Pərpətöyünün (pərpərən) tarixi 4000 il bundan əvvələ gedib çıxır. Avropaya XIX əsrdə gətirilən pərpətöyünün vətəni Hindistan, Argentina və Braziliya hesab edilir. Qədim Misirdə pərpətöyünün yarpaqları və gövdəsini yeməyə əlavə etməklə ondan şəfalı bitki kimi istifadə edirdilər. Ərəblər də orta əsrlərdə pərpətöyünü yüksək qiymətləndirərək onu "bəzəkli tərəvəz” adlandırırdılar. Qədim Yunanıstanda isə bu bitki daha çox dərman bitkisi kimi tanınırdı ki, bu faktı Hipokratın əsərləri də təsdiqləyir. Pərpətöyünlə ilan sancması, yuxusuzluq və müxtəlif yaraları müalicə edirlər. Böyük Plini digər bitkilər arasında məhz pərpətöyünü "istifadəyə məcbur" hesab etmişdi. Məhşur ərəb təbibi İbn Sina da pərpətöyünü ən mühüm təbii dərmanlardan biri kimi qiymətləndirirdi. Hazırda pərpətöyün Qafqazda, Hindistanda, Fransa və Aralıq dənizi ölkələrində fəal yetişdirilir.
Gövdəsinin uzunluğu 10-52 sm olan, torpaq üzərində yayılan və yaxud dik qalxan, çılpaq, ətirli, əsas hissəsindən budaqlarla birlikdə ot bitkisidir. Gövdənin aşağı hissəsində yerləşən yarpaqları növbəli, yuxardakılar isə qarşı-qarşıya düzülür. Çiçəkləri xırda sarı, qırmızı rəngdə olub, tək-tək və ya topa halda gövdə yarpaqlarının qoltuğunda yerləşir. Toxumları tünd-bozumtul və yaxud qara rəngdədir. İyun ayında gül açan pərpətöyün sentyabr ayına kimi çiçəkləyir.
Yabanı pərpətöyün Azərbaycanın ən çox Samur-Dəvəçi ovalıqlarında, Naxçıvanın düzən və orta dağlıq sahələri rayonlarında, Lənkəran düzənliyində, bağ və bağçalarda alaq bitkisi kimi yayılıb. Respublikamızın bir çox bölgələrində ona pərpərəng də deyilir.
Mətbəxdə tətbiqi
Qida vasitəsi kimi gənc zoğlarından və yarpaqlarından istifadə olunur. Pərpərən mülayim yandırıcı və turşməzə dada malikdir. Daha yetkin köklərini marinə edirlər. Qayğanağa və digər tərəvəz salatlarına əlavə edildikdə gözəl dad verir.
Müalicəvi xüsusiyyətləri
Pərpətöyünün tərkibi A, B1, B2, K, PP vitaminləri, üzvi turşular, qlükoza, saxaroza, zülallar, qlaktoza, turşular, kalsium duzu, kalium, maqnezium, manqan və digər faydalı maddələrlə zəngindir. Müasir tibbdə pərpətöyündən qara ciyər xəstəliklərində (iltihabında), ödlə bağlı olan qusmalar zamanı istifadə edirlər. Dərman vasitəsi kimi təzə otları və toxumları faydalıdır. Pərpətöyünün tərkibində hormonabənzər maddə - noradrenalin var ki, bu maddə mərkəzi sinir sistemini stimullaşdırır və tonusu artırır. Yarpaqlarından zəhərli ilan və həşəratların dişləməsi zamanı antioksid maddə, qaraciyər və böyrək xəstəliklərində isə sidikqovucu kimi istifadə olunur. Pərpətöyünün cövhəri ilə ağız yaxalamaq damaq iltihabına səmərəlidir. Bir çox ölkələrdə pərpətöyündən parazit əleyhinə vasitə kimi istifadə edirlər. Pərpətöyünün ən mühüm xüsusiyyətlərindən biri də salmonella və dizenteriya törədici mikroblara qarşı antibakterial təsiridir.
İrinli yaraların müalicəsində təmiz yuyulmuş pərpərəni kompres şəklində yaranın üzərinə qoymaq lazımdır. Onun bu xüsusiyyəti tibb məntəqələrindən uzaqda olan turistlər üçün xüsusilə qiymətlidir.
