Tireoid hormonlar həyati əhəmiyyətli funksiyalar görür. Belə ki, o, bütün orqanizmdə metobolizmi stimulə edir. Triyodtironin güman ki, hüceyrələrinin nüvəsindəki reseptorla birləşir və genlə təsirdə olaraq transkripsiya və translyasiyanı sürətləndirərək bunun nəticəsində orqanizmin bütün hüceyrələrində zülal sintezini stimulə edir. Bundan əlavə tireoid hormonlar Na+ ionlarının hüceyrədən çıxmasına, K+ isə daxil olmasına təsir edir. Nəhayət, onlar bir çox fermentlərin, ilk növbədə, karbohidratların parçalanmasında iştirak edən fermentlərin aktivliyini artırır. Ona görə də tireoid hormonların yüksək səviyyəsində xüsusilə karbohidratların metabolizminin intensivliyi artır.
Belə ki, göstərilən bu proseslərdən çoxu hüceyrələrin mitoxondrilərində gedir. Tireoid hormonların yüksək səviyyəsində bu orqonoidlərin aktivliyi çox artır və onlar ölçücə böyüyürlər. Tireoid hormonların təsiri ilə fermentlərin aktivliyinin artması energetik mübadilənin sürətinin artması ilə müşayiət olunur. Ona görə də əsas mübadilənin intensivliyilə qanda tireoid hormonların qatılığı arasında düzünə əlaqə mövcuddur.
Uşaqlarda tireoid hormonlar fıziki boy atmağı təmin edir. Xüsusilə bu effekt postnatal dövrdə beyinin normal inkişafı üçün vacibdir. Döl uşaqlıqda olduğu müddətdə qalxanabənzər vəzin çatışmamazlığı qorxulu deyil, belə ki, o, tireoid hormonların kifayət qədərini anadan alır.
Qalxanabənzər vəzinin insan və heyvan orqanizmində boy artımı, inkişaf və differensasiya proseslərinə təsiri çox güman ki, tireoidli hormonların toxuma və yaxud hüceyrə mübadiləsinə təsiri ilə əlaqədardır. Qanda tireoidli hormonların miqdarının azalması zamanı orqanizmin şəkərə olan tələbatı aşağı enir: şəkərin çoxu sidik vasitəsilə ifraz olunduğu üçün böyrəyin həcmi azalır.
Tireoidli hormonlar yağ mübadiləsinə əhəmiyyətli təsir göstərirlər. Orqanizmdə tireoidli hormonunun kəskin azalması adətən metabolizmin səviyyəsinin kəskin şəkildə azalması ilə müşayət olunaraq, lipidlərin miqdarının çoxalması ilə nəticələnir. Qalxanabənzər vəzi hormonları sinir mərkəzlərinin, ürək əzələlərinin oyanma səviyyəsini tənzimləyirlər. Qalxanabənzər vəzi hormonlarının sinir toxumasının inkişafı və diferensasiyasına əhəmiyyətli təsiri müəyyən olunmuşdur. Erkən yaşlarda qalxanabənzər vəzinin qeyri-kafi endokrin fəallığı uşaqların əqli inkişafının geridə qalması ilə nəticələnir.
Qalxanabənzər vəzidə parathormon kimi orqanizmdə Ca və P mübadiləsinin tənzimlənməsində fəal şəkildə iştirak edən, lakin həmin vəzin follikullarından kənarda yerləşən hüceyrələr tərəfindən hazırlanan daha bir hormon–tireokalsitonin hasil olunur. Bu hormonun təsirindən sümük toxumasının əmələ gəlməsinə səbəb olan ostioblastların fəaliyyəti artır, əksinə osteoklastların fəaliyyəti isə zəifləyir, nəticədə, qanda kalsium ionlarının mənimsənilməsi çətinləşir.
Qalxanabənzər vəzinin hipo və hiperfunksiyaları zamanı orqanizmdə baş verən funksional pozğunluqlar
Qalxanabənzər vəzi hormonunun molekulunda yodun varlığı vəzinin funksional fəallığı ilə qidadakı yod tərkibi arasındakı sıx əlaqəsini izah edir. Dəniz suyunun, dəniz mənşəli məhsulların, dəniz sahillərində bitən mədəni bitkilərin tərkibində külli miqdarda yod olur. Qidada və suda yodun çatışmaması zamanı zob kimi məlum olan endemik ur və ya zob xəstəliyi meydana çıxır.
