Kompaslar Yerin maqnit sahəsindən istifadə edərək istiqaməti göstərirlər. Bu xüsusiyyətlərinə görə də hava və dəniz səyahətlərində həyati əhəmiyyət daşıyırlar. Ən son aparılan tədqiqatlar isə bununla bağlı təəccüblü bəzi həqiqətləri üzə çıxarmışdır. Kompasın icadı və insanlar tərəfindən istifadəsi müəyyən bilik və elm nəticəsində ortaya çıxmışdır. Bununla belə bəzi canlı növləri uzun səyahətlərdə “öz kompaslarından” istifadə edirlər.
Təbiətdəki bir çox canlı növü yuvalarının, ovlarının və köç etdikləri bölgələrin yerlərini heç çətinlik çəkmədən tapa bilir. Bu canlılar heç bilikləri yok ikən və bununla bağlı heç nə öyrənmədiklərinə baxmayaraq bunu bacarırlar.
Əlbəttə, bu canlıların bədənlərində istiqamət və məsafə təyin etmələrini təmin edən dedektorlar, GPS sistemləri və ya kompaslar yoxdur. Hamısında ətdən, sümükdən və sinirlərdən ibarət orqanlar var. Biraz sonra verəcəyimiz misallardan açıq şəkildə göründüyü kimi canlılardakı bu üstün sistemlər bizlərə onların dizayn edilmiş yaradılış möcüzəsi olduğunu sübut edir.
Maqnetik xəritədən istifadə edən kərtənkələlər
Tədqiqat nəticələrinə əsasən, yaşadığı yerdən uzaqlaşdırılan bir kərtənkələ evinə qayıtmaq üçün maqnetik xəritədən istifadə edir. Dünyanın maqnit sahəsindəki sıxlıq və kiçik fərqləri hiss etməsi kərtənkələnin kompasdan belə daha yaxşı istiqamət müəyyən edən olduğunu sübut edir. Əvvəllər quşlar və meyvə milçəklərinin daxili maqnetik kompasa malik olduğu məlum idi. Ancaq İndiana Universitetindən Prof. Dr. Filips kərtənkələnin xəritələmə qabiliyyətinin digər növlərdən fərqli olduğunu üzə çıxardı. Məsələn, qırmızı çilli şərq kərtənkələsi (Notophthalmus viridescens) olduğu ərazidə əldə etdiyi xəritə məlumatı ilə bənzəri olmayan hissi fəaliyyət göstərir. Hər keçdiyi yerdə bu xəritə böyüyür. Maqnetik altıncı hissin ardındakı bu mexanizm tədqiqatçıları maraqlandırır. Maqnit sahəsi kimyəvi reaksiyaları hərəkətə gətirə bilir və bu bəzi növlərdə müəyyən edilən biokimyəvi kompasın əsasını təşkil edir. Bu fəaliyyət görmə sistemilə də birbaşa əlaqədardır. Elm adamları bu heyvanların maqnit sahəsini gördüyünü düşünürlər. 1
Şübhəsiz, kərtənkələnin yolunu azıb daha sonra yolu tapmaq üçün maqnetik hesablamalar aparmalı olduğunu düşünməsi mümkün deyil. Uca Allah kərtənkələyə istiqamətini asanlıqla tapması üçün maqnetik xəritə vermiş və onu necə istifadə etməli olduğunu da ilham etmişdir.
Tısbağalar və maqnit sahəsi xəritələri
Dünyanın müxtəlif yerlərində torpaqdakı maqnetik elementlərin sıxlığı və bu sıxlığın yaratdığı dünya səthi ilə kəsişən cəhətlər fərqlənir. Əgər bir canlı bu dəyişiklikləri hiss edirsə, bu o deməkdir ki, o xəritə üzərindəki meridian və paralelləri də tapa bilər. Maqnit sahəsini müəyyən etmə xüsusilə cavan “Loggerhead tısbağaları” (Caretta Caretta) üçün çox böyük əhəmiyyət kəsb edir. Bu tısbağalar ancaq Sarqossa dənizini əhatə edən dairəvi sistem olan Şimali Atlantika tropikində yaşaya bilirlər. Şimali Karolina universitetindən Kennet və Ketrin Louman adlı tədqiqatçılar keçirdikləri təcrübə ilə tısbağaların bu tropikdə qalmaq üçün öz maqnetik ölçülərindən istifadə etdiklərini üzə çıxarmışlar.
Tədqiqatçılar xüsusilə tısbağaları kompyuter nəzarəti altında maqnit sahəsi ehtiva edən çənin içinə qoyublar. Sahənin maqnetik dərəcəsi tropikin sərhədindəkilə eyni olduqda tısbağalar tropikin içinə doğru üzməyə başlamışlar.
