Ətrafında heç bir narahatlıq olmadığı halda, birdən ard-arda dəfələrlə asqırmağa başlayan, gözləri qızarıb-sulanan, təngnəfəs olan və ya dərisində qızartılar, səpki yaranan insanları görmüsünüz. Bəzən ən sadə qidalardan, arılardan, hətta çiçəklərdən də uzaq duran bu şəxslərin narahatlığının adı allergiyadır.
Allergiya orqanizmin bəzi maddələrə qarşı qabarıq cavab reaksiyası kimi təyin oluna bilər. Bu maddələr allergen adlanır.
Allergiya bədənə xarici maddənin girməsi və immun sisteminin hərəkətə keçməsilə başlayır. Bitki mənşəli tozcuqlar allergiyasını (pollinoz) nümunə götürək: irsi olaraq allergiyaya meyilli insan tozcuqlardan təsirləndiyi zaman immun sistemində tozcuqlarda olan zülallara, yəni allergenə qarşı immunoqlobulin E (İgE) deyilən antitel istehsal edilir. Bu antitellərin quruluşu allergenə görə dəyişir. Ev tozundan ev heyvanlarının tükünə, meyvə-tərəvəz növlərindən arıya qədər allergen maddələri çox müxtəlifdir.
Allergiya necə meydana gəlir?
Hər insanın bədənində İgE adlanan antitel istehsal edilir. Antitelin vəzifəsi orqanizmə soxulan yad cisimləri neytrallaşdırmaqdır. Allergik insanların bədənində daha çox İgE istehsal edilir. Bu zaman immun sistemi tam zərərsiz cisimlərə potensial təhlükəli kimi reaksiya verir. Yəni allergik insan bədəninə zərər verəcək heç bir şey olmadığı halda, birdən narahatlıq keçirir.
Allergik olmayan insanlarda isə immunoqlobulin G (İgG), ya da immunoqlobulin M (İgM) kimi başqa antitellər istehsal edilir. İgG və ya İgM insanlardakı allergik reaksiyalarda rol oynamır, əksinə, allergiyadan qoruyurlar.
Bütün immunoqlobulinləri isə B limfosit adlanan xüsusi ağ qan hüceyrələri istehsal edir. B lenfositlərinin antitel düzəltməsinə T limfositləri adlanan ağ qan hüceyrələri kömək edir. Ayrıca, B limfositlərinə makrofaq hüceyrələri də kömək edir. Makrofaqlar xarici maddələri, yəni allergenləri içlərinə alaraq zərərsizləşdir, sonra onları T lenfositlərinə verirlər. Beləliklə, T lenfositlərini aktivləşdirirlər. T limfositləri də B limfositlərinə İgE istehsal etdirir. Bir insan müəyyən bir allergenlə qarşılaşdıqda tək o allergenə məxsus olan bir İgE antiteli istehsal edilir.
Mast adlanan hüceyrələrin səthinə yapışıb gözləyən hər allergenə məxsus İgE molekulları pusqudakı əsgərlər kimi gözləyirlər. Antigen hüceyrələrin səthindəki İgE molekullarına bağlanınca bu hüceyrələr aktivləşir və bir sıra kimyəvi maddə ifraz edir. Bu maddələr də allergik reaksiyalara gətirib çıxarırlar. Ancaq allergik insanlarda İgE antitellərinin niyə daha çox istehsal edildiyi, hansı səbəbdən xəstəlik yaratmayan maddələrə bədənlərinin reaksiya verməsi sualına hələ də cavab tapılmır.
İnsanın nəyə qarşı allergiyasının olduğu necə müəyyən edilir?
Hər mast hüceyrəsinin içində allergiyaya gətirib çıxaran otuzdan çox maddə daşıyan 500-1500 dənəcik var. Bu maddələrin töküldüyü yer allergik reaksiyaların yerini müəyyən edir. Məsələn, mast hüceyrələri ağciyərlərdə aktivdirsə, sərbəst qalan maddələr bronxları daraldaraq təngnəfəslik, xırıltı və öskürək yaradırlar. Bu maddələrin ən məşhuru histamindir.
Histamin dəridə ortaya çıxdıqda qaşıntı, ağciyərlərdə ortaya çıxdıqda bronx daralması, bütün bədəndə ortaya çıxdıqda allergiya şoku (anofilaktik şok) yarada bilər.
Mast hüceyrələrinin istehsal etdiyi histamin təsiri yaradan digər “əsgərlər” leykotrienlər və sitokinlərdir. Bu “əsgərlər” yerini alınca “döyüş” başlayır. Ardından böyük sürətlə allergik reaksiya meydana gəlir. Məsələn, xaçgülünə allergiyası olan bir insan bu otla qarşılaşdıqdan bir neçə dəqiqə sonra asqırmağa və xırıltılı nəfəs almağa başlayır. Burnu qaşınır və axır, gözləri qızarır, yaşarır və qaşınır.
Allergiya necə müalicə edilir?
Allergiya müalicəsində ilk addım xəstəni allergiya yaradan maddələrdən uzaq tutmaqdır. Pollinoz allergiyası olanlar bitki tozcuqlarının havada artdığı saatlarda evdən çölə çıxmamalı və evdəki tozcuqları azaltmaq üçün tədbirlər görməlidirlər.
Qidalara qarşı allergiyada isə sınaq üsulu ilə müəyyən olunan qidalardan uzaq durmaq lazımdır. Hal-hazırda allergiya müalicəsində bir çox dərmandan istifadə edilir. Ən yaxşı dərmanların belə allergiyanı yatıra bilmədiyi vəziyyətlərdə həkimlər allergiya iynələrindən istifadə edərək immunitet reaksiyasını dəyişdirməyi sınayırlar. Bu müalicədə xəstəyə allergik olduğu maddələr az miqdarlarda təkrar-təkrar inyeksiya edilərək immun sistemi o maddəyə qarşı laqeydləşdirilir. Allergiya kimi narahatlıqlar bizə immun sistemimizin möcüzəvi xüsusiyyətlərini düşündürdükləri kimi, insanın nə qədər aciz bir varlıq olduğunu da göstərir. Allah bir ayədə bu şəkildə bildirir:
“Ey insanlar! Siz Allah’a möhtacsınız. Allah isə möhtac deyildir. O, şükrə layiqdir!” (Fatir surəsi, 15)
Öldürən allergiya: anofilaktik şok
Allergiyanın ən ağır və təhlükəli forması – anofilaktik şok bütün bədənə təsir edən məşhur allergik reaksiyalarla bağlı inkişaf edir. Anofilaktik şok, yəni allergik şok erkən tanınıb təcili olaraq müalicə edilmədikdə insanı şoka sala bilər və ya ölümə gətirib çıxara bilər. Tez-tez eşitdiyimiz “penisillin iynəsi vuruldu, həyatını itirdi” və ya “arı sancmasından öldü” kimi hadisələrin səbəbi anofilaktik şokdur.
İlk anofilaktik ölüm hadisəsi e.ə. 2641-ci ildə arı sancmasından dünyasını dəyişən Misir fironu Mensesdir.
Ölümcül anofilaktiklərin hər il on milyon insandan 4-20-ində görülə biləcəyi təxmin edilir. Məsələn, Türkiyədə hər il təxminən 100 nəfər anofilaktik şokdan həyatını itirir.
Həqiqət mütləqdir!
Bənzər xəbərlər...
XƏBƏR LENTİ
Azərbaycanda daha 64 nəfərdə koronavirus aşkarlandı - RƏSMİ
Manatla bağlı proqnoz
Şəhid əsgərimiz təltif edildi
Azərbaycan əhalisinin sayı artdı
Fıstıqlı, bananlı dondurma (foto-resept)
Elektron ticarət 1 trilyon dollara çatacaq
Bakıda "qara bazar"dan 300 min manatdan çox valyuta götürüldü
Bu yay dəhşətli isti olacaq
Türkiyə ilə Azərbaycanın birgə istehsalı olan “Qızıl Qatar” filmi ekranlara çıxacaq
Koronavirusla bağlı son vəziyyət açıqlandı
Günün qoroskopu: Pozitiv olun!
Bürclərin sevgiliykən ortaya çıxan xüsusiyyətləri
Azərbaycan üçün Ramazan və Namaz vidgeti
1950-ci ildən günümüzə qədər makiyajın dəyişimi
Nazirlik Vətən Müharibəsində çoxsaylı xəsarətlər alan qazimizlə bağlı hərəkətə keçdi
Pisliklər Allah tərəfindəndirmi?
Qan qrupumuz xasiyyətimizə təsir edir
Şambali (foto resept)
"Zeytun bağları" ilə yeməklərinizə ləzzət, həyatınıza fayda qatın!
Stressə qidalarla qalib gəlin!
"Verilişlərin keyfiyyəti aşağıdır, amma..."
Nazirlik 18 milyard sərvəti olan şeyxi cərimələyə bilər
Xəyanətlə üzləşən kraldan AÇIQLAMA-FOTO
Reperin konserti 28 SANİYƏ çəkdi-SƏBƏB
Çoxuşaqlı ailələr bunu bilməlidir
Britni Spirsin halı lap pisləşib-FOTO
Ştrudi Rus şirniyyatı
Çox ağıllı insanların ən çox diqqət çəkən 6 özəlliyi
Hava haqqında
Qrip zamanı bunu əsla etməyin - Nazirlikdən XƏBƏRDARLIQ
Şəhər işıqlarının quşlara mənfi təsiri var imiş
Qanunda yoxdur, amma sürücülər buna görə xərcə düşə bilər
Boris Conson oğluna onu müalicə edən həkimlərin adını qoyub
Vladimir Putin Bakı qərarını verdi
İtən telefonları "Google"da tapmaq mümkün olacaq
Dövlət dili normalarını pozanlar cərimələnəcək - MƏBLƏДћ
Sabahın HAVAsı
Qaynana və qaynatayla münasibət
Şahzadə və sevgilisi bal ayını Türkiyədə keçirmək istəyir
Tək rəng dekorasiya
Dəblə geyinmək sağlamlığa ziyandır
Ermənistan Rusiyadan niyə uzaqlaşır?
iWatch-ın satılacağı vaxt açıqlandı
Yağışlı havada darıxmamaq üçün...
Fahriye Evcenin estetik sirri ortaya çıxdı
İlin ən yaxşı müğənniləri onlar oldu-SİYAHI
Hərbçilərimiz beynəlxalq tədbirlərdə iştirak edəcəklər
Daxili Qoşunlarda aparılan yoxlamaların nəticələri açıqlandı
Pakistanda baş verən zəlzələ nəticəsində ölənlərin sayı 515 nəfərə çatıb
Dünyanın ən böyük pitbulu
- ŞƏRHLƏR