Bu xəstəlik qalxanabənzər vəzi toxumasının çox böyüməsi zamanı müvafiq hormonal çatışmamazlığı ilə xarakterizə olunur. Zob xəstəliyini cərrahi yolla müalicə etmək olar. Endemik zob müəyyən coğrafi regionlarda, əsas etibarilə isə yüksək dağlıq sahələrdə və yaxud qitələrin ucqarlarında inkişaf edir. Hal-hazırda bu coğrafi sahələrin əhalisində zob və ya ur xəstəliyi inkişafı yodun xörək duzuna əlavə edilməsi ilə aradan qaldırılır. Böyümüş bu cür vəzi normal miqdarda hormon ifraz edir.
Ə.H.Əliyev, F.Ə.Əliyeva, V.M.Mədətova
İnsan və heyvan fiziologiyası-I hissə.
XƏBƏR LENTİ
Xoşbəxt münasibətləri öyrədən 10 şey (2)
Ev üsulu laqman (foto resept)
Gəlinlik modelləri
"Eurovision 2019"-da Böyük Britaniyanı o təmsil edəcək
Plastik arakəsmə sevgilərinə mane ola bilmədi - FOTO
Qarın bölgəsindəki yağları əridən içki
Günün qoroskopu: tənbəl və ətalətli olmayın
Kim Çen Inın sevimli böyük oyuncağı
ABŞ-da Azərbaycan qətnaməsi
Histerektomiya nədir?
Müdafiə naziri veteranları təbrik etdi
Tətil 1 mayadək uzadılacaq?-AÇIQLAMA
Koronavirusa görə günəbaxan tumu çırtlamaq qadağan olundu
Üz dərisinə qulluq
Müsəlman xanımın modası
Belə sağlamlıq olmur: təbii çərəz, yoxsa şirniyyat?
Dövlət Neft Şirkətinin işçiləri təltif edildilər
Adelin necə arıqladığı məlum oldu-FOTO
"Qalatasaray" fanatları üçün yaxşı xəbər
Boliviya ilk peykini buraxdı
Nişanlandıqlarını fərqli şəkildə elan ediblər - FOTO
HAVA necə olacaq? 6 İyun
Günün ulduz falı
HAVA necə olacaq?- 24 MART
Moda ilə bağlı izləyə biləcəyiniz filmlər
Kosmik gəmi havada yandı
Mayli Sayrus onunla da ayrıldı
"Eurovision"da Qarabağ və Naxçıvanla bağlı qalmaqal - FOTO
Gün ərzində qaşlarınızı çatsanız...
Niyə qocalmaq istəmirik...
Demet Şenerin Toyu oldu-FOTO
Təhlükəni unutduq
Yeni, lüks, kiçik, gözəl
Şərdar Ortaç Gürcüstana buraxılmadı - SƏBƏB
Bakıda 17 yaşadək futbolçular arasında Avropa çempionatı başlayır
Nazirlikdən tədris ilinin başlama tarixi ilə bağlı AÇIQLAMA
2 yaşlı oğlanı meymunlar böyüdür - FOTO
Kompüterlə təmasda olanlar, oxumağınız vacibdir!
Günün ulduz falı
Kobra çəkək
Dollar və avroda son vəziyyət
“Associated Press”: “İlham Əliyev azad olunan ərazilərin dirçəldiləcəyinə söz verdi”
1005 smartfondan ibarət Yeni il ağacı hazırlandı
Bu həftəsonu qadağa olacaq? - İbrahim Məmmədovdan açıqlama
Pamela Anderson 5-ci əri ilə FOTO paylaşdı
Bakı metrosunda havayı internet
Separatçı rejimin “müdafiə naziri” yaralandığına görə vəzifədən uzaqlaşdırılıb
Şəfalı meyvələr
Çavuşoğlu: “Rusiya ilə ortaq məxrəcə gəlməyə çalışırıq”
Yayda hamilələrinin diqqət etməsi lazım olanlar
- ŞƏRHLƏR