Bundan əvvəlki məqaləmizdə qara dəliklər haqqında məlumat vermişdik. Qara dəliklərdə işığın (yəni hər hansı cisim-ulduz, planet və ya başqa kosmik cisim) bu dəliklər tərəfindən udulduğu yerə hadisə üfüqü və ya horizonu (event horizon) deyilir. İşıq da daxil olmaqla heç bir maddə bu sərhəddi keçdikdən sonra bir daha oradan çıxa bilməz. Qara dəliyə düşən cisim bütöv halda deyil fəzanın əyilməsi sayəsində maddə halında hərəkət edir. Bu, insan və ya bərk bir cisim olsa belə nəticə dəyişməz.
Qara dəlik necə yaranır?
Qara dəliklər yaranma mənbələrinə görə ulduz qara dəlikləri, ilkin qara dəliklər, orta kütləli qara dəliklər və super kütləli qara dəliklərə bölünür.
Ulduz qara dəlikləri - Adından da göründüyü kimi bu qara dəliklər ulduzlarla əlaqəlidir. Ulduzlar həyatları boyu fusion reaksiyaları (ərimə reaksiyası) vasitəsilə hidrogen kimi zəif elementləri dəmir kimi ağır elementlərə çevirir. Bu elementlər cəzbetmə qüvvəsi vasitəsilə ulduzun mərkəzinə doğru çəkilməklə bərabər, həm də itələmə qüvvəsi vasitəsilə xaric olunur. Ancaq bütün zəif elementlər enerjiyə çevrildikdən sonra ulduzdakı cəzbetmə, yəni kütlə çəkim qüvvəsi itələmə qüvvəsinə üstün gəlir və ulduz öz mərkəzinə doğru çökür. Bir çox ulduz bu hadisədən sonra "ağ cırtdan"-lara çevrilər. Ancaq daha böyük ulduzlar-Günəşdən 15 dəfə ağır ulduzlar həyatlarını sonlandırarkən sürətli nüvə büzülməsi keçirərək təxminən 8 km diametrli, 1016 qram/sm³ sıxlığında qara dəliyə çevrilirlər.
Qara dəlikdən maddə və ya fotonun qaça bilməyi üçün onun sürəti işıq sürətindən böyük olmalıdır. İşıq sürətindən daha böyük bir sürət hələ ki, kəşf edilmədiyindən bu hadisə bizə müəmmalı olaraq qalır. "Qara dəliyə düşən maddə artıq başqa bir kainatdadır". Bu fikir bizə maddənin kainatdan kənara çıxdığını söyləmir. Sadəcə olaraq maddə ilə artıq əlaqəmiz kəsilmişdir.
Qara dəliklərdə çox güclü cazibə qüvvəsi olduğunu bilirik. Qalaktikaların mərkəzlərindəki qara dəliklər ətrafdakı ulduzlardan komponentlər qopararaq toplanma diski yaradır. Bu toplanma diskindəki maddələr isə bir müddət sonra qara dəlik tərəfindən udulur.
M-82 qalaktikasının X-şüa teleskopundan görünüşü. Mərkəzdə görünən qırmızı rəng qara dəlikdən çıxan X şüasıdır.
Orta kütləli qara dəliklər də ətrafındakı ulduzların maddələrindən bəslənərək həyatlarını davam etdirirlər. Əvvəlcə ətrafındakı ulduzun xarici təbəqəsini daha sonra isə daxili təbəqəsini sovurur. Bu zaman isə ətrafında toplanma diski yaradır.
XƏBƏR LENTİ
"Diriliş Osman"ın bəş qəhrəmanları bəlli oldu-FOTO
Türkiyədən Azərbaycana böyük sıçrayış
Pis niyyətli insanları tanımaq
Təhsil Nazirliyi yeni "Şahmat" dərslikləri çap edib
"Qarabağ" uduzdu
Günün qoroskopu
Yeni, lüks Range Rover 600
Həqiqət acı olsa da...
Uşaq ayaqqabıları
Ana südü uşaqları bundan da qoruyur
Körpələrin dişlərinə qulluq
“Kəpənəyə” çevrilib sonra toz olan UNO - Video
"Yol hərəkəti haqqında" Qanuna dəyişikliklər edildi
Dünyanın ən bahalı brendlərinin adları açıqlandı
Rusiya-Azərbaycan parlamentlərarası komissiyasının 11-ci iclası keçiriləcək
Mehriban Əliyeva qızı ilə ziyarətgahda - FOTO
Ayaqlara qulluq qaydaları (diabet xəstələri üçün)
Baş ağrısının xalq təbabətində müalicəsi
Qırmızı kürülü suşi (foto resept)
Həvəskar fotoqrafın çəkdiyi qar dənəcikləri şəkilləri görənləri heyran edib FOTO.
Dezodorantlar qorxunc xəstəlik yaradır
Unikal əməliyyat keçirildi, beyni yeyən qurd çıxarıldı
Azərbaycanda 3 əsrin qadını
"Spice Girls" qayıdır - FOTO
MHP: Erməni diasporu "soyqırım" idialarından siyasi podium kimi istifadə edir
Ledi Qaqa səhnədə yıxıldı-FOTO
Sevgi dolu anlar...
Qızılca xəstəliyi
Rusiya Ermənistana tədarük edilən bəzi məhsullara görə rüsumları ləğv edir
Dəblə ayaqlaşmaq istəyənlər üçün
Ulduz futbolçu: "Azərbaycan dilini..."
Ayaq dırnağı necə kəsilir?
Özünüzü dələduz "FHN işçilərindən" qoruyun
Deniz Çakır yenə məhkəmədə-FOTO
Daha aktiv Porsche 911 Turbo
Erməni pulemyotları səhərə qədər susmadı
Fahriye Evcen hər bölümə 100 min tələb edir
5 il öncə boşandığı xanımı ilə bu səbəbdən bir araya gəldi
Telefonunuzu kimin dinlədiyini bilmək istəyirsinizsə, BU MƏXFİ KODU YIДћIN
Kakaolu tort (foto resept)
Azərbaycanda quş qripi ilə bağlı vəziyyət açıqlandı
Bal pətəklərinin sirri açılır
Hava haqqında - 26.01.2014
Tam müasir və komfortlu avtobuslar gətiriləcək
Trend saç aksesuarları
İraq yenə silkələndi
Günəşli hava geri qayıdır
HAVA necə olacaq?
Bu günün tarixi (21.09.2014)
İnternet uşaqları haraya sürükləyir?
- ŞƏRHLƏR