Pərpətöyündən gözəllik üçün də istifadə olunur. Ondan hazırlanan maska dərini cavanlaşdırır, qırışların daha az nəzərə çarpmasını təmin edir.
Zərərləri
Başqa yeməli və müalicə effektli bitkilər kimi pərpərəni də miqdarında (gün ərzində 100-150 q) istifadə etmək lazımdır. Arterial təzyiqi yüksəltdiyinə görə hipertoniyadan əziyyət çəkənlər pərpərəndən istifadədə ehtiyatlı olmalıdırlar.
Pərpərənin daha bir əks göstərişi hamiləlikdir. Bu bitki uşaqlığın tonusunu artırır ki, bu da hamilə qadınlar üçün zərərlidir.
Bənzər xəbərlər...
XƏBƏR LENTİ
Müvəffəqiyyətli olmaq üçün 15 həqiqət
Prezident İlham Əliyev: "Heç kim toxunulmaz ola bilməz"
Türkiyədə avtobuslarda internetə pulsuz çıxış olacaq
Saç hörməyi öyrənək
Azərbaycanda daşqınlar olacaq
9 yaşlı Fatimənin kitabı ABŞ-da nəşr olundu - FOTO
İŞİD Türkiyəyə yaxınlaşır
Nişanlısı yerinə atası ilə FOTOsessiya etdi
Kökəltməyən 7 qida
Azərbaycanda daha 23 nəfər koronavirusdan sağaldı - RƏSMİ
Ulduz futbolçunun yoldaşı çempion oldu
Günün qoroskopu: Büdcənizə nəzarət edin!
Tuba bu dəfə Kənanla tərəf müqabili olacaq
Möhtəşəm kainat...
Kürdə qorxulu vəziyyət
Şeron Stoun onu məşhurlaşdıran hərəkəti 25 il sonra TƏKRAR ETDİ
Koronavirusla bağlı bildiyimiz HƏR ŞEY YANLIŞ İMİŞ-16 fakt
10 halda heç zaman peşman olmayacaqsınız
Azərbaycanda körpələrə qoyulan Yeni Adların SİYAHISI
Kartof alarkən nəyi bilmək vacibdir?
Maska taxmayan qızı avtobusdan qovdular - VİDEO
Seda ana oldu-FOTO
Vladimir Putin Dağlıq Qarabağda baş verənlərə görə narahatlığını bildirib
İki rəngli peçenyeli tort (foto resept)
Zəif duman, mülayim külək - sabaha verilən vəd
Koronavirusa ikinci dəfə yoluxma daha təhlükəli ola bilər – VİDEO
Ermənistan silahlı qüvvələrinin təxribatının qarşısı alındı, düşmən itki verərək geri çəkildi
Rusiya COVID-19 peyvəndini ilk dəfə BU ÖLKƏYƏ SATDI
Şam ağacı pirojnası (foto resept)
Azərbaycan peşə məktəblərində ilk dəfə
Dərdlərə dərman zeytun
Ata olan şəxslərə 14 günlük məzuniyyət veriləcək
Güclü külək əsəcək, temperatur enəcək
"X sinif dərsliklərində səhvlərə yol verilib" - DİM
İranın vitse-prezidenti istefa verdi
Yenə yağacaq
"Barselona"nın ulduzu karyerasına son qoyur
Vulkan püskürdü, sakinlər varlandı-FOTO
Əli Əsədov Türkiyənin vitse-prezidentinə məktub ünvanladı
Uşaqlar üçün vanna otaqları
Bu gün nə bişirim?
Kələm haqqında bilmədiklərimiz
Prezident onu vəzifədən AZAD ETDİ
Körpəyə üzməyi bələkdən öyrədin
6 min illik Məzardan Çıxanlar hər kəsi Heyrətləndirdi- FOTO/VİDEO
Yol polisi sürücülərə müraciət etdi
Əti süni şəkildə bahalaşdırıblar - Nazirlikdən AÇIQLAMA
Qan azlığı üçün meyvə suyu
İlham Əliyev BMT TŞ-də Azərbaycanı dəstəkləyən ölkələrin dövlət başçılarına məktublar ünvanladı
47.3 milyon manatlıq nadir brilliant üzüyü kim alıb?
- ŞƏRHLƏR