Oxunun inteqral alqoritmi
Oxu və beyin
Məktəbdə informatika kursundan artıq bildiyiniz kimi alqoritm hansısa hərəkətlərin, yaxud əvvəldən axıradək dəqiq ardıcıllığı göstərilən bir sıra konkret əməliyyatların məcmusudur. Oxunun alqoritmi mətnin əsas hissələrinin qavranılması zamanı əqli hərəkətlərin ardıcıllığını müəyyənləşdirir.
Bu oxu forması ona görə inteqral adlandırılır ki, onun fəaliyyəti tamamilə bütün mətnə yayılır. Əvvəlki söhbətimızdə göstərilmişdi ki, əqli fəaliyyət insan davranışının ən mühüm funksiyalarından biridir. İntellektin bütün müxtəlif təzahürlərinin həyata keçirilməsini, əlbəttə ki, insan beynini təmin edir. Ola bilsin ki, insan bədəninin heç bir orqanı beyin kimi çoxdan tədqiq edilmir, biz isə onun haqqında bela az şey bilirik. İnsanın baş beyni yığcamdır, kiçik kütləyə və heyrətamiz şəkildə cüzi enerji sərfinə malikdir. İnsanın baş beyninin fəal neyronlarının sayını müasir EHM da olan məntiqi elementlərin ümumi sayı (10 minə yaxın) ilə tutuşdursaq, 1 milyon dəfə fərq alarıq. Beyinin 1 sm3-də 10 milyondan çox fəal neyron var. Beləliklə, insan beyni mikrominiatürləşdirmənin nazik qabıqlı strukturlarının təsirli və yığcam metodlarının həqiqi mövcudluğunun əyani nümunəsidir. Lakin beynin üstünlükləri təkcə neyronların çoxtəbəqəli düzümünün həddindən artıq möhkəm arxitekturasından ibarət deyil. Ola bilər ki, beyinin ən heyrətamiz xüsusiyyəti onun əsaslanaraq işlədiyi funksional proqramlardır. Canlı beyin hesablamaların alqoritmləşdirilməsinin və məlumatın paralel assosiativ emalının elə metodlarından istifadə edir ki, onları təsəvvür etmək belə çətindir.
Beyin fəaliyyətinin əksər funksiyaları arasında bizim üçün daha maraqlısı ətraf mühitdən bizim üçün əhəmiyyətli olan məlumatın çıxarılması proqramları sistemidir. Məhz burada orqanizmin əsas xüsusiyyəti-selektiv adaptasiya, daha doğrusu, insanı müasir EHM qarşısında üstünlüklərini daha nəzərəçarpan edən uyğunlaşma qabiliyyəti aşkara çıxır. Maşına məlumatı, onsuz da, insan hazır şəkildə verir. İnsanın beyni tamamilə fərqli şərtlər altına salınıb: o, ətraf mühitdən, məsələn, mətndən, daha doğrusu, quruluşu heç də həmişə məlum olmayan sistemdən ona lazım olan informasiyanı özü sərbəst şəkildə çıxarmağa məcburdur.
Orqanizmin fəaliyyətinin etibarlı vasitəçisi və rasionallıq meyarı onun hərəkətinin və fəaliyyətinin avtomatizm səviyyəsi davranışın stereotip aktlarıdır. Mətni oxuyarkən onlar qapalılıq sistemdə məqsədyönlü hərəkətlər xarakteri daşıyır. Beləliklə, beyin tərəfindən məlumatın emalından əvvəl mühitdən çıxarılması həyata keçirilməlidir. Bu gün bu aparıcı məsələnin beyin tərəfindən həlli yolları haqqında az şey məlumdur. Məhz nə məlumdur?
