“Ah,Azərbaycan! Biz sənin haqqını tələb etmək deyil, yalnız adını söyləmək üçün nə qədər məruzələrə rast gəldik, nə qədər töhmətlərə məruz qaldıq! Azərbaycan muxtariyyəti diyorduq: soldan və sağdan hər növ hücuma məruz qalırdıq.
Biz, Azərbaycan torpaqlarını qızdıran atəşi- müqəddəsi köksümüzdə bəsləmək istiyoruz: bizə Moskvada yanacaq “məşəli” nişan veriyorlardı. Biz elmə, mədəniyyətə öz dilimizin, öz mədəniyyətimizin ruhu, rəngi ilə pərvərdə edilmiş bir millət çıxarmaq istiyoruz: biz. Ərəbistanı göstəriyorlardı”.
Bu sözlər Azərbaycan tarixinin ən görkəmli və böyük şəxsiyyətlərindən biri, Azərbaycanın görkəmli dövlət və ictimai xadimi, dahi mütəfəkkir və əvəzolunmaz şəxsiyyət olan Məmməd Əmin Rəsulzadəyə aiddir.
1884-cü ilin soyuq yanvar ayının 31-i idi. Bakının Novxanı kəndində Azərbaycan üçün tarix yazacaq bir körpə dünyaya göz açdı. “Rus-müsəlman” məktəbində təhsil alan Məmməd Əmin Rəsulzadə Bakı texniki məktəbində elə rus dilində də təhsilini davam etdirdi. Gənc yaşlarından inqilabi fəaliyyətə başlayan M.Ə.Rəsulzadə 17 yaşında ikən rus müstəmləkəsinə qarşı gizli mübarizə aparan “Müsəlman gənclik təşkilatı” nı yaratdı.
Türk və İslam dünyasında ilk demokratik, hüquqi və dünyəvi dövlət nümunəsi olan- Azərbaycan Demaokratik Respublikası- deyilərkən ilk ağıla gələn Məmməd Əmin Rəsulzadə olur.ADR 27 may 1918-ci ildə Tiflis şəhərində Azərbaycan Milli Şurası tərəfindən elan edildikdən sonra 1918-ci il mayın 28-də özünün müstəqilliyini qeyd etmişdir.
Siyasi fəaliyyəti ilə yanaşı ədəbi yaradıcılığını da davam etdirən M.Ə.Rəsulzadənin “Müxəmməs” adlı ilk əsəri “Şərqi Rus” qəzetində çap olunmuşdur. Ə.Rəsulzadənin Əli bəy Hüsenzadənin redaktor olduğu Fyuzat, həmçinin Əhməd bəy Ağayevin redaktorluğu ilə çıxan "İrşad" və "Tərəqqi" qəzetlərində müxtəlif mövzularda məqalələri və şeirləri çap olunmuşdur. 1908-ci il dekabrın 5-də Məhəmməd Əminin "Qaranlıqda işıqlar" pyesi tamaşaya qoyuldu. Pyesin ana xəttini milli oyanış və istiqlal hərəkatının təbliği təşkil edirdi.
M.Ə.Rəsulzadə Türkiyədə olarkən "Yeni lisançılar və türkçülər" məqaləsini, Təbriz həyatından bəhs edən "Bir xan" adlı kiçik hekayəsini, "Dil – ictimai bir əməldir" yazısını "Şəlalə" jurnalında çap etdirir. Sonuncu məqalədə o, Azərbaycan türkcəsini göz bəbəyi kimi qorumağı xalqının qarşısında ən mühüm problem kimi qaldırır.
M.Ə.Rəsulzadə 1928-ci ildə İstanbulda "İnqilabçı Sosializmin iflası və demokratiyanın gələcəyi", "Millət və Bolşevizm" və "Qafqasya türkləri" kimi əsərlərini çap etdirmişdir. Həmin ildə onun redaktorluğu ilə "Azəri türkü" (1928-1931), sonra isə "Odlu yurd" (1929-1930)jurnalları və həftəlik "Bildiriş" (1929-1931) qəzeti də nəşr edilməkdə idi. 1930-cu ildə M.Ə.Rəsulzadənin Parisdə fransız dilində"Azərbaycan və istiqlaliyyəti" və rus dilində "Qafqaz problemi ilə əlaqədar olaraq panturanizm" kitabları çap olundu. 1931-ci ildən M.Ə.Rəsulzadənin mühacirət dövrü Avropa ölkələrində davam edir. Onun redaktorluğu ilə Berlində ayda üç dəfə nəşr edilən "İstiqlal" (1932-1934) qəzeti və "Qurtuluş" (1934-1938) jurnalı çap edilirdi.
1933-cü ildə M.Ə.Rəsulzadənin Berlində çap olunan "Azərbaycan respublikası haqqında bəzi qeydlər" adlı kitabı da böyük maraq doğurur. M.Ə.Rəsulzadə həm də görkəmli ədəbiyyatşünas idi. Onun 1936-cı ildə Berlində "Çağdaş Azərbaycan ədəbiyyatı" məqaləsi çap edilmişdir. 1938-ci ildə Berlində alman dilində "Azərbaycan problemi" və 1939-cu ildə Varşavada polyak dilində çıxmış "Azərbaycanın hüriyyət savaşı" kitablarının adlarını çəkməmək olmaz. O, 1938-ci ildən Polşa hökumətində məsləhətçi işləmiş, sonralar 1940-cı ildən Rumıniyada yaşamışdır. Onun 1943-cü ildə İstanbulda nəşr olunmuş "İslam-türk ensiklopediyasının" 1-ci cildində "Azərbaycan ləhcəsi" adlı məqaləsi çap edilmişdir. 1947-ci ildən Ankaraya köçən M.Ə.Rəsulzadənin 1949-cu ildə "Azərbaycanın kültür kələnkləri" adlı kitabı işıq üzü görmüşdür. Onun "Çağdaş Azərbaycan ədəbiyyatı" (1950-ci il) və "Çağdaş Azərbaycan tarixi" (1951-ci il) kitabları həmin illərdə M.Ə.Rəsulzadənin məhsuldar işlədiyini göstərir. O, 1951-ci ildə Ankarada "Azərbaycan şairi Nizami" adlı sanballı monoqrafiyasını çap etdirməklə dünya nizamişünaslığına bir çox yeniliklər gətirmişdir.
1955-ci il mart ayının 6-da gecə saat on birə on dəqiqə qalmış Məmməd Əmin Rəsulzadə dünyaya gözlərini əbədi bağladı... Ölərkən də dilində “Azərbaycan, Azərbaycan, Azərbaycan!” kəlməsi bitən bu dahinin vəfatı bütün türk dünyası üçün ağır bir itki oldu.
Məmməd Əmin Rəsulzadənin anadan olması münasibətilə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Əbülfəz Elçibəy "Görkəmli ictimai-siyasi xadim M. Ə. Rəsulzadənin totalitar sovet rejimi dövründə repressiyaya məruz qalmış ailə üzvlərinin Azərbaycana qaytarılması və onların sosial-məişət məsələlərinin həlli haqqında" 24 dekabr 1992-ci il tarixli, 254 nömrəli Sərəncamı imzalamışdır.
Bundan əlavə ulu öndərimiz Heydər Əliyev "Azərbaycanın görkəmli ictimai-siyasi xadimi M. Ə. Rəsulzadənin anadan olmasının 110 illik yubileyinin keçirilməsi haqqında" 29 dekabr 1993-cü il tarixli, 79 nömrəli Fərmanı imzalamışdır.
Bu gün "Bir kərə yüksələn bayraq, bir daha enməz!" şüarı böyükdən kiçiyə hər kəsin dilinin əzbəridir. Bu şüar bizlərə Məmməd Əmin Rəsulzadədən yadigar qalan bayrağa hörmət simvolu, azadlıq hərəkatının devizidir.
Sonda isə sizlərə Məmməd Əmin Rəsulzadənin öz səsi ilə xalqa müraciətini təqdim edirəm.
XƏBƏR LENTİ
Hava haqqında
Hər gün etdiyimiz səhvlər
Azərbaycan Ordusu daha bir neçə kənd işğaldan azad edib
Etirazçılar Paşinyanın mənzilinə basqın etdilər - VİDEO
Gözəl görünmək üçün tövsiyələr
Nazirlik yaşı 65-i keçən 3200 müəllimlə yenidən müqavilə bağlayıb
Türkiyədən ABŞ-ın sanksiyalarına SƏRT REAKSİYA
Tam müasir və komfortlu avtobuslar gətiriləcək
Mənzil bazarında qiymətlər düşür - səbəblər və proqnoz
Bədənizdəki xallar sizin haqqınızda nə deyir TEST
Seren Serengil 4-cü dəfə övladını itirdi
Şəkər tozu ilə pilinq
İlham Əliyev və Mehriban Əliyeva Şuşaya gedir - VİDEO
Alimlər açıqladı: 2030-cu ildə müsəlmanlar 36 gün oruc tutacaq
“Hercai”nin məşhur aktrisası TAİLANDDA – FOTO
Koronavirus xəstəsi komadan ayılıb ləhcə ilə danışmağa başladı
Ağdərə yaxınlığında düşmənin hərbi kolonu pusquya salınaraq məhv edilib - RƏSMİ
Yay meyvələrinin bilinməyən