Darvin 1859-cu ildə Növlərin Mənşəyi kitabını nəşr etmədən əvvəl bilirdi ki, əgər belə bir nəzəriyyəni elan edəcəksə, nəzəriyyə bu tip əhəmiyyətli suallara da cavab verməli idi: Hər şey ümumiyyətlə sadədən mürəkkəbə doğru təkamülləşirsə, arılar pətəklərini necə altıbucaqlı və indiyə qədər bilinən ən münasib şəkildə inşa edə bilirlər? Bundan əvvəlki mərhələlər nələrdir? Bütün arılar altıbucaqlı evlər qurur?
Darvin, Down House adlandırılan evində bu mövzuda çoxlu sayda araşdırma aparmışdır. Darvinə qədər elm adamları bütün arıların altıbucaqlı pətəklər qurduqlarını düşünürdülər. Dövrün hörmətli bioloqlarından olan Lord Brougham Darvinin Təkamül Təlimini kiçiltmək üçün heç bir arının altıbucaqlıdan başqa pətək quruluşu hazırlamadığını, bu səbəbdən də arıların belə bir təkamül keçirməmiş olduğunu irəli sürdü. Darvin təbiətdə daha silindrik quruluşda və sadə nizamda olan pətəklər quran arılar olduğunu özünəməxsus uzaqgörənliyi sayəsində bilirdi; ancaq harada tapacağı haqqında bir fikri yox idi. Lakin Darvin uzun məktublaşmalar və araşdırmalar nəticəsində axtardığı canlını tapdı: Melipona domestica. Meksika Arısı adı ilə tanınan bu arı digər arılardan fərqli olaraq silindrik, dairəvi və daha kobud pətəklər qururdu. Bildiyiniz kimi, yumru və küncsüz bir quruluş tikmək, bucaqlı bir quruluş tikməkdən qat-qat asandır. Məsələn, quşların yuvaları da bu səbəbdən dairəvidir.
Darvin buradan yola çıxaraq, öz dövrünü çox qabaqlayan bir mülahizə irəli sürdü: əslində bütün arıların pətək oyuqları dairəvidir. Ancaq arılar bu pətəkləri bir-birinə o qədər yaxın və sıx qururlar ki, pətəklər fiziki təzyiq altında əyilib bükülür və nizamlı şəkildə altıbucaqlı və bir-birinə bitişik bir hörgü halını alırlar. Təbii ki, dövrün texniki şərtləri daxilində bu mülahizəni sübut etmək imkansız idi. Darvindən sonra da alimlər illərlə bal pətəklərinin quruluşundakı mükəmməlliyə heyrətlə baxmışdırlar, ancaq heç biri tam olaraq bu mexanizmi açıqlaya bilməmişdir. Nəhayət ki, 150 ildən də artıq bir müddət sonra bu dahi insanın fikirləri öz təsdiqini tapdı.
Bir vaxtlar "riyaziyyatçı" arıların ağlasığmaz bir müvəffəqiyyəti hesab edilən bal pətəklərindəki nizamlı altıbucaqlı quruluş olduqca sadə bir mexanizmlə izah edildi.
İngiltərə və Çin mühəndisləri bu sirri həll etmə yolunda ilk və əhəmiyyətli tədqiqatı apardılar. Qrup bal pətəklərində gözə xoş görünən bu altıbucaqlı şəklin əslində əvvəl dairəvi bir quruluşda olduğunu və saniyələr içərisində altıbucaqlı forma aldığını müəyyən etdi. Tədqiqatın nəticələri Journal of the Royal Society Interface jurnalında dərc edildi.
Qrup Pekindəki bir ərazidə bal arılarının pətəklərinin inşasını asanca müşahidə edə biləcəkləri bir kamera quraşdıraraq pətəklərin inşasının müxtəlif mərhələlərini fotoşəkil çəkərək qeydə aldılar. Müşahidələr nəticəsində pətəklərin ilk mərhələdə dairəvi quruluşda olduqları aşkar olundu. Pətəyin bu ilk dairəvi quruluşu yaradıldıqdan sonra bal arıları pətəyin divarlarını istiləndirirlər. Onlar bu əməliyyatda istifadə etdikləri istiliyi öz bədənləri vasitəsilə təmin edirlər. Pətəyi istilətdiklərində mum axıcı hala gəlir və ardından pətək ən dayanıqlı forma olan altıbucaqlıya çevrilir. Qrupu arıların bir pətəyi tam yoxsa qismən istilətdikləri sualı düşündürür.