Müasir neyropsixologiya üç əsas funksional bloku, üç əsas beyin aparatını fərqləndirir ki, onların iştirakı insanın 11 psixi fəaliyyəti, o
cümlədən oxu üçün vacibdir. Birinci bioenergetik tonus bloku beyin qabığının ayıqlığını təmin edir və beyinin dərin, digərlərindən daha əvvəl formalaşmış şöbələrində yerləşir. Birinci bloka baş beyinin gövdəsinin yuxarı şöbələri, yəni retikulyar formasiya daxildir və o, elə ayıqlıq və fəal diqqət dərəcəsini təmin edir ki, onların fəaliyyəti qeyri-mümkündür. Çoxsaylı müşahidələr göstərib ki, şiş, yaxud kəllədaxili mikroqanaxma bu bloka təsir etsə, insanda nə qavrayış, nə nitq, nə də düşüncə pozular, lakin diqqət, ayıqlıq səviyyəsi aşağı düşər, emosional pisliyə doğru dəyişər. Bu blokun xüsusiyyətlərini bilən görkəmli Sovet cərrahı akademik N.N.Burdenko əməliyyatlar zamanı beyinə müvafiq təsir göstərməklə xəstənin yuxulamasına nail olurdu. Lakin əsas funksional blokun mexanizmi nəinki böyük yarımkürələrin qabığını canlandırır, həm də özləri onun təsirini hiss edirlər. Beləliklə, bu blokla baş beyin qabığının ali şöbələri arasında sıx üzvi əlaqə vardır. Beyinin ikinci funksional bloku məlumatın qəbul edilməsini, emal olunmasını və saxlanmasını təmin edir. O, görmə (beyinin arxa hissəsində yerləşir), nitq (alın çıxıntısı), eşitmə (beyinin gicgah bölgəsi) və ümumhəssas bölgələr (beyinin əmgək hissəsi) aparatlarından ibarətdir.
Məhz bu blok oxu ilə bağlı olan proseslərin böyük bir hissəsini icra edir. Beyinin üçüncü funksional bloku proqramlaşdırma davam edən fəaliyyətə nəzarətin tənzimlənməsi blokudur. Bunu deməyə əsas var ki, insanın psixi fəaliyyətinin ali formaları idarə edən idarəetmə məntəqəsi məhz burada yerləşir. Biz oxu prosesini müəyyən proqrama tabe edirik. Oxu, mürəkkəb və qarşılıqlı əlaqədə olan proses kimi, oxunmuşun qavranılması və başa düşülməsindən əmələ gəlir, buna görə oxunun beyin səviyyəsində əsas mexanizmi mətnə uyğun olaraq səs-hərf uyğunluqlarını təyin etmək və dil materialının müəyyən beyin proqramında genişləndirilməsini proqnozlaşdırmaq bacarığıdır. Bu funksiya qabığın alın çuxurlarına qədər olan hissəsinə aiddir.
Onlar zədələnibsə, insanda sonrakı hərəkətlərə dair heç bir fikir yaranmır. Bəs beyinin bu funksional bloku hansı növ proqramları hazırlayır və
həyata keçirir? Professor N.İ.Jinkinin göstərdiyi kimi, beyinin bir semantik, daha doğrusu, məna mexanizmi kimi işi haqqında müasir təsəvvürlər bioloji proqramlaşdırmanın bir neçə növünün mövcudluğunu irəli sürməyə imkan verir. Oxu əqli fəaliyyətin müəyyən proqramlarından, daxil olan məlumatın insan beynində emalı zamanı onun kodlaşdırılmasının müəyyən üsulllarından istifadəyə əsaslanan bir prosesdir.
Biz qarşımıza oxunun təsirliliyini, onun məhsuldarlığını, səmərəliliyini artırmaq məqsədi qoyuruq. Görünür, real həll yolu əqli fəaliyyətin yeni, daha effektiv proqramlarının yaradılması, daxil olan məlumatın kodlaşdırılmasının yeni, rasional üsullarının öyrədilməsidir. Burada iki mərhələni ayırmaq olar: Kəmiyyət və keyfiyyət. Getdikcə artan informasiya axınının emal olunmasının öhdəsindən necə gəlməli? Həqiqətən də, lazımlı, faydalı, ən dəyərli olanı necə tapmalı? Daxil olan məlumatlar axınının içərisindən vacib olanı neçə seçməli? Bu məsələni necə tapmalı? Daxil olan məlumatlar axının içərisindən vacib olanı necə seçməli? Bu məsələni oxunun inteqral alqoritmi həll edir. Məhz oxunun inteqral alqoritmi beyni əlavə məlumatlardan qoruyan özünəməxsus kəmiyyət süzgəci yaradır. Hərçənd o, sözsüz ki, müəyyən dərəcədə mətnin kəmiyyət emalını da təmin edir, lakin yenə də onun əsas təyinatı sonrakı emal üçün verilmiş situasiyada əhəmiyyətə malik olanı seçməkdir.
