Bəzi vəziyyətlər və ya obyektlərdə duyulan məntiqsiz və həddindən artıq qorxuya spesifik fobiya deyilir. Fobiyalar qadınlarda kişilərə nisbətən 2-3 dəfə daha çox ortaya çıxar.
Xüsusi fobiyanın 16 yaşından başlayır. Bir çoxları uşaqlığından bəri qorxularının olduğunu, bir qismi isə yetkinlik dövründən sonra meydana gəldiyini söyləyər.
Qorxuların səbəbi genetik, yəni irsi ola bilər. Xüsusi fobiyaların əmələ gəlməsində insanların yaşadığı mənfi hadisələrin rolu olduğunu düşünsək, doğru olmaz. Məsələn, liftdə qapalı qaldıqdan sonra lift qorxusu yaşayan, it tərəfindən qovalandıqdan sonra it fobiyası inkişaf edən insanlardan hamımızın xəbəri var. Ancaq bu cür təcrübələri olmayanlarda da fobiyalar rast gəlinir.
Məntiqsiz qorxunun əlamətləri - məntiqli və məntiqsiz qorxu əsnasında yaşananlar, yəni bədənimizlə zehnimizdə olan dəyişikliklər eynidir. Xüsusi fobiyalarda duyulan qorxu məntiqsizdir. Yüksək bir yerdən aşağı baxmaq bir çox insan üçün həyəcanverici, qorxuducu ola bilər, ancaq fobik adamda qorxu o qədər yüksəksir ki, yüksək binalara belə çıxa bilməzlər. Bəzən də normalda kimsənin qorxmayacağı vəziyyətlərdən qorxma kimi məntiqsiz qorxular ola bilər. Məsələn, şüşə qırıqlarının, bıçaq kimi kəsici alətlərin batacaq qorxusu kimi. İnsanlar bunların bir az gülünc hal olduğunun fərqindədir və bundan utandığı üçün fobiyalarından danışmaq istəməyə bilərlər.
Heyvan fobiyası
Ən çox görülən spesifik fobiya növüdür. Ən çox qorxulan heyvanlara pişik, it, quş, həşəratlar aiddir. Fobiyalar adamda qaçma davranışı inkişaf etdirir - heyvan saxlayan dostlarının evinə getməzlər.
Yüksəklik qorxusu
İkinci ən məşhur spesifik fobiya növüdür. İnsan yüksək binalara çıxa bilməz, yüksəkdən baxa bilməz, hətta otaqda pəncərəyə yaxın otura bilməz. Bir çox insan üçün keflə oturub istirahət edəcəyi eyvanlar belə insanlar üçün əziyyətdir.
Qan və yaralanma fobiyası
Xalq arasında “qan tutması“ olaraq da adlanan vəziyyətdir. Qan görəndə narahatlıq hissi çox insanda rast gəlinən bir xüsusiyyətdir. Bu zaman huşun itiməsi baş verə bilər. Belə fobiklər həyat qurtarıcı müdaxilələrdən belə qaçarlar. Bir çox insan bu qorxuya görə xəstəxanaya getməz, xəstə insanlara baxa bilməz, tibbi mövzularla əlaqədar televiziya proqramlarını seyr etməz. Bu cür insanlar həkimlik və tibb bacısı peşəsini seçməzlər.
Udma fobiyası
Bu xəstələrin tək qorxusu bir şey udarkən boğulmaqdır. Yemək yeyərkən, su içərkən boğazlarında nəsə qalar və boğular deyə qorxurlar. Yemək və içməkdən qorxduqları şeylərin siyahısı ola bilər. Çox vaxt ləpələrdən, fındıq, qoz və s. kiçik dənəli şeylərdən uzaq durarlar. Yemək-içməkdən qaçmağın nəticəsində çox arıqlayarlar.
Qaranlıq fobiyası
Bağlı, qaranlıq və sıxlıq olan yerlərdə duyulan qorxudur. Bu vəziyyətlərdə tipik nümunələr arasında lift, bağlı tavanlı otaqlar və dəhlizlər, qapıları bağlı və sıxlıq olan avtobuslar, yeraltı keçidlər, metro sayıla bilər. Əsas qorxuları bu yerlərdə sıxılıb qalmaq, çıxa bilməmək, nəfəs ala bilməmək, boğulmaqdır. Belə insanlar kinoya və teatra gedə bilməz, getsələr də qıraq kreslolarda oturar. Boğazlı geyimlərdə narahat ola bilərlər.
Nələrdən qorxuruq?
Obyektiv fobiya: həşərat, kəpənək, it, iti uclu əşya və s.
Vəziyyət fobiyası: Bağlı yer, açıq yer, lift, yüksək yer, qaranlıq və s.
Funksiya fobiyası: Yerini islatma, qaz çıxarma, tərləmə və s.
Bu vəziyyətləri yaşayan bir çox insan həkimə müraciət etmir. Bunun da ən əhəmiyyətli səbəbi fobiyaların xəstəlik deyil, xasiyyət, ya da şəxsiyyət xüsusiyyəti olduğunu düşünüməsidir. Fobiyanın müalicə edilə bilmədiyinin düşünülməsi də bir başqa əhəmiyyətli faktordur. Halbuki, spesifik fobiyaların müalicəsi mümkündür, üstəlik, müvəffəqiyyət nisbətləri yüksəkdir. Bu qorxuların müalicəsində dərmanların rolu azdır.
Fobiyalarımıza özümüz də qalib gələ bilərik, sadəcə istəmək kifayətdir.
XƏBƏR LENTİ
Eyni paltar fərqli görüntüdə
Hamiləlikdə varikoz
Kraliça II Yelizaveta koronavirusa yoluxdu
E vitaminin saçlara faydaları
Hamilə qadınların mənəvi qidaları
Sabahın hava proqnozu
Hakan Ilk dəfə qızını göstərdi-FOTO
Baş infeksionist: "Yoluxma 500-dən aşağı düşsün, ondan sonra..." - Müsahibə
Murat Yıldırım çəkiliş vaxtı zədələndi
Bakı metrosunda yenə problem: bu "mərəz"ə nə vaxt son qoyulacaq?
Düzgün duruşdan başlayın
Mükəmməl şəkillərin çəkildiyi məkanlar
Yayda havalar sərin keçsə də, temperatur normadan yüksək olub-SƏBƏB
Təzə zəncəfil çayı (video-resept)
Aleyna Rihannanı, Şakiranı geridə qoydu-(KLİP)
Fonetika - Səslər
Bakıda nəhəng yolka qurulur
Azərbaycanda daha 31 nəfər koronavirusdan öldü: 2981 yeni yoluxma
Qayınana oğlunun toyuna Gəlinlik geyindi-FOTO
Neslihan və Kadir evliliklərinin 3-cü ilini belə qeyd etdilər-FOTO
Qızıl Kürə Mükafatlarının Sahibləri
Alişandan Buse Varola bahalı hədiyyə-FOTO
Azərbaycanlı nazir xərəklə məhkəməyə aparıldı
Vahid endirim kartı-BAKIDA
Bakıda isti olacaq, rayonlara yağacaq
Qoltuq altı qaralmalarından qurtulun
19 yaşlı qəhrəman: Qəsəbənin 30 ildən sonra ilk şəhidi - VİDEO
İlk dəfə: podiuma qocalar çıxdı
Azərbaycanda koronavirusa yoluxmada yeni rekord, 19 nəfər vəfat edib
Bakı ən isti yanvarını yaşayır?
Azərbaycanda qəribə qadağa
Doğum gününə görə xarekter (mart)
Süni günəş vannaları tabutunuz ola bilər
Orqanizmini yaxından tanı
Audi A1-i bolidə döndü - FOTO
Bakıda 720 manata alça satılır
Uşaqlarda rast gəlinən yoluxucu xəstəliklər
Bilirsizmi?
Dükan pəhrizi ilə 25 kq arıqladım(3-cü mərhələ)
Ölkə adlarının sirri
"Buna imkan verməyəcəyik"
“Dirilişin" Ərtoğrulu tamamilə fərqli obrazda - FOTO
Qadin.Net - 5 YAŞ
Dünyanın ən kiçik boylu adamı 28 yaşında öldü - FOTO/VİDEO
Leyla Əliyeva ad günündə məşhurlarla bir arada - FOTO
8 Mart imtahanına hazırsınız?
Eser Yenenler evlənir -FOTO
Həyatda dörd şey
HAVA necə olacaq?- 8 APREL
Meryem Üzerli Maldicdə dincəlir-FOTO
- ŞƏRHLƏR