Bioloq Riçard Oven dəniz biologiyasının qabaqcıllarından olan Janna Vilprö-Pauer üçün "O, akvarium araşdırmalarının anasıdır" demişdi.
Janna Vilprö adi bir ayaqqabı ustasının ən böyük qızı idi. O, 25 sentyabr 1794-cü ildə Fransanın Julliak kəndində anadan olub. Doğulduğu günlərdə Fransa inqilabın ən qarışıq günlərini yaşayırdı və Robespyerin idarəsi minlərcə insanı qilyotinə göndərirdi. Bununla yanaşı, Janna Vilprö ölkənin və inqilabın mərkəzindən uzaqda sakit bir uşaqlıq keçirmişdi. Oxumaq və yazmaqdan sadəcə bir az daha çox təməl təhsil ala bilmişdi.
Janna 18 yaşına çatdıqda evi tərk edərək kənddən 400 km məsafədə olan Parisə gəlir. Fransanın mərkəzində bir qadın dərzinin köməkçisi olur. 1816-cı ildə Fransa kralının qardaşı oğluna ərə getməyə hazırlaşan Siciliya şahzadəsinə xüsusi toy qıyafəti hazırlamaqla diqqətləri özünə çəkməyi bacarır. Bu uğurundan sonra Jeyms Pauer adlı zəngin ingilis əsilzadəsi ilə tanış olur və onunla 1818-ci ildə Siciliyanın Messina əyalətində ailə qurur. Janna 20 ildən çox Siciliyada yaşayır.
Ailə qurmasından qısa müddət sonra Janna təbiət tarixinə maraq göstərməyə başlayır. Tamamilə özü-özünə təhsil alaraq Siciliya ətrafında dolaşmağa başlayır və xüsusi minerallar, qalıqlar (fosil), kəpənəklər və qabıqlar toplayaraq Siciliyanın florası və faunası haqqında qeydlər edərək təsnifat düzəldir. Bununla yanaşı, Jannanın ölü nümunələr toplamaqdan xoşu gəlmirdi, ona təsir edən və maraqlandıran canlı təbiət idi. Xüsusilə də ona cazib gələn su canlılarını araşdırmağın yollarını axtarırdı. Janna çalışmalarını ikiağızlılar yarımbölməsinə aid heyvan tipi olan molyusklar üzərində aparmağa başlayır.
Əsasən osminoq üzərində apardığı araşdırmalar ona böyük şöhrət qazandırır. Janna öz xaricində qabıq əmələ gətirən dəniz canlılarının bunu necə etmələrini kəşf edən ilk insan idi. Su canlıları ilə bağlı tədqiqatları sırasında ən böyük sıçrayışı akvariumu icad etməsi olur. Su canlılarını müşahidə edə bilmək üçün müxtəlif ölçülərdə akvariumlar düzəldir.
1839-cu ildə Jannanın "Dənizdə və quruda yaşayan heyvanlar üzərində müşahidələr və fiziki təcrübələr" adlı ilk kitabı nəşr olunur. Bu kitabda heyvanlarla bağlı çox sayda təcrübə və müşahidələr nəticəsi yer tutmuşdu. Üç il sonra Jannanın ikinci kitabı da çıxır: "Siciliya bələdçisi". Bu kitab Siciliya ərazisinin təbii əhatəsinin ətraflı təsvirini təqdim edirdi. Messina Tarix Dərnəyi bu əsəri 1995-ci ildə yenidən yayınladı.
Janna Siciliyanın təbiətini təsvir etdiyi kimi onun qorunması üçün tövsiyyələr də vermişdi. O, Siciliyada su həyatı mədəniyyətinin əsaslarını atmış oldu. Janna və yoldaşı 1843-cü ildə Siciliyanı tərk edir və sonrakı zamanlarını Parislə London arasında gedib-gəlməklə keçirirlər. Janna kolleksiyalarının və qeydlərinin böyük əksəriyyətini Londona gedən gəminin Manş dənizində batmasıyla itirir və böyük fəlakət yaşayır. Bu hadisədən o qədər təsirlənir ki, artıq araşdırmalar aparmır, yalnız yazı və nəşr işlərini davam etdirir.
1870-71-ci illərin qışında dörd ay müddətində Prussiya ordusu Parisi mühasirəyə aldığı zaman Janna Parisdən qaçır və uşaqlıq evinə geri dönür. Qısa bir müddətdən sonra isə orada vəfat edir.