Bənzər xəbərlər...
XƏBƏR LENTİ
Unikal ailə: 7 əkizin 18 yaşı tamam oldu - FOTO
Darçınlı peçenye (foto resept)
Vegeterianlıq nədir?
Albalı limonad (foto resept)
Bu ərazilərdə qaz olmayacaq
Azərbaycanda koronavirusa yoluxmada müsbət dinamika: Sağalanların sayı artdı
Bakı Fond Birjasına yeni üzv qəbul edilib
Müəllim olmaq istəyənlər! Qəbul iyulun 3-də başa çatır
Məsamələri necə təmiz saxlayaq?
Gənclər üçün sağlam arıqlama
Dünyanın ən qorxunc xəstəlikləri
Sevgini qoru
BÜRCLƏR bizə nə vəd edir?-29 noyabr
İngiltərədə ən yaxşı məşqçi və futbolçu seçildi
Kənan Seyidova general-mayor ali hərbi rütbəsi verilib
Qanunsuz tikilmiş evlərin qeydiyyatı bizə nə verəcək?
"Yaxşılıqla alınmasa, bütün qanuni metodlar tətbiq olunacaq"
Vaksinasiya başladı - İlk peyvənd direktora vuruldu
Azərbaycan kulinaryasından ədviyyatlar
Qanunsuz taksi fəaliyyəti göstərənlərə BƏD XƏBƏR
Rusiyanı gözəllik müsabiqəsində 4 uşaqlı ana təmsil edəcək - FOTO
Radamel Falkao dünyanın ən yaxşı oyunçusunun adını dedi
Payızın gözəl olduğu məkanlar
Hadisə Mersində konsert verdi-FOTO
"La case de papel" finala hazırlaşır
“Nu, poqodi!” cizgi filminin davamı çəkiləcək
Yaşıl mərcili bulqur plovu (foto-resept)
Hər zaman lazım olan gözəllik məsləhətləri (2)
"The Pussycat Dolls" qrupu 10 il sonra yenidən birlikdədir
Sarkisyan Azərbaycandadır
Həmişə Azərbaycanın yanında olan DƏMİRƏL
Rəsmi Bakıdan Yahoo-ya etiraz
Uşaqların sosial-psixoloji inkişafı-30 (Son)
10 il öncə düzəltdiyi qartopunu satışa çıxardı
Dahilərdən gözəl sözlər-7
Seren Serengilin əri haqqında ŞOK İDDİA-FOTO
Azərbaycanda daha 329 nəfərdə koronavirus aşkarlandı, 7 nəfər öldü
Mehriban Əliyeva Əlibaba Məmmədovu 90 illik yubileyi münasibətilə təbrik etdi
Makiyajda Smoky Eyes effekti
Mehriban Əliyeva və qızı Şamaxıda - FOTO
Qarpız bazarlarda niyə ucuzlaşmır?
Girovumuz şikayətə hazırlaşır
10 min dollarlıq yeək sifarişi ilə diqqət çəkdi
Deniz Akkaya izləyicilərini TƏƏCCÜBLƏNDİRDİ-FOTO
Ariana Grande səhnədə yıxıldı-VİDEO
Qoşunların təmas xəttində monitorinq keçiriləcək
Sabahın HAVAsı
Bunları bilirsinizmi?
Məşhur müğənnilər karantində olanlar üçün konsert verdilər - VİDEO
"Telekanallar diqqətli olmalıdırlar"
- ŞƏRHLƏR