Mürəkkəb isimlər
Mürəkkəb isimlər sintaktik yolla yaranan, çox vaxt iki və bəzən də üç sözün birləşməsindən ibarət olub yalnız bir məfhumu bildirən isimlərdir.
Quruluşuna və ifadə vasitələrinə görə mürəkkəb isimlər bir neçə qrupa ayrırlır:
I. Yanaşma əlaqəli birləşmə şəklində formalaşan mürəkkəb isimlər. Bu isimlərin tərəfləri müxtəlif nitq hissələrindən düzəldilmişdir.(I növ)
a) Isim +isim = qayınata, dəmirağac, Gülbahar, Gülçöhrə, Yazgül
b) Sifət+ isim = ağcaqanad, qaratoyuq,Ağdam, Ağsu, Qarabala
c) Say+isim = üçbucaq, qırxayaq, dördbucaq
d) Müxtəli nitq hissələri + -lıq şəkilşisi = qohumbazlıq, oyunbazlıq, ayrıseçkilik,başəpozuqluq, qaragünlülük
II. Qarşılıqlı tabelelilik əlaqəsində olan ismi birləşmələr əsasında düzələn mürəkkəb isimlər.(II növ) Bu isimlərin birinci tərəfi yiyəlik halda, ikinci tərəfi isə üçüncü şəxs mənsubiyyət şəkilçili olur. Məsələn: dəvədabanı (dəvənin dabanı) , əmioğlu (əminin oğlu), ayaqqabı (ayağın qabı) və s.
Zadə ,oğlu sözlərinin xüsusi adlara qoşulması ilə də mürəkkəb isimlər yaranır və II növ mürəkkəb isimlərə aid edilir. Ağaoğlu, Həsənzadə
III. Təkrar olunan isimlərin tərəfləri ha, a, ə bitişdiriciləri ilə birləşərək mürəkkəb isim yaradır.I söz kar samitlə qurtardıqda a, ə bitişdiriciləri, cingiltili samit və ya saitlə qurtardıqda isə ha biişdiricisi istifadə olununr. Məsələn: basabas, qaçaqaç, gəlhagəl, vurhavur və s.
IV. İsimlərin təkarı ilə yaranan mürəkkəb isimlər. Məsələn: top-top (oyunu), tıq-tıq (xanım)
V. Yaxın və ya əks mənalı sözlərin birləşməsilə.Məsələn: bacı-qardaş, dərə-təpə, gəliş-gediş.
VI. İsimlərlə feli sifətin birləşməsilə yaranan mürəkkəb isimlər.Belə isimlərin tərəfləri:
a) Birinci tərəf adlıq halda- gündoğan, günbatan, oxatan
b) Birinci tərəf yönlek halda- günəbaxan, evəgələn,
c) Birinci tərəfiqeyri-müəyyənlik bildirən təsirlik halda- aşsüzən, qəlbqıran, samandöyən
VII Qoşa sözlərdən yarananlar: dava-dərman, uşaq-muşaq, yan-yörə
VIII Az hallarda üç sözdən ibarət mürəkkəb sözlər var: əlüzyuyan, pal-paltarsatan,qaraçörəkotu
Bundan əlavə dilimizdə cümlə şəklində formalaşməç sözlər də var: vurçatlasın, çaloynasın, qarabasdı, alışdımyandım və s.
Tapşırıq.
Mürəkkəb ismin hər qrupuna aid 5 söz taparaq yazın.Şərhlərdə aydın və səliqəli şəkildə qeyd edin.
Bənzər xəbərlər...
XƏBƏR LENTİ
Göbələk şorbası (foto-resept)
”Qanlı yanvar”ın yaradıcı heyəti Şəhidlər Xiyabanında
Geometrik sırğalar
Demet Özdemirin yeni sevgilisi O imiş-FOTO
Saç tökülməsinə qarşı məsləhətlər
Gürcüstan Prezidenti: “Qafqazda yeni era başlayır”
Profiterol (foto resept)
Yeni il süfrəsi üçün salat və qəlyanaltıların hazırlanması
Rayonlara gediş-gəlişin bərpası ilə bağlı MÜHÜM AÇIQLAMA
Azərbaycanda magistral yollarda son vəziyyət necədir?
Arzularını gerçəkləşdirən yaşlılar
Bu günün hava proqnozu
Baş nazir Gürcüstanda yaşayan müsəlmanları təbrik etdi
Kosmonavt pəhrizi
Paşinyan məğlub erməni ordusuna öz xalqı üzərində “qələbə şansı” verir
Xoşbəxtliyimizin açarı
Azərbaycanda bələdiyyə seçkilərinin vaxtı bilindi
Oktyabr ayının qalibləri!
Xərçəngdən sağalan kişi koronavirusdan öldü - FOTO
Kompasın tarixi
Mehriban Əliyeva Bilgəhdəki Pensiya yaşına çatmış şəxslər üçün sosial xidmət müəssisəsində olub - FOTO
Kobud kişilərin oxumalı olduğu yazı
Müdriklər demişlər (3-cü hissə)
“Reuters” Qarabağa qayıtmaq arzusu ilə yaşayan həmvətənlərimizdən yazdı
HAVA necə olacaq?-21 noyabr
İnsan və fərd
Tatlısəsin qızından maraqlı ETİRAF
Banklar dollar kreditlərində bizi necə aldadır?
Fotoqraf Tracy Raverin işləri
Günün qoroskopu: Bədxərclik etməyin!
İran Prezidenti ölkənin nüvə obyektlərinin məhv edilməsi imkanını istisna edir
2019-un ən yaxşı nişan şəkilləri
Doğum gününə görə xarakter (iyul)
Gözlərin rənginə görə uyğunluq testi
Günün ramazan təqvimi (29 iyun)
Müsəlmanlar üçün xüsusi telefon
Bunlardan xəbərsizik!
Ramiz Mirişlinin 80 illik yubileyi keçiriləcək
Nazir hər iki ayağını itirmiş Qarabağ qazisi ilə bağlı GÖSTƏRİŞ verdi
Astmalı xəstələr üçün məsləhətlər
Hava haqqında - 18.03.2014
Ceyda Düvenciyə 130 minlik təzminat ödəndi-SƏBƏB
Günün qoroskopu: sizi çox çətin gün gözləyir
Bu əlamətlər xərçəngdən xəbər verir
Belinizi incə göstərən geyim təklifləri
150 evi olan aktyor
Bakıda ekspress xətt avtobuslarının fəaliyyəti dayandırılır - RƏSMİ
Statistika göstərir ki...
İnternet beynin qocalmasını ləngidir
HAVA necə olacaq?-17 dekabr
- ŞƏRHLƏR