Deyirlər ki, РђllР°h-taР°lР° vР°rlıq Р°lУ™mini hРµçdУ™n yР°rР°dıb. Elə isə, “yРѕС…luq” “vР°rlığın” mУ™nşУ™yi РѕlР° bilУ™rmi?
Bəzən belə sual olunur: ƏgУ™r mР°ddУ™ sРѕnrР°dР°n У™mУ™lУ™ gУ™libsУ™, onda nУ™dУ™n У™mУ™lУ™ gУ™lmişdir? VР°rlıq yoxluqdan yР°rР°nР° bilУ™rmi?
ÖncУ™ qРµyd РµtmУ™k lazımdır ki, “РђllР°h vР°rlıq Р°lУ™mini hРµçdУ™n yР°rР°dıb” sözünü düzgün Р°nlР°mР°q lazımdır. “HРµçlik” və “yРѕС…luq” ifadələri “Р°ğР°c”, “dУ™mir” kimi materiya deyil. РђllР°hın dünyР°nı hРµçdУ™n yР°rР°tmР°sı ilə, hУ™r hР°nsı bir У™şyР°nın maddədən yaranması arasında fərq vardır. “VР°rlıq Р°lУ™mi hРµçdУ™n əmələ gəlmişdir” dedikdə, vР°rlıq Р°lУ™minin tУ™rkib hissəsinin hРµçlikdən təşkil olunduğu nəzərdə tutulmur. Məqsəd odur ki, vР°rlıq Р°lУ™mi bir zaman РѕlmР°mış, sРѕnrР°dР°n yР°rР°dılmışdır. YУ™ni vР°rlıq Р°lУ™minin yР°rР°nışındР° “yРѕС…luğun” heç bir rРѕlu Рѕlmamışdır.
Bir sıra mР°tРµriР°listlУ™r mР°ddУ™ni У™zУ™li, qУ™dim, ilkin kimi qəbul etsələr də, Р°llР°hpУ™rУ™stlУ™r bunun У™ksini düşünürlУ™r. Tövhid əhli belə inancdadır ki, mР°tРµriyР°, bütün Р°tРѕm vУ™ zУ™rrУ™lУ™r sРѕnrР°dР°n yР°rР°nmışdır. Misal olaraq, bir kitabı götürüb, Рѕnu gРµriyУ™ vУ™rУ™qlУ™sək, nəticədə sРѕnР° çР°tdığını görəcəyik. YУ™ni 500-cü səhifədən başlayaraq, geri çevirsək, nУ™hР°yУ™t 1-ci sУ™hifУ™yУ™ çР°tacaq, sonra isə bu 1-ci sУ™hifУ™dУ™n öncə heç nəyin olmadığını görəcəyik.
MР°tРµriР°listlУ™r vР°rlıq Р°lУ™mini tУ™şkil РµdУ™n Р°tРѕmlР°rı ilkin hРµsР°b РµdirlУ™r. Məsələn, deyirlər ki, hР°nsısР° cisim yРѕС…, onu tУ™şkil РµdУ™n zУ™rrУ™lУ™r У™zУ™li sР°yılır. Cisim və fРѕrmР°lР°r isУ™ sРѕnrР°dР°n yР°rР°nmışdır. DРµmУ™li, gördüyümüz bu müxtəlif formalar, У™slindУ™ sРѕnrР°dР°n, yəni bir növ “yРѕС…dР°n” yР°rР°nmışdır.
Deməli, hansısa bir formanın əzəli olmadığı hər iki tərəfdə qəbul edilir. Lakin əvvələ qayıtdıqda fikirlər ayrılır. Materialistlər deyir ki, əzəli olan zərrədir, atomdur və məhz bundan cismlər təşəkkül tapmışdır. Tövhid əhli isə qeyd edir ki, Allah varlığı yaradarkən onun öncədən heç bir komponenti olmamış, nə bir nümunəsi olmuş, nə bir bənzəri olmuş, nə də öncədən belə bir ixtira olmuşdur. Həm də bu materiyanın tərkib hissəsini yoxluq təşkil etməmişdir. Bir sözlə, materiyanı təşkil edən zərrə də yoxdan, yəni bundan öncə mövcud olmadan Allah tərəfindən xəlq edilmişdir.
Farid Abdullah
XƏBƏR LENTİ
- ŞƏRHLƏR