"Mənim təxminim təbiətin qənaəti və ən qısa yolu seçməsindən yola çıxaraq pətəyin qismən, yəni yalnız müəyyən hissələrdən isidilməsidir. Amma digər tərəfdən arılara görə pətəyi bir dəfəyə istilətmək daha asan bir iş kimi görünə bilər", - Cardiff Universitetindən olan mühəndis və tədqiqatın müəlliflərindən biri Bhushan Karihaloo deyir.
Qrup hər iki variantın da nə qədər müddət çəkə biləcəyini hesabladı. Belə ki, bir pətək oyuğunu altıbucaqlıya çevirmək üçün tam istilətdiyinizdə 6 saniyə, müəyyən hissələrdən istilətdiyinizdə isə 36 saniyə keçir. Tədqiqatçılar işin növbəti mərhələlərində bu məlumatı da dəqiqləşdirəcəklərini qeyd edirlər.
XƏBƏR LENTİ
Aybaşı gününü hesablama
Yer kürəsi üçün təhlükə
Erkən yaşlarda qeydə alınan abortlar
İki gün toz-duman olacaq
Bakının mərkəzi yolları bağlanır - SİYAHI
Bakıda mənzil bahalaşıb
Daraqları tanıyaq
Neft yenidən ucuzlaşdı
Sarı saç modelləri kimlərə yaraşır?
Multivarkanın hansı növünü seçək?
Avropa birinciliyindən 6 medalla!
Bu ölkədə kabab yeyənlər dövlətə vergi verirlər
Bakıda qırmızıyaylıq kişilərin parkomat kələyi
Bu ət qaraciyər xərçənginin qarşısını alır
Mehriban Əliyeva "Neft Daşları"nın 70 illiyi münasibətilə Azərbaycan neftçilərini təbrik edib
Cansu Dere 10 milyona ev aldı
Şakiranın konsertinə ulduzlar toplaşdı-FOTO
Azərbaycanın Birinci vitse-prezidenti Mehriban Əliyeva: "Əsrlər boyu sivilizasiyalararası dialoqun inkişafına öz töhfəsini verən Azərbaycan tarixən xalqlararası birliyin gücləndirilməsinə səy göstərib"
Dünyanını "lənətləyən" rəssam
Günün ulduz falı
Zeynəb Xanlarovanın yeni görüntüsü-VİDEO
Azərbaycan Ordusu atəşkəs rejimini pozmayıb - RƏSMİ
Gülməli heyvan şəkilləri
Alimlər koronavirusdan qoruyan ən yaxşı parça növünü tapdı
Gün var, əsrə bərabər: Ötənləri yada salaq
Həftənin ilk iş günü hava necə olacaq?
Tək-tənha
Zövqlü ziyafət çantaları
Edamdan 18 il sonra bəraət aldı
Yaponiya kosmosa "zibilyığanlar" buraxacaq
5 yaşında Microsoft mütəxəssisi olan Ayan Qureyşi
Ozan Güvən yeni FOTOsu ilə hər kəsi güldürdü-FOTO
Öküzün ağciyərlərindən hazırlanan dərman koronavirusdan ölümü beş dəfə azaldıb
Kəs və yapışdır-34
Koronavirusa qarşı peyvəndlərin hazırlanması məqsədilə tədbirlər görülür
Rəqəmləri birləşdir-1
Saç tökülməsinə qarşı maska
Gəncədə ölkədə analoqu olmayan ticarət mərkəzi tikilir
"Məşhurların övladı": Misir Mərdanovun qızı kimdir?
Arda millidən çıxarıldı
Azərbaycanda 345,6 min nəfər əlilliyə görə əmək pensiyası alır
Gözlənildiyi kimi çıxmayan sifarişlər
Uşaqlarla əylənməyin yolları-1
İstilər gəlir
Putinin sirli kababı - Prezidentin aşpazlıq qabiliyyəti-FOTO
Məşhur futbolçu baldızının qızı ilə evləndi - FOTO
Məşhur müğənninin oğlu qəzaya düşdü-FOTO
Gübrə ilə yetişdirilən məhsulların ziyanı
Dənizləri gəzən mesaj: "O adam mənimlə əlaqə saxlasın"
Məşhur model 1,4 milyon dollar ödəyəcək
- ŞƏRHLƏR