarət edən möcüzəvi mərkəz: beyin
İnsan bədəni böyük bir şəhər kimidir: burada nəqliyyat yolları, binalar, fabriklər, infrastruktur sistemləri, ən üstün texnologiyaya sahib cihazlar, şüurlu işçilər, yəni hüceyrələr, hormonlar, ifrazat vəzləri kimi tam təchizatlı əsgərlər mövcuddur. Üstəlik, bu şəhər yalnız ətdən ibarətdir və sinir hüceyrələrindən meydana gəlmiş kiçik bir beyin tərəfindən idarə olunur. Belə ki, beyində, yəni mərkəzdə meydana gələn ən kiçik nöqsan bu böyük şəhəri alt-üst edə bilir.
Yaş və boz bir ət görüntüsündən başqa bir xüsusiyyəti olmayan sadə zülal və yağ molekullarından ibarət olan beyin, bu möcüzəvi əməliyyatları necə həyata keçirir? Biz, beynimizin kompleks dizaynı haqqında heç nə bilmədiyimiz və hər saniyə reallaşan on minlərlə əməliyyatdan xəbərsiz olduğumuz halda, beynimizdə baş verənlərə necə nəzarət edilir? Beyini meydana gətirən neyronlar şüursuz atomlardan ibarətdir. Şüursuz atomlar bədənin hərəkət etməsi üçün hansı maddənin lazım olduğunu haradan bilirlər?
Deyək ki, bu maddəni tapdılar, bəs onu necə istehsal edirlər? Bu, yalnız yaradılış möcüzəsinin olduğunu sübut edir. Ətdən ibarət olan bir orqanın belə mükəmməl əməliyyatları reallaşdıra bilməsi çox böyük möcüzədir.
İzhar Kazımov
Bənzər xəbərlər...
XƏBƏR LENTİ
Eyni paltarda məşhurlar və modellər
Hadisənin 5 gözəllik sirri
Günün ulduz falı
Döymə həvəskarı olan 77 qadın-FOTO
Can Yaman anası ilə -FOTO
Məktəblərdə qısa tətillər ola bilər
Sualtı sirlər
Əlfəcinlərim-2
ABŞ-dan Azərbaycana böyük dəstək
TƏBİB rəsmisi xəbərdarlıq etdi: “Karantin sərtləşdirilə bilər” - VİDEO
Ali məktəblərdəki ən bahalı və ən ucuz ixtisaslar - SİYAHI
Həyat yoldaşı axtaranlara
Bakı metrosunda sıxlıq yarandı
Gülşen sevənlərini TƏƏCCÜBLƏNDİRDİ
Bu yazıdan sonra qatığın suyunu atmayacaqsınız
Azərbaycanlı qadın döyüşçü ABŞ təşkilatı ilə müqavilə bağladı
“Pərviz “Survivor”da finala gedəcək” - VİDEO
Udma pozğunluğu
Doğulduğunuz aya görə xəstəliyə tutulma riskiniz (2)
2021-ci il üzrə təhsil üzrə ayrılan xərclərin təyinatı məlum oldu
Yaponlar "kosmos lifti" hazırlayırlar
Zəngilanın düşmənin darmadağın etdiyi daha bir kəndi... - VİDEO
Beyonsenin konsertində zal boş qaldı-FOTO
Allergiya nədir?
Gözəl gözlərə sahib olan hindistanlılar
Yağlı dərilər üçün limon maskası
Azərbaycanda koronavirus xəstəsi yaşadığı evi tərk etdi
Bakı ilə Nitsa arasında birbaşa aviareys açılır?
Ceki Çan gənclik səhvlərini etiraf etdi
Ebru məhkəməlik oldu - 50 min təzminat istənilir
Blinçik tortu (foto resept)
Nazirdən müharibə mesajı
Ukraynada atəşkəs pozuldu
"Maqnit adam" Etibar Budaqlı bir gündə 6 dünya rekordu qazandı
Əfsanəvi muğam ustadımızın ad günüdür
Bu preparatların qəbulu ziyanlı ola bilər
Dünyanın ən bahalı tortu - FOTO
Müəllimlərin işə qəbulu ilə bağlı imtahanlar başlayır
Rəngarəng ayaqqabılar
Məşhur cütlük boşanır
Həyatınızı rahatlaşdıracaq qaydalar
Yay üçün donlar
Bir-birinə əkizi qədər bənzəyən məşhurlar - FOTO
Şuşanı işğaldan azad edən zabitlərdən biri: “Elə döyüşlər olurdu ki, sağ çıxacağımıza ümid etmirdik” - VİDEO
İƏT XİNŞ Xocalı faciəsini soyqırım aktı kimi tanıyan növbəti sənəd qəbul edib
Ermənilərin əsgərlərimizə qurduğu tələ ilə bağlı ANAMA-dan AÇIQLAMA - VİDEO
Gündəlik həyat tərzimiz necədir?
Vitaminlər
Sultan Basmati düyüləri - Süfrələrin şah dadı!
Azərbaycan hərbçiləri Cəbrayılda düşməndən xeyli sayda qənimət götürüb
- ŞƏRHLƏR