Bu gün də sizə yazıçı-publisist, biologiya üzrə fəlsəfə doktoru Nübar xanım Həkimovanın araşdırması nəticəsində əldə edilmiş mənbəyə əsasən bir neçə ədviyyatın çoxumuza məlum olmayan kimyəvi və müalicəvi xüsusiyyətlərini təqdim edəcəyik. Ümid edirik ki, faydalanacaqsınız.
Qara istiot
Qara istiot mixək və muskat qozu kimi qədim ədviyyat bitkisi sayılır. Qara istiotun ətirli iyi və kəskin büzüşdürücü dadı vardır. Onun xoş ətir verməsinə səbəb tərkibində 0,9-2,5%-ə qədər efir yağının, kəskin büzüşdürücü xassəsi isə tərkibində 5-9%-ə qədər piperin alkoqoloidinin olmasıdır. Bundan başqa, onun tərkibində 1-2% kitrə, 6-12% yağ və çoxlu nişasta vardır. İstiot ən çox yeyinti sənayesində işlədilir. Ət və tərəvəz məhsullarından hazırlanan müxtəlif xörək növlərinə və kolbasalara xoş ətir, tam vermək üçün ədviyyat qatqısı kimi
istifadə olunur. Qara istiot iştahanı artırır və həzmi yaxşılaşdırır.
Vanil
Ətirli vanilin – Çoxillik, sarmaşan lian bitkisidir. Ətirli vanilinin 100-ə qədər növü vardır. O, tropik zonalarda yayılmışdır. Becərilən vanilin gövdəsinin uzunluğu 5-10 metrə, yabanı halda isə 25 metrə çatır. Əlavə kökləri vasitəsilə ağaclara sarmaşır. Gövdəsi silindrvari, ətlidir. Yarpaqları parıldayan, iri, oturan və itidir. Çiçəkləri 15-20 ədəd, ağımtıl-sarı rəngdə olub, hamaşçiçəkdə toplanmışdır. Meyvələri qınaoxşar qutucuq olub uzunluğu 15-25 sm, eni isə 3-8 sm-dir. Ətirli vanil bitkisi istilik və kifayət qədər də nəmlik sevir. Vətəni sayılan Meksikanın şimal və dağlıq rayonlarında ən aşağı temperaturda (-3° -5°), illik yağmur 1500-2500 mm olan şəraitdə normal inkişaf edib meyvə verir. -5° şaxtalı küləklərə davamsızdır.
Vanil epifit bitki olduğundan onu həmişə kakao ağacının yanında əkirlər ki, ona dırmaşsın və öz həyatını davam etdirsin. Vanil toxumla çətinliklə əkilib-becərilir. Ən çox vegetativ üsulla artırılır. Bu üsul ilə əkilib-becərildikdə vanilin 2-3 ildən sonra meyvə verməyə başlayır. Təbii halda bitən vanilin həşəratlarla çarpaz tozlanır. Bir dəfə əkilən vanil sahəsindən 6-7 il yüksək məhsul alınır. 1 hektar sahədən hər il 150-200 kq məhsul yığılır. Onun qurudulmuş və fermentləşdirilmiş meyvələrinin tərkibindən 0,75-2,9 faiz vanilin, 4-oksid, 3-metookilbenzolaldehidli maddə, 0,5-0,8 faiz efir yağı, selikli və aşı maddələri tapılmışdır. Yeyinti sənayesində bu maddələrdən ədviyyat kimi istifadə olunur. Vanildən alınan preparatlardan tibbdə bir çox xəstəliklərin müalicəsində (qızdırmada, səpgidə, həzm pozğunluqlarında, qanazlığında, əsəbilik, yuxusuzluq və revmatizmdə) istifadə edilir.
Hil
Hil həzmi yaxşılaşdırır, ürəyi və mədəni möhkəmləndirir, əhval-ruhiyyəni yüksəldir. O, eyni zamanda tər iyini aparır, ağız qoxusunu ətirli edir. Onu mədə xəstəliyi, ürəkbulanma, qaraciyər ağrısı, böyrək daşı zamanı işlətmək xüsusi əhəmiyyətə malikdir. Onu toz halında buruna çəkirlər və müxtəlif səbəbdən yaranan baş ağrılarını sakitləşdirməkdə istifadə edirlər. Bunun toxumlarından tibbdə bir çox xəstəliklərin –ödqovucu, öskürək, zökəm, revmatizm və s. müalicəsində istifadə olunur. Ədviyyat kimi xörəklərə də əlavə edilir.
