“Farenheytlə 451 dərəcə”, Rey Bredberi
Bredberi kitabların yandırılma metaforunu o qədər aktual təsvir edib ki, kitabın başlığını belə adlandırıb. 451 dərəcə–kağızı yandıran temperaturdur.
Cəmiyyətdə kitablar qadağan olunur və yanğınsöndürənlər aşkarladıqları hər mətni yandırır. Lakin oxumağı interaktiv TV əvəz edir. İnsanlar təbiətlə, mədəniyyətlə və bir-birilərilə əlaqəni itirir. Sadə yanğınsöndürən Qay Monteq cəmiyyətdən təcrid edilmiş bir qızla tanış olur. Onun təcridinin səbəbi isə təbiətlə maraqlanması və öz hissləri haqqında danışmaq istəyidir.
Qay öz evinə bir neçə yandırılmamış kitab gətirir. Həyat yoldaşı onu satır. O gizlənir və bilikləri qorumaq üçün gizli hərəkata qoşulur. Romanın sonunda 1960-cı illərin fantastikasına xas olan ümid yaranır, müəllif müqavimətin zəruriliyinə və nəticə verəcəyinə inanır. Yəqin ki, bundan öncə belə parlaq və optimist anti-utopiya nümunəsi yaradılmayıb.
“Qərb cəbhəsində yenilik yoxdur”, Erik Mariya Remark
O, cəbhə bölgəsində sakitçilik zamanı, 1918-ci ilin oktyabrında öldürülmüşdü. Hərbi hesabat yalnız bir cümlədən ibarət idi: “Qərb cəbhəsində yenilik yoxdur”. Rəsmi mənbələrdə dəyişiklik olmadığı halda hər gün minlərlə insan ölməyə davam edirdi. Ön cəbhədə sükunət davam edirdi, sonra kimyəvi hücum, daha sonra döyüş, qısa məzuniyyət və yenidən ön cəhhə. Sipərlərin hər iki tərəfində partlayış nəticəsində şikəst olmuş və səpələnmiş cəsədlər.
Remark müharibənin qəhrəmanlıq pafosunun görüntüsünü qırmış ilk yazıçıdır. Yazıçının dürüstlüyü və səmimiyyəti yalnız III Reixi qorxutmamışdı. Adı çəkilən kitab 1929-cu ildə ABŞ-da qadağan olunmuşdu.
“Gözəl yeni dünya”, Oldos Xaksli
Əsərdə Qərb cəmiyyətinin real xüsusiyyətlərinin istehlak məntiqi sərt satira ilə dilə gətirilib. Cəmiyyətin gələcəkdəki məqsədi mümkün qədər çox istehlak etməkdir. Bu dünyanın Allahı Ford istehlak sivilizasiyanın rəmzidir. İnsanlar sınaq borularında doğulurlar və onlar doğuşdan əvvəl sıralanırlar. Onların əqli inkişafını dayandırmaq və iyerarxiya siniflərinin dəstəyi üçün sınaq borularına müxtəlif miqdarda spirt əlavə olunur. Personajlar özlərini ifadə etmək üçün onlara təklif olunmuş ifadələrdən istifadə edir. Onlar düşünməyə öyrəşməyiblər. Kədər heç bir əks-təsiri olmayan narkotika sayəsində məhv edilir. Xoşbəxtlik cəmiyyətin stabilliyini qorumaq üçün lazımdır. Ona görə də bütün emosiyalar ciddi ölçülərdədir. Sevgi yoxdur, ailə münasibətləri məhv edilib. Məgər bu hürküdücü mənzərə XXI əsrdə daha da real görünmür?
“Bülbülü öldürmək”, Harper Li
“Eynəkli” ləqəbli qızın dünyası atasının ağ dərili qıza təcavüzdə təqsirləndirilən qara dərili işçinin vəkili olmasından sonra dağılır. Vəkilin mükəmməl müdafiəsinə baxmayaraq zənci həbsxanadan qaçışı zamanı həlak olur. “Bülbülü öldürmək” (1960) Amerika cəmiyyətində irqçiliklə bağlı problemləri qabardan ən birinci romandır. Kitabda müəllimə Hitler tərəfindən yəhudilərin təqib edilməsini pisləyir, lakin o da zənciləri “ikinci dərəcəli” insan hesab edir. Atası silah verilən “Eynəkli”-nin qardaşına deyir ki, bülbülü öldürmək böyük günahdır, çünki o zərərsizdir. Əsər real hadisələr əsasında yazılmış anti-irqçi romandır. Harper Li cənubda yerləşən şəhərcikdə böyüyüb, orada bütün vəhşilikləri öz gözləri ilə görüb.
“Nə etməli?”, Nikolay Çernışevskiy
Kitab “Vaxt keçdikcə insanlar ləyaqətli olacaq. Onda hər şey yaxşı olacaq” inancı ilə yazılıb. Baş rolda Vera Pavlovna durğun patriarxal həyatdan imtina edib. O, kimi sevəcəyinə, evi necə idarə edəcəyinə özü qərar verir və ürəyincə olan məşğuliyyəti seçir. Təbii ki, belə bir hekayə mənəviyyata birbaşa çağırış idi. Mətndə daha çox Veranın məhşur “yuxuları” gələcək cəmiyyətin ədalətli olmaq fantaziyası yer alır.
Ardı var...
XƏBƏR LENTİ
- ŞƏRHLƏR