Doğuş qorxusu-psixoloji dəstək
117 119
79
Doğuş fikri ortaya çıxdığı andan etibarən hər bir ana namizədinin zehinini bir çox sual məşğul etməyə başlayır. "Necə bir körpəm olacaq?", "Necə bir ana olacağam?", "Özümdə və həyatımda necə dəyişikliklər olacaq?", "Evliliyim necə dəyişəcək?", "Kariyeram necə olacaq?", "Yoldaşlarımla və ailəmlə əlaqələrim necə dəyişəcək?", "Doğuş anı necə reallaşacaq?", "Körpəm sağlam doğulacaqmı?" və s. kimi suallar ana namizədini narahat etməyə başlayır. Hamiləliyin son zamanlarında doğum anına və körpənin sağlamlığına dair narahatlıqlar daha ön planda görünsə də, fərqli zamanlarda bu suallar bütövlükdə bir qayğıdır. Buna görə də doğuş əvvəli bir çox ana namizədinin pis yuxular və ya kabuslar görməsinə tez-tez rast gəlinir. Qadın bir tərəfdən yaşanacaq fiziki doğumdan qorxduğu qədər, körpənin gəlişiylə birlikdə həyatında meydana çıxacaq dəyişikliklərdən də qorxur. Bu qorxular son dərəcə normaldır və doğuma hazırlığın təbii müddətlərindəndir.
Doğuş qorxusunu müxtəlif dərəcələrdə hər hamilə qadın yaşayır. İlk uşağa hamilə qalındığı andan etibarən əslində üç tip hamiləlik eyni anda reallaşır: Bir tərəfdən körpə ana qarınında fizioloji olaraq böyüməkdə olur və doğuma, dünyaya gəlməyə hazırlaşır. Digər tərəfdən qadının analıq rolu, qadının şəxsiyyətinə və mənliyinə əlavə olunacaq "analıq" duyğusu oyanmağa hazırlanır. Eyni zamanda qadının zehinində körpənin necə bir şey olacağına dair düşüncələr, ideallar, istəklər, gözləmələr, qorxular, qayğılar böyüməyə başlayır. Doğuş anında fiziki olaraq bir körpə dünyaya gəlir, ancaq eyni zamanda bir "analıq şəxsiyyəti" də doğulur. Bu səbəbdən doğuş anına dair narahatlıqlar, körpənin fizioloji doğumuyla birlikdə qadının həyatında meydana gələcək dəyişişlikdən və naməlumluğun yaratdığı narahatlıqlardan da qaynaqlanır.
Əvvəldə də yazıldığı kimi, doğuş anına dair narahatlıqlar normaldır və hər ana namizədi bu qorxuları müəyyən nisbətdə yaşayır. Bu doğuş əvvəlində və doğuş sonrasındakı dəyişikliklərə də hazırlanmanın sağlam bir yoludur. Ancaq bəzi ana namizədləri bu qorxunu həyatlarını kabusa çevirə biləcək qədər çox yaşayırlar. Bu çox qorxunun ortaya çıxmasında bir çox səbəb ola bilər:
1. Ağrıya dözümlülüyün aşağı olması: Bəzi fərdlərin ağrıya dözümlülüyü çox aşağıdır. Buna görə də daha əvvəl yaşamış olduqları müxtəlif ağrıları, digər insanlara görə daha çox yaşamışdırlar. Bu vəziyyətdə təbii olaraq doğuş anında çox ağrı çəkəcəklərindən qorxa bilərlər. Ancaq doğuş əsnasında ifraz olunan hormonlar ağrının daha az hiss edilməsinə köməkçi olur. Bunun yanında xüsusilə normal doğuşda, körpənin sağlam bir şəkildə xarici dünyaya çıxarılması ananın ağrını psixoloji olaraq daha az hiss etməsinə köməkçi olur.
2. Mənfi nümunələr: Xüsusilə ilk doğuşa hazırlanan ana namizədləri həm hamiləlik müddəti həm də doğuşla əlaqədar olaraq digər analarla danışmağa, məlumat toplamağa çalışırlar. Eyni zamanda mediadakı doğuş xəbərlərini daha çox izləyirlər. Məlumat əldə etmə müddətində isə hamiləliyin gətirdiyi hormonal və romantik səbəblərlə, müsbət nümunələrdən daha çox mənfi nümunələri qəbul edirlər. İlk doğuşu çətin keçmiş olan bəzi ana namizədləri isə təbii olaraq ikinci doğuşlarının da eyni şəkildə çətin keçəcəyindən qorxa bilərlər. Hər şəkildə bilməlidirlər ki, doğuş "normal" və "təbii" bir müddətdir. Doğuşların böyük nisbəti sağlam bir şəkildə sovuşdurulur. Digər tərəfdən doğuşların çox az bir qismi problemli keçsə də, problemli keçən doğuş nümunələri daha çox müzakirə edilir. Digər tərəfdən hər qadın hamiləliyi və doğuşu fərqli şəkildə yaşayır. Hətta qadınlar fərqli uşaqlarında fərqli hamiləliklər və doğuşlar yaşayırlar.
3. Qeyri-kafi ya da səhv məlumatlar: Hamiləlik və doğuşla əlaqədar qeyri-kafi ya da səhv məlumatlar, ön mühakimələr, xurafatlar doğuşa hazırlanan qadını olduqca çətin vəziyyətlərə sala bilər. Seçilən doğuş şəklinə və şərtlərə görə müəyyən nisbətdə dəyişiklik göstərəcək də olsa, doğuş əvvəli, doğuş anı ya da sonrasında qadın müəyyən nisbətdə ağrı çəkir. Ancaq çəkilən bu ağrı heç bir zaman adamın dözə biləcəyindən çox olmaz. Bu nöqteyi- nəzərdən hamiləlik müddətini əvvəlindən etibarən təqib edə biləcək, etibarlı, ana namizədinin ağlına ilişən sualları cavablayacaq bir həkim doğuş qorxularının normal səviyyədə keçməsinə köməkçi olar. Eyni zamanda ana namizədinin suallarının cavabı üçün doğru qaynaqlara müraciət etməsi, aldığı məlumatları qeydsiz- şərtsiz qəbul etmək yerinə onu araşdırması, gərəksiz yerə qorxusunun artmasına yol aça biləcək şişirdilmiş məlumatlardan mümkün olduqca uzaq durması da doğuş qorxularının gözləniləndən daha asan yaşanmamasını təmin edəcək.
4. Həyat yoldaşı ilə münasibət: Doğuş ər-arvad münasibətlərində müəyyən nisbətdə dəyişmə və yenidən tənzimləmələri zəruri edir. Doğuş sonrası ilk iki il çətinliklər yaşansa da, ümumiyyətlə hamiləlik əvvəli evlilikləri yaxşı olan cütlüklər, bu dəyişmələri sağlam bir şəkildə sovuşdururlar. Hamilə qalınmadan əvvəl və hamiləlik müddətində evliliklərində müxtəlif çətinliklər və qarşıdurmalar yaşayan cütlüklər, doğuş sonrasındakı həyata uyğunlaşma təmin etməkdə çox çətinlik yaşaya bilərlər. Məhz bu məqamda həyat yoldaşıyla əlaqəsindən məmnun olmayan, həyat yoldaşına güvənə bilməyən, həyat yoldaşını bir ata namizədi olaraq kafi görməyən ana namizədi, doğuş anına dair daha çox qorxu yaşaya bilər. Qadının görünən doğuş qorxusu altda yatan evlilik problemlərinə, doğuşdan sonra tək başına qalacağına dair narahatlıqlarına işarə edə bilər.
5. Qeyri-kafi ictimai dəstək: Hər qadın bərabər dərəcədə yaxşı bir ictimai dəstəyə sahib olmaya bilər. Bəzi ana namizədləri doğuşdan sonra körpə ilə əlaqədar mövzularda həyat yoldaşı, dost və qohum dəstəyindən məhrum ola bilərlər. Belə bir vəziyyət doğuşla birlikdə ananın yaşayacağı bir sıra çətinlikləri də özü ilə gətirə bilər. İctimai dəstəkdən məhrum analar isə yaşaya biləcəkləri çətinliklərdən qaynaqlanan qorxularını doğuş anına dair qorxular kimi yaşaya bilər. Əslində şüuraltında doğuşun reallaşmasından qorxa bilərlər.
6. Naməlumluqlar: Bəzi vəziyyətlərdə doğuşla birlikdə ailə büdcəsində çətinliklərə səbəb ola bilər. Hər iki tərəfin də evə gəlir gətirdiyi ailələrdə müəyyən müddətə də olsa, tək gəlirlə keçinmək lazım gələ bilər. Əslində körpənin doğumuyla birlikdə xərclər artarkən, evin gəliri azala bilər. Bu vəziyyət də qadınların doğuş sonrasındakı naməlumluqlardan hiss etdikləri narahatlığı doğuş anına dair şişirdilmiş narahatlıqlar kimi yaşamalarına yol aça bilər.
7. Yüksək qayğı səviyyəsi, depressiya, özünü dəyərsiz hiss etmə: Ana namizədinin ana ola bilmə bacarıqlarına dair yaşadığı qorxular, hamiləlik əsnasında normadan artıq depressiv anlar yaşaması, quruluş etibarilə ümumi narahatlıq nisbətinin yüksək olması da doğuş anına dair qayğını artıra bilər. Ana namizədinin analıq roluna özünü hazır hiss edə bilməməsi, mənfi analıq nümunələriylə böyümüş olması, körpəylə əlaqədar çox xəyallar qurarkən ortaya çıxa biləcək xəyal qırıqlıqlarından narahatlıq duyması da doğuş qorxusunu artırar.
8. Uşağın sağlamlığıyla əlaqədar həddindən artıq qayğı: Hər ana namizədi uşağın sağlam doğulmasını istər. Bununla birlikdə hər ana namizədi meydana gələ biləcək komplekslərlə əlaqədar mənfi ssenarilər yaza bilər. Bu vəziyyət hər ana namizədində yaşanır. Ana namizədinin ailəsində, həyat yoldaşının ailəsində ya da yaxın ətrafında yaşadığı mənfi nümunələr və keçmiş mənfi təcrübələr də uşağın sağlamlığına təsir edə bilən narahatlığı artıra bilər. Bu qayğıların çox artması doğuş qorxusunu da artırır.
Doğuş qorxusu həddindən artıq çox olsa və ana namizədi bu mübarizədə çətinlik çəksə bu məsləhətlərə qulaq asmağınız məsləhətdir.
1. Sağlam məlumat əldə edin.
Həkiminizlə danışın və beyninizdəki sualları əvvəlcə onunla paylaşın. Ətrafınızdakı analardan ya da mediadan məlumat alarkən diqqətli olun; mənfi nümunələr sizi çox narahat etsə bu məlumatları izləməyin.
2. Doğuşun fiziki nəticələrinə dair eşitdiyiniz narahatlıqlarla, romantik cəhətdən qaynaqlanan narahatlıqlarınızı bir-birindən ayırd etməyə çalışın.
Fiziki nəticələrdən yaranan narahatlıqları sağlam, doğru və etibarlı məlumat qaynaqlarından əldə etməklə yox etməyə çalışın. Ancaq romantik sahədən qaynaqlanan və dərində yatan başqa sahələri gizləyən doğuş qorxusu isə doğuşa dair doğru məlumatlanmaqla normal səviyyəyə enməyə bilər. Bu da fərqli şəkillərdə psixoloji kömək tələb edə bilər.
3. Doğum sonrasındakı həyatınızı planlamağa çalışın:
Harada doğuş edəcəyiniz, doğuşunuza girəcək həkim, doğuş əsnasında sizinlə birlikdə olacaq yaxınlarınız, xəstəxanada sizin yanınızda qalacaq kəslər, evə döndükdən sonra sizə dəstək olacaq kəslər, iş xanımısınızsa iş yerinizlə əlaqələr, iqtisadi və gündəlik həyatınıza dair mövzuları doğumdan əvvəl planlayın. Bunları həyat yoldaşınızla paylaşın.
4. İctimai dəstək şəbəkənizi əvvəldən meydana gətirməyə çalışın:
Heç bir qadın doğuş reallaşdığı anda romantik olaraq ana olmaz. Ana-uşaq arasındakı əlaqənin qurulması, ananın körpəsini tanıması və onun ehtiyaclarına uyğun davranmağı öyrənməsi, analıqdan kef ala bilməyə başlaması bir az vaxt alır. Bu zaman müddətində sizi narahat edən suallarda sizə köməkçi ola biləcək, uşaq baxımı və həyatınızı yenidən tənzimləməniz nöqtəsində sizə yol göstərə biləcək kəsləri təyin edin (Məsələn: ananız, qaynananız, bacılarınız, yoldaşlarınız, qonşularınız, uşaq həkiminiz və s.). Onlardan necə və nə şəkildə kömək ala biləcəyinizi doğuşdan əvvəl dəqiqləşdirməyə çalışın.
5. Özünüzə vaxt ayırın:
Doğuş əvvəlindəki aylarda rahatlamaq üçün özünüzə, sevdiyiniz və sizi rahatlaşdıran fəaliyyətlərə vaxt ayırmağa çalışın. Bu fəaliyyətlər stressinizi azaltmanıza köməkçi olacaq.
6. Kömək alın:
Doğuş qorxunuz gündəlik həyatınıza mənfi təsir etməyə başlarsa və bunlarla tək başınıza başa çıxa bilmədiyinizi hiss etsəniz professional kömək alın. Doğuş qorxusunun normadan çox yaşanması hamilə qadının depressiyada olduğuna dair bir işarə ola bilər. Bundan əlavə bu qorxunun həddindən artıq olmasının, doğuş sonrası depressiya yaşanmasında təsirli olduğuna dair araşdırmalar var. Hamiləlik depressiyası və doğuş sonrası depressiyanın isə ana-uşaq əlaqəsində mənfiliklərə gətirib çıxardığı sübut olunub. Ana-uşaq əlaqəsinin sağlam bir şəkildə qurula bilməsi və körpənin sağlam ola bilməsi üçün ananın fiziki və ruhi sağlamlığı əhəmiyyətli mövzular arasındadır.
Qadın hamilə qaldığı andan etibarən özü, analığı, həyatındakı ola biləcək dəyişikliklər, körpəsi və gələcəyiylə əlaqədar xəyallar qurar, ssenarilər yazar. Bu ssenarilərin bir qismi son dərəcə gözəl ikən, bir qisimi də qayğı və qorxu oyandırır. Bu qayğı oyandıran ssenarilərin bir qismi ətrafla paylaşılar. Bəziləri kimsəylə paylaşılmaz, kimsəyə izah edilməz. Bir qismi isə şüuraltında dolanar, adam özü də bunu hiss etməz. Yaxşı-pis, ssenarilər və qorxular hamiləlik müddətinin doğuşa hazırlayan təbii hallarıdır. Qorxuların həddən artıq olması halında ana namizədi mühakimə olunmamalı, psixoloji dəstək alması təmin edilməlidir.
XƏBƏR LENTİ
- ŞƏRHLƏR