Fərqli tədqiqatlarda çənin içindəki maqnit sahəsinin gücü də dəyişdirilmişdir. Sahənin gücü tropikin sərhədi ilə eyni olduqda tısbağalar tropikin içi zənn etdikləri bölgəyə doğru üzmüşlər və təhlükəli sərhəddən uzaqlaşmışlar.
Nəticədə, tısbağalar üzərində aparılan bu təcrübə bizə bəzi canlıların maqnit sahəsi xəritələrini müəyyən edə bildiyini və canlıların malik olduqları bu qeyri-adi hiss mexanizmlərinin tam mənada bir dizayn möcüzəsi olduğunu sübut edir. Şübhəsiz, tısbağalardakı bu mürəkkəb quruluşun təkamülçülərin iddia etdikləri kimi təsadüfən əmələ gəldiyini söyləməyin gəmilərdəki maqnetik kompasların dalğaların təsadüfən gəmiylə toqquşduğu ilə əmələ gəldiyini iddia etməkdən fərqi yoxdur. Heç bir təsadüfün bu qədər mürəkkəb mexanizmləri əmələ gətirməsi mümkün deyil.
Kazımov İzhar
XƏBƏR LENTİ
Dənizkənarı Bulvar İdarəsinin tabeliyindəki qurumlar təsdiq edildi
ABŞ Rusiyanı belə vuracaq
Aksesuar seçimi necə olmalıdır?
Putinin Suriya müharibəsi ilə bağlı etirafı
Balaca qızlar üçün geyimlər
Bakı yollarında sürət həddi azaldıldı
Dünyanın ən böyük kitab sərgisində ulu öndər Heydər Əliyevin 90 illik yubileyi qeyd olundu
"Kobra" Pərviz "Survivor"da övladları üçün ağladı-VİDEO
Öyrəndiklərinizi rejimli şəkildə təkrar edirsinizmi?
Dünyada yeganə "şokolad" panda - VİDEO - FOTO
Sabah yay havası olacaq
Avstriyalı alim koronavirusa qarşı “ən rasional” dərmanı hazırladığını açıqladı
Bu da uşaq armud
Azərbaycanlı məşqçinin son şansı
Azərbaycanda daha 46 nəfər koronavirusdan sağaldı - RƏSMİ
Qış üçün tədarükünüzü indidən edin!
Beyonsedən qızının adına görə 10 milyon dollar istənildi - FOTO
Formada olmaq nə deməkdir?
Çox yaşamaq istəyirsiniz? - Bunu etməyin!
İdman etdikdən sonra əzələ ağrısı çəkməmək üçün...
Müdafiə Nazirliyi cəbhədəki son vəziyyət barədə məlumat yaydı
Koronavirus özünü məhv edir?
Azərbaycanda ayılar kəndlilərə meydan oxuyur
Nəhayət, "Şeytan üçbucağı"nın sirri açıldı - FOTO
Çiyələk kompotu (foto-resept)
Sabah Yerin yaxınlığından asteroid keçəcək: görmək olacaq
Erməni əsgərin etirafı: “Vəziyyət çox pisdir” - VİDEO
Düşmənin “S-125” zenit raket kompleksi sıradan çıxarıldı – RƏSMİ
II Elizabet ağır psixi pozğunluqdan əziyyət çəkib - FOTO
HAVA necə olacaq?
Nazirlər Kabinetinin "Məzarlıqlar haqqında" xüsusi qərarı olacaq
Gözünüzdəki bu işarələr koronavirusun əlaməti ola bilər
Cəbhə xəttində erməni təxribatı davam edir
Yer kürəsi bu tarixdə məhv olacaq: Sayılı günlər qaldı - DƏHŞƏTLİ PROQNOZ
Ulduzların mal varlıqları
2019 payızın saç rəngi trendi
Putin sülh müqaviləsinin ŞƏRTLƏRİNİ AÇIQLADI: "Tərəflərdən hər biri..."
İnsan olduğumuzu unutmayaq...
DİM abituriyentlərə müraciət etdi
Vanqanın davamçısından dəhşətli – Öncəgörmələr-FOTO
Yuxu yozmaları - V
Qrip sizi tapınca...
Arıqlamaq istəyənlərə xüsusi ŞORBA RESEPTİ
Saqqalını qırxdı davaya səbəb oldu-FOTO
İngilis dili-Oo
Azərbaycana ilk olimpiya lisenziyasını o, qazandıra bilər
Facebook Stories'də Yenilik!
Mərci küftəsi (foto resept)
Philips-dən yaşlılar üçün telefon
Azərbaycanda bu şəxslərin maaşları beş dəfə artırıldı - QƏRAR
- ŞƏRHLƏR