Taxta və rəngli şüşələrin birləşməsiylə yaranan və şüşə bəzəmə üsulu olaraq xarakterizə edilən "şəbəkə" sənəti, Azərbaycanın tarixi şəhərlərindən Şəkidə, bu sənətin yox olmasını istəməyən bir neçə zənaətkar tərəfindən nəsildən nəsilə keçərək qorumağa çalışırlar.
Daha çox məscid, saray kimi əhəmiyyətli arxitektura strukturlarda istifadə edilən və istifadə sahələrdə fərqli bir vizual estetik təqdim edən şəbəkə, Azərbaycanın memarlıq incisi sayılan Şəki Xan Sarayının təməl elementlərindən biridir.
Şəbəkə sənətini atasından öyrənən və 34 ilini bu məşğul olan usta Tofiq Rəsulov, şəbəkənin, Sovet Birliyi dövründə tamamilə yox olduğunu lakin babası və daha sonra da atası Usta Əşrəf tərəfindən canlandırıldığını söylədi.
Uşaqlığından bəri şəbəkə sənəti ilə məşğul olduğunu ifadə edən Tofiq Rəsulov, "Maraqlı bir sənətlə məşğul oluruq. Mismar və yapışdırıcı istifadə etmədən taxta işi edirik. Etdiyim işlər xaricdə bir çox ölkədə sərgilərdədir.
Şəbəkənin başlanğıc tarixini 17-ci əsr olaraq bilirik. Günümüzə qədər çatan tarixi Xan Sarayının şəbəkələrinin bərpasını 1959-cu ildə atam etdi. 2004-cü ildə eyni vəzifə mənə də nəsib oldu. Atamdan öyrəndiyim sənəti uşaqlarıma da öyrətdim. Dörd qurşaqdır bu işi edirik. Bu sənəti yaşatmağı müqəddəs bir borc kimi qəbul edirik.
Şəkinin tanınmış adlarından Usta Əşrəfin şagirdlərindən Hüseyn Hacımustafazadə, 24 ildir şəbəkə sənəti ilə məşğul olduğunu, səkkiz il ustasının yanında çalışdıqdan sonra öz emalatxanasını açdığını söylədi.
Quruluş etibarilə çətin və bahalı bir sənət olması səbəbiylə istifadə edilməyən şəbəkənin son dövrlərdə rəğbəti artdığını vurğulayan Hacımustafazadə, Bakıda, Gəncədə bir çox məscidin təmirində, Azərbaycanda bir çox bölgədə bərpa işlərində istifadə olunduğunu açıqladı.
Şəki Xan Sarayının təmirində vəzifə aldığını söyləyən Hacımustafazə, "Ən müvəffəqiyyətli işimi Şəki Xan Sarayının təmirində etdim. Tarixi məkanlarda işləmək fərqli bir vasvasılıq tələb edir. Şəbəkənin quruluşundan əvvəl eskizi çəkilir, sonra taxta bölüm hazırlanır. Hər bir qisim hazırlanarkən 10-12 fərqli əməliyyatdan keçir . Bir millimetrlik bir səhv belə şəbəkənin pozulmasına səbəb olur. Olduqca vasvası bir iş tələb edən bir peşə .
-Şəbəkə Sənəti-
Şəbəkə; taxta arasına müxtəlif rənglərdə şüşə yerləşdirilərək edilən həndəsi naxışlı ənənəvi əl sənəti növü olanarak bilinir. Ümumiyyətlə qapı və pəncərələrdə istifadə olunur. Şəbəkənin istehsalında mismar və hər hansı bir yapışdırıcı maddə istifadə edilmir.
Dünyada bir bənzəri olmayan şəbəkə, yalnız Azərbaycanda, Şəki şəhərində qorunub saxlanılır. Şəbəkə istehsalında istifadə edilən rəngli şüşələrə görə bəzən Şəbəkənin, köhnə Türk halısının vizual xüsusiyyətlərini daşıyan qönçə gül və medalyon naxışları istifadə edilməkdədir.
Bu ana qədər təsbit edilən ən köhnə şəbəkə nümunələri 250 il əvvəl inşa edilmiş Şəki Xan Sarayının pəncərələrindəki şəbəkələr olaraq bilinir.
Qoz, şimşir, palıd kimi sərt ağaclardan hazırlanan şəbəkənin, "Cəfəri", "səkkiz", "on altı", "Gülabi", "Şəms", "Gollum", və "bend-i rumi" kimi növləri var.
XƏBƏR LENTİ
- ŞƏRHLƏR