Badyan
Bitki toxum və yaxud vegetativ orqanları vasitəsilə çoxalır. Beş ildən sonra meyvə verir. Bol məhsul verməsi 12-15 ildən sonra başlayır. 100 il meyvəvermə qabiliyyətinə malikdir. Meyvəsinin tərkibində 5-7%-ə qədər müalicəvi əhəmiyyətə malik efir yağı vardır. Bu yağın 90%-i anetel birləşmələridir. Qalan birləşmələri isə terpenlər, xniken, karen, x-tepninol və s. təşkil edir. Badyandan alınan efir yağının iy və tərkib xüsusiyyətləri cirə yağına yaxın olduğundan çox vaxt əczaçılıq sənayesində əvəzedici kimi işlədilir. Bunun toxumundan alman efir yağının tamı azca turşməzədir. Yağından yeyinti, əczaçılıq, ətriyyat, kosmetika, sabunbişirmə və s. sənayelərdə geniş istifadə edilir.
Badyan ədviyyə kimi xəmir məhsullarının tərkibinə əlavə edilərək qoğal, peçenye, çörək-bulka və s. bişirilir. Müxtəlif meyvə, giləmeyvə və tərəvəzlərdən hazırlanan şirələrin, sərinləşdirici içkilərin tamının yaxşılaşdırılmasında geniş istifadə edilir. Müxtəlif ət, balıq və tərəvəzdən hazırlanan xörəklərin tamının xoş ətirli olması üçün əlavə qatqı kimi də işlədilir.
XƏBƏR LENTİ
Dilqəm Əsgərovun oğlu danışdı
Nigeriyada məscid partladıldı: 64 ölü, 126 yaralı
2018-ci ilin yay makiyajı
Şeymadan yeni FOTO
Qədim İspan şəhərində gəzinti
Bakıda Müşfiqin abidəsi ucaldıldı
Rusiyanın hərbi gəmiləri Bakıda - FOTO/VİDEO
Bəy gəlin evinə ağzında əmzik, iməkləyərək getdi
Kəs və yapışdır-30
Uşaq istismarı yoxsa sənət?
Məşhur aktyor hər kəsi TƏƏCCÜBLƏNDİRDİ-FOTO
Mozaik tortlar
Alişanın qeyri-adi toy dəvətnaməsi-FOTO
Məktəbli forması nə üçün lazımdır?
Azərbaycanlı bəstəkarın mahnısı türk serialında
Sahib olmağımız lazım olan 4 dost modeli
Evinizdə bu gül varsa dərhal ondan qurtulun - ZƏHƏRLİDİR - FOTOLAR
Corc Kluni - bir saata 27283 dollar qazanır
Dəblə geyinmək sağlamlığa ziyandır
Dövlət Fondu mənzilləri alıb kirayəyə verəcək
Muncuqla hamiləliyi planlaşdırma
Rusiya Suriyaya lazımi texnika verəcək
Ürək tortu (foto-resept)
Priyanka Çopra izləıyicilərini sevindirdi-FOTO
Putin "erməni qərarı"nı verdi
Toyuqlu qarabaşaq (foto resept)
Uşağınız söylədiklərinizi əhəmiyyətsiz hesab edir?
Səhnədə ürəyi gedən Ziynət xəstəliyini açıqladı
Çimərliyə getmək üçün proqram təminatından istifadə edəcəyik - AÇIQLAMA
Eser Yenenlerin xanımı Tənqid olundu-FOTO
Qozlu-ananaslı kekslər (foto resept)
Azərbaycanda cinayət işi açılan koronavirus xəstələrinin sayı bilindi - RƏSMİ
Alimlərdən şok xəbərdarlıq: Yeri böyük təhlükə gözləyir - FOTO
Günün qoroskopu: ömür dediyin...
Xoşbəxt ailə niyə boşanır?
“Qalatasaray”dan “Neftçi”yə azərbaycanca cavab - FOTO
Kişiləri cəlb etmək üçün məsləhətlər
Üzüm tumunun faydaları
Hava haqqında
Brus Li"nin mənəvi gücü
WhatsApp-da daha bir yenilik
Antonio Banderas Şah İsmayıl oldu
Qışda çəkmələrə qulluq
Rusiyaya işləməyə gedənlərin nəzərinə
Azərbaycan vətəndaşlarının 90,8%-i Prezidentə tam etibar edir - SORĞU
Şaftalı nektarı (foto resept)
Filmlər haqqında bilmədiyiniz faktlar(2)
2 saata tikilən 2 minlik evlər-FOTO
Demi Mur ETİRAFları ilə hər kəsi TƏƏCCÜBLƏNDİRDİ-FOTO
Moruqlu sadə pirojna(foto resept)
- ŞƏRHLƏR