Bu gün də sizə yazıçı-publisist, biologiya üzrə fəlsəfə doktoru Nübar xanım Həkimovanın araşdırması nəticəsində əldə edilmiş mənbəyə əsasən yovşanın çoxumuza məlum olmayan kimyəvi və müalicəvi xüsusiyyətlərini təqdim edəcəyik. Ümid edirik ki, faydalanacaqsınız.
Yovşan (Artemisia) yunan sözü olan «artemiziya»dan götürülərək «sağlam», «güclü» deməkdir. Bu, onun müalicəvi təsirə malik olduğunu göstərir. Bəzi mənbələrdə göstərilir ki, bitkinin adı Mavzola çarının xanımı Artemiziyanın adından götürülmüşdür. Böyük təbiətşunas Pliniy göstərir ki, guya bu bitki ilə Artemiziya xanım müalicə olunmuşdur. Azərbaycanda yovşanın 16 növünə rast gəlmək olar.
Adi yovşan. Mülayim iqlimə malik qurşaqların hər yerində rast gəlinir. Yabanı halda yol kənarlarında, çay və göl sahillərində yayılmışdır. Quru halda ədviyyat kimi istifadə olunur. Ət xörəklərində göyərti kimi işlədilir. Tərkibində 0,026-0,2% efir yağı vardır.
Yovşanın dərman əhəmiyyətli, qida xüsusiyyətli, efir yağlı, aşı təbiətli, boyaq və bəzək üçün yararlı növləri əksər ölkələrdə mədəni halda kütləvi halda becərilir. Yovşandan hazırlanmış cövhər, araq, vermut, iştah-gətirici vasitə kimi, qızardılmış və yağlı xörəklərin, xüsusilə də ördək və qaz ətlərinin yeyilməsində. istifadə edilir. Yovşanın tərkibində kifayət qədər efir yağı, fla-vonoid, kumarin, sekviterien laktonları, absintin, anab-sintin, artabsin, xamazulin, vitaminlər, üzvi turşular, şəkər, selikli və az miqdarda alkoloidli maddələr vardır. Tərkibində efir yağının olması onun qurdqovucu, valerian turşusunun olması sakitləşdirici, fenol birləşmələrinin olması vəba xəstəliklərinə qarşı müalicəvi təsirini göstərir. Tərkibi müxtəlif kimyəvi maddələrlə zəngin olduğundan tibbdə müxtəlif xəstəliklərin müalicəsində geniş
istifadə olunur.
Müalicə yovşanı. Müalicə yovşanının gövdəsi budaqlanan olub, sıx yarpaqlarla örtülmüşdür. Yaşılımtıl-sarı rəngli çiçəkləri süpürgə əmələ gətirir. Tərkibində limon iyli efir yağı, abrotonin alkoloidi, qətran, aşı, flavanoid və s.maddələr vardır. Cavan zoğlarından alınan efir yağından qənnadı və likör məmulatlarına xoş iy və dad verilmək üçün istifadə olunur. Bundan hazırlanmış cövhər və preparatlardan
qan azlığında və eləcə də xənazir xəstəliklərinin müalicəsində istifadə edilir. Yeyinti məqsədləri üçün müalicə yovşanının yarpağı,
çiçəyi və gövdəsindən hazırlanmış ədviyyədən sirkə, sous (xörək şirəsi), şorba, cövhər, şərab, ət, balıq və s. qida məmulatlarının
tərkibinə daxil edirlər. Bu məqsədlər üçün onun cavan yarpaq, çiçək və qönçələrini toplayıb kölgədə qurudur, narın toz halına salaraq ağızlan kip bağlanmış qablara doldurub, quru və sərin yerdə saxlayır, yeri gəldikcə istifadə edirlər). İstər xörəklərin, istərsə də ət məhsullarının tərkiblərinə cuzi miqdarda yovşandan hazırlanmış cövhər əlavə edib, xarab olmadan uzun müddət saxlayırlar.
Xalq təbabətində yovşanın may ayında toplanmış hissələrini qaynatmaqla əldə olunmuş məlhəm titrətmə, sarılıq, qaraciyər, sidik, dalaq, yuxusuzluq, ürəkgetmə, qusma, ishal, təngnəfəslik, bədən boşluğuna yığılmış mayelərin və bir sıra bağırsaq xəstəliklərinin müalicəsində geniş tətbiq olunur. Elmi təbabətdə yovşanı halen preparatlarının tərkibinə daxil edərək, qüvvətləndirici, iştahgətirici, həzmyaxşılaşdırıcı vasitə kimi istifadə edirlər. Müasir xalq təbabətində acı yovşandan mədə pozğunluqlarının aradan qaldırılmasında, qəbzlikdə, qızdırmada, ürəkgetmədə, qadın xəstəliklərində, qanazlığında, öd kisəsi xəstəliklərində, vətərlərin genişləndirilməsində, yuxusuzluqda və eləcə də piyləmə əleyhinə istifadə edirlər. Azərbaycan xalq təbabətində isə yovşanın yarpaq, çiçək və köklərindən hazırlanmış cövhərdən (məlhəmdən) soyuqdəymə və qankəsmədə, çibanların sağaldılmasında, bir çox yaraların müalicəsində istifadə edirlər. Yovşanın döyülmüş yarpaqlarını unla qarışdırıb xəşil bişirərək ac qarına yeyir, qurdların qovulmasına nail olurlar. Kölgədə qurudulmuş yaşıl kütləsinin turşumuş südlə qarışığından hazırlanmış sıyığından bədənin əzilmiş hissələrinin və sınıqların müalicəsində işlədirlər. Yovşanla boymadərən bitkisini birbirinə qarışdırıb köp əleyhinə istifadə edirlər. Adi yovşandan qida məqsədi ilə də istifadə etmək olar.
Onun yarpaqları C vitamini, üzvi turşular, efir yağı, nişasta və s. maddələrlə zəngin olduğundan yeyinti məhsullarına əlavə edilməsini məsləhət gürürlər. Acı yovşandan spirtli içkilərə, likör, vermurq və s. içki növlərinə iy və dad vermək üçün istifadə olunur. Yovşanın
tərkibindəki efir yağından isə ətriyyat və sabun sənayesində istifadə olunur.
XƏBƏR LENTİ
XİN-dən Ağdamla bağlı paylaşım - FOTO
Arzu Əliyevanın "Hədəf Bakıdır" sənədli filminin Los-Ancelesdə premyerası keçirilib
Suriyadakı kimyəvi silahların məhvinə özəl şirkətlər də qatılacaq
"Oversize" köynək dəbi
Enişsiz ən uzun uçuş rekordu qeydə alındı
Məktub 107 il sonra çatdı
“Euorovision 2020”dəki rəqiblərimiz bəlli oldu - FOTO
47 mindən çox şagird buraxılış imtahanı verəcək
Şuba salatı (foto-resept)
Bu cür şəkillər hələ görmədiniz
Dietoloq: Qışda portağal və naringi yemək ziyandır
Prezident Polad Bülbüloğlunu təltif etdi
Göz qripinə diqqət etmək lazımdır!
Putin: “Qarabağ münaqişəsinin uzunmüddətli həlli üçün tərəflər arasında maraqlar balansı tapmaq lazımdır”
Kağızdan miniatür heyvanlar
Gec gələn hamiləlik zamanı omega 3-ün xeyiri
11 ayın sultanı yetişdi-Ramazan ayının gündəlik duaları
Yol polisindən plyonka açıqlaması: Cərimə olmayacaq
Saqqız ləkəsini bu üsulla təmizləyin
Azərbaycanın uğurları
Bakı idman şəhərləri arasında liderlik edir
Azərbaycan polisi Kəlbəcərdə postlar qurdu - FOTO
Məşhur müğənninin konsertini 7500 nəfər izlədi - FOTO
Kökün sağlamlığa əks təsirləri
İraq yenə silkələndi
“Ağdamı sən azad edəcəksən”: Yaralı hərbçini xilas edərkən şəhid olan əsgərimiz - VİDEO
Ruslar Şvartseneggerin paylaşımına reaksiya verdi - FOTO
Azərbaycan tarixindən yüz şəxsiyyət-76
ABŞ-ın donu açılır: itkilər 5 milyard dollara çatıb
Mixəyin dəriyə faydası
Uşaq üçün tort nümunələri-2
Günün qoroskopu:Təmkinli davranın
Ayran şorbası
Türkiyədə məktəb və bağçalarda tətil elan edildi
Yarım saata 151 şiş kabab yedi - VİDEO
Kompüteriniz üçün maraqlı şəkillər
Şokoladlı çiyələk ( foto resept)
Sevgi, evlilik: ən gözlənilməz təklifi kim edəcək?
8 nüvəli prosessorlu ağıllı telefonlar hazırlanır
Məşhur həkim dərmanlar haqqında inanılmaz faktı açıqladı - Üçdə ikisi lazımsızdır
“Eurovision-2014”ün yarımfinal və final mərhələsinə biletlər aprelin 4-dən satışda olacaq
Qış gəldi - harada dincələk?
“Coca-Cola”nın müsəlmanlarla bağlı təşəbbüsü narazılıqla qarşılandı
Əqrəb bürcü qadınına nə hədiyyə etməli?
Bağlanmaq təhlükəsi olan bankların adları
Avtomatik yanacaqdoldurma məntəqələri yaradılır
Ballı suyun sağlamlığa faydası
Günün qoroskopu: Cəsur olun, cəsarətli qərarlar verin!
Döyüşlər cəbhənin Tərtər, Ağdam, Xocavənd, Zəngilan və Qubadlı istiqamətlərində davam edib - RƏSMİ
İstirahət günlərinin hava proqnozu
- ŞƏRHLƏR