İngilis biloqu Riçard Oven hələ 1858-ci ildə Janna Vilprö-Paueri "akvarium çalışmalarının anası" kimi qəbul etmişdi. Akvariumu icad etməsi onun bəlkə də dəniz biologiyasına ən böyük mirasıdır, ancaq tədqiqat materiallarının çoxu suya batsa belə, sualtı həyata aid olan sistemli araşdırmalarının da elmə əhəmiyyətli köməyi dəymişdir.
1832-ci ildən başlayaraq Janna Katanya Təbiət Elmlər Akademiyasının tək qadın üzvü olur. Eyni zamanda aralarında London Zoologiya Dərnəyinin də olduğu 17 akademiyanın müxbir üzvü idi. Ölümündən sonra Janna Vilprö-Pauer bir əsr unudulmuş olaraq qaldı. Lakin son illərdə çalışmaları və əsərləri yenidən kəşf edilməyə başladı və 1997-ci ildə Venera üzərində kəşf edilmiş bir kraterə Janna Vilprö-Pauerin adı verildi.
XƏBƏR LENTİ
Səkinə İsmayılova “Şöhrət” ordeni ilə təltif edildi
Tramp söz verdi: “Bunu etsəniz...”
Yaponlar niyə kütləvi şəkildə ölürlər? - "KİROSİ" DƏHŞƏTİ
Məşhurların inanılmaz oxşarlığı
Obama iftar verdi
2018-ci il bu telefonların ili olacaq - FOTO
Alişandan yeni FOTO paylaşım
Gəncədə yerləşən dünyanın ən böyük 5 parkından biri...
Dünya çempionatı: hansı oyun, hansı kanalda?
Beyons yenidən hamilədir!?
Məşhur müğənni ata olmaq istəyir-FOTO
Sabahın HAVASI
Zinət əşyaları
Azərbaycanda dəmiryolu xəttinin keçdiyi körpü yenilənir
Bürcünüzə görə sizə ən uyğun makiyaj məhsulu
Keyt Middltonun 14 ildir dəyişməyən çəkməsi-FOTO
Prezident bir qrup hərbçini “Kəlbəcərin azad olunmasına görə” medalı ilə təltif etdi
Yıldız Tilbenin hər kəsdən gizlətdiyi SİRRİ məlum oldu
Baş nazir əhaliyə müraciət etdi
Dünyaca məşhur fotoqraf Füzulidə: “Bu bir tarix dərsidir”
HAVA necə olacaq?-29 noyabr
Serenay Sarıkaya kökəldi-FOTO
Türkiyədən həcc ziyarəti ilə bağlı şok təklif
Burakdan Fahriyeyə böyük sürpriz - FOTO
Bu il 600-ə yaxın azərbaycanlı dünyanın aparıcı ali məktəblərində təhsil alacaq
Eşq menyusu
Mühərrikləri normadan artıq qaz ixrac edən avtomobillərin sahibləri cəzalandırılacaq
Koronavirus xəstələrinin saçı niyə tökülür?
NASA kainatın səsini yaydı - VİDEO
Demet Özdemir yeni filmdə-VİDEO
Qadin.Netlilərin sevdiyi yeməklər və şirniyyatlar (1)
Təyyarədə ölən 150 nəfərin dəhşət dolu imdad qışqırığı
Türk mətbəxindən "İslak Kek"(foto-resept)
Dövrümüzün xəstəliyi: Dağınıq beyin sindromu
Qeyri-adi görünüşlü kitabxana
Azərbaycanda sevilən aktrisa ərəb dünyasını fəth etdi
500 min avroluq gəlin paltarı tikildi
Kefir süddən daha faydalıdır
Azərbaycan Ordusu düşməni dəqiq zərbələrlə məhv edib - VİDEO
Günəş tutulması insan sağlamlığına necə təsir edir? - MƏSLƏHƏTLƏR
Məşhur aktrisa fərqli obrazda dönür - FOTO
Gecə və gündüzdən necə qənimət götürmək olar?
HAVA necə olacaq?
Düymə ( foto resept)
Yuxunu qaçıran kölgə
İdmançılarımızla bağlı daha bir qalmaqal
Günün ulduz falı
Qorxunc silahlar İŞİD-in əlində
Şahzadə oğluna ikinci dəfə dayə axtarır
Ağıllı və güclü kişilər niyə tənha olur?
- ŞƏRHLƏR