Bəzi vəziyyətlər və ya obyektlərdə duyulan məntiqsiz və həddindən artıq qorxuya spesifik fobiya deyilir. Fobiyalar qadınlarda kişilərə nisbətən 2-3 dəfə daha çox ortaya çıxar.
Xüsusi fobiyanın 16 yaşından başlayır. Bir çoxları uşaqlığından bəri qorxularının olduğunu, bir qismi isə yetkinlik dövründən sonra meydana gəldiyini söyləyər.
Qorxuların səbəbi genetik, yəni irsi ola bilər. Xüsusi fobiyaların əmələ gəlməsində insanların yaşadığı mənfi hadisələrin rolu olduğunu düşünsək, doğru olmaz. Məsələn, liftdə qapalı qaldıqdan sonra lift qorxusu yaşayan, it tərəfindən qovalandıqdan sonra it fobiyası inkişaf edən insanlardan hamımızın xəbəri var. Ancaq bu cür təcrübələri olmayanlarda da fobiyalar rast gəlinir.
Məntiqsiz qorxunun əlamətləri - məntiqli və məntiqsiz qorxu əsnasında yaşananlar, yəni bədənimizlə zehnimizdə olan dəyişikliklər eynidir. Xüsusi fobiyalarda duyulan qorxu məntiqsizdir. Yüksək bir yerdən aşağı baxmaq bir çox insan üçün həyəcanverici, qorxuducu ola bilər, ancaq fobik adamda qorxu o qədər yüksəksir ki, yüksək binalara belə çıxa bilməzlər. Bəzən də normalda kimsənin qorxmayacağı vəziyyətlərdən qorxma kimi məntiqsiz qorxular ola bilər. Məsələn, şüşə qırıqlarının, bıçaq kimi kəsici alətlərin batacaq qorxusu kimi. İnsanlar bunların bir az gülünc hal olduğunun fərqindədir və bundan utandığı üçün fobiyalarından danışmaq istəməyə bilərlər.
Heyvan fobiyası
Ən çox görülən spesifik fobiya növüdür. Ən çox qorxulan heyvanlara pişik, it, quş, həşəratlar aiddir. Fobiyalar adamda qaçma davranışı inkişaf etdirir - heyvan saxlayan dostlarının evinə getməzlər.
Yüksəklik qorxusu
İkinci ən məşhur spesifik fobiya növüdür. İnsan yüksək binalara çıxa bilməz, yüksəkdən baxa bilməz, hətta otaqda pəncərəyə yaxın otura bilməz. Bir çox insan üçün keflə oturub istirahət edəcəyi eyvanlar belə insanlar üçün əziyyətdir.
Qan və yaralanma fobiyası
Xalq arasında “qan tutması“ olaraq da adlanan vəziyyətdir. Qan görəndə narahatlıq hissi çox insanda rast gəlinən bir xüsusiyyətdir. Bu zaman huşun itiməsi baş verə bilər. Belə fobiklər həyat qurtarıcı müdaxilələrdən belə qaçarlar. Bir çox insan bu qorxuya görə xəstəxanaya getməz, xəstə insanlara baxa bilməz, tibbi mövzularla əlaqədar televiziya proqramlarını seyr etməz. Bu cür insanlar həkimlik və tibb bacısı peşəsini seçməzlər.
Udma fobiyası
Bu xəstələrin tək qorxusu bir şey udarkən boğulmaqdır. Yemək yeyərkən, su içərkən boğazlarında nəsə qalar və boğular deyə qorxurlar. Yemək və içməkdən qorxduqları şeylərin siyahısı ola bilər. Çox vaxt ləpələrdən, fındıq, qoz və s. kiçik dənəli şeylərdən uzaq durarlar. Yemək-içməkdən qaçmağın nəticəsində çox arıqlayarlar.
Qaranlıq fobiyası
Bağlı, qaranlıq və sıxlıq olan yerlərdə duyulan qorxudur. Bu vəziyyətlərdə tipik nümunələr arasında lift, bağlı tavanlı otaqlar və dəhlizlər, qapıları bağlı və sıxlıq olan avtobuslar, yeraltı keçidlər, metro sayıla bilər. Əsas qorxuları bu yerlərdə sıxılıb qalmaq, çıxa bilməmək, nəfəs ala bilməmək, boğulmaqdır. Belə insanlar kinoya və teatra gedə bilməz, getsələr də qıraq kreslolarda oturar. Boğazlı geyimlərdə narahat ola bilərlər.
Nələrdən qorxuruq?
Obyektiv fobiya: həşərat, kəpənək, it, iti uclu əşya və s.
Vəziyyət fobiyası: Bağlı yer, açıq yer, lift, yüksək yer, qaranlıq və s.
Funksiya fobiyası: Yerini islatma, qaz çıxarma, tərləmə və s.
Bu vəziyyətləri yaşayan bir çox insan həkimə müraciət etmir. Bunun da ən əhəmiyyətli səbəbi fobiyaların xəstəlik deyil, xasiyyət, ya da şəxsiyyət xüsusiyyəti olduğunu düşünüməsidir. Fobiyanın müalicə edilə bilmədiyinin düşünülməsi də bir başqa əhəmiyyətli faktordur. Halbuki, spesifik fobiyaların müalicəsi mümkündür, üstəlik, müvəffəqiyyət nisbətləri yüksəkdir. Bu qorxuların müalicəsində dərmanların rolu azdır.
Fobiyalarımıza özümüz də qalib gələ bilərik, sadəcə istəmək kifayətdir.
XƏBƏR LENTİ
52 yaşlı aktyordan qəribə evlilik təklifi
Ərdoğanın sosial media qorxusu
Yazda estetik əməliyyat ziyanlıdırmı?
"Grammy": mərasim və qaliblər
Günün ulduz falı
Sitrus içkiləri böyrək daşının qarşısını alır.
Emin Ağalarovun toyundan YENİ FOTOlar
Autizmdən əziyyət çəkən uşaqlara kömək edən robot təqdim olunub
"İlin qadını" oldu - FOTO
20 Yanvar günü elektrik qatarlarında gediş-gəliş pulsuz olacaq
Sübut edildi- Bəd nəzər var
Almalı - qarağatlı piroq (foto resept)
Hava şarında rekord vurdular
Bərdənin intiqamı döyüş meydanında alındı - ANBAAN VİDEO
Körpələr üçün beyin çalışdırıcı fəaliyyətlər (0-4 ay)
Dövlət qeydiyyatından keçən dərmanların fərqli qiymətə satışı qadağandır - AÇIQLAMA
"Oskar" mərasimində qalmaqal
Həkimlər öləcək dedi, amma ...
Castin Biber izləyicilərindən kömək istədi-FOTO
Günün qoroskopu:İşinizə nəzarət edin!
Ucuz ağrıkəsicilər, antibiotiklər apteklərdən niyə və necə “yoxa çıxıb”…
Uşaqları dərs oxumaqdan soyudan davranışlar
Azərbaycan alimlərinin yeni kəşfi
Ginekoloqa getmək üçün 7 səbəb
Tolqa Karel
"Məşhurların övladı": Misir Mərdanovun qızı kimdir?
Uşağın rəqsi canlı efir izləyicilərini əyləndirdi - VİDEO
Bakıda gücləndirilmiş dezinfeksiya işləri aparılacaq - XƏBƏRDARLIQ
Ermənini udan güləşçimizdən daha bir medal
“Tik-Tok rahibəsi” çəkdiyi görüntülərinə görə döyüldü - VİDEO
Salfet etiketi
"X factor" teleşousunun məşhur iştirakçısına ömürlük həbs cəzası verdildi
Tağı Əhmədova yeni vəzifə verildi
Koronavirusa isti hava şəraiti təsir edəcək? - Alimlərdən açıqlama
Nazirlər Kabinetinin 300 dollarlıq LİMİT QƏRARI qüvvəyə mindi
Çərəzli piroq (foto-resept)
Yediyimiz dondurma təhlükəlidirsə - Məsuliyyəti kim daşıyır?
Ağıllı insanların diqqətəçarpan xüsusiyyətləri
Tovuzda şəhid olanların ailəsinə Prezident təqaüdü veriləcək
Güclü təsir edən dərmanların satışı ilə bağlı apteklərə məhdudiyyət qoyulubmu?
Azərbaycanda sürüşmə zonaları aktivləşib
Bu gün hava necə olacaq?
Sabahın HAVAsı
Namaz IV Dərs-Dəstəmaz
Uşağın xasiyyəti yataqdan başlayır
90 kiloqram arıqlayan aktrisa yenə əməliyyat olundu - FOTO
Manatın MƏZƏNNƏSİ
Hikmət Hacıyev: “Ermənistanın mülki vətəndaşlara qarşı müharibə cinayətləri dayanmır”
Pele prezidentlərin sözünü yerə saldı
Toyuqlu rizotta(foto resept)
- ŞƏRHLƏR