Ölmüş insanların, ağır xəstəliklərin və letal nəticələnə biləcək travmaların gələcəkdə müalicə etmək məqsədilə dondurulması və bir neçə ildən(bəzən də bir neçə onillərdən sonra) həyata qaytarılması, canlandırılması krionizasiya adlanır.Tibb elmində belə bir anlayış var ki, əgər tənəffüs və ürək fəaliyyəti dayanırsa, daha doğrusu, bioloji ölüm baş verirsə, onda insanı həyata qaytarmaq mümkün deyil.
Krionizasiya isə insanın həyat uğrunda mübarizəsində sonuncu müdafiə qülləsidir. Əgər siz çox cavansınızsa, bu zaman krionizasiya həyatda qalmaq üçün yeganə ümid olur.
Bugun artıq kliniki ölüm mərhələsində olan insanı uzun müddət tamamilə dondurmaqla həyatda saxlamaq mümkündür. Buna quru buzlu konteynerlərlə, ya da maye azotla işləyən kriostatlarla nail olunur. Belə vəziyyətdə uzun müddət qalan insanın orqanizmində heç bir ağırlaşma qeyd olunmur. Gələcəkdə isə nanotexnologiyalar vasitəsiylə demək olar ki, bütün zədələnmələrin, o cümlədən donma və qocalma zamanı, həmçinin ölümə səbəb olacaq istənilən zədələnmələri bərpa etmək mümkün olacaq.
Əgər sübut etmək istəsələr ki, krionizasiya işləmir və gələcəyin hec bir texnologiyası dondurulmuş insanı canlandırmağa qadir deyil, bu həqiqtə uyğun olmazdı. Əlbəttə bu haqda 18 - ci əsrdə danışılsaydı bu gülməli olardı.
Hazırda suda quruda yaşayan canlıların bəzi növlərini dondurulmadan sonra həyata qaytarılması məlumdur. Buzun əriməsi qurbağa, triton və bəzi növ balıqların öz həyati qabiliyyətlərini tamamilə bərpa etməsinə şərait yaradır. İl ərzində minlərlə insan dondurulmuş cinsi hüceyrələrin mayalandırılmasından dünyaya gəlir. Aşağı tempuraturlarda hüceyrələrin bütün kimyəvi və bioloji prosesləri demək olar ki dayanır.
Krioanabiozun ən böyük problemi dondurulma zamanı orqanizmdəki suyun kristllaşaraq buza çevrilməsi və hüceyrəni zədələməsidir. Bu effektin minimuma endirilməsi üçün krioprotektorlardan istifadə olunur. Bu maddələr antifriz xassəyə malikdir və dondurulma zamanı hüceyrədə buz kristallarının meydana çıxmasına imkan vermir.
Bütün bunlara baxmayaraq dondurulmuş insanı bugunki tibb elmi səviyyəsində həyata qaytarmaq praktiki olaraq mümkün deyil. Böyük ümidlər yalnız sürətlə inkişaf edən nanotexnologiyalaradır. Belə ki, molekulyar səyiyyədə işləyən nanorobotlar orqanizmi krionizasiya zamanı meydana çıxan zədələnmələri aradan götürəcək.
Deməli, 90 - cı illərdən bəri bütün krionizasiaya edilmiş insanlar həyata qayıtmaq üçün hələ ən azı 50 - 70 il gözləməlidirlər.
Nasir Nesirli
XƏBƏR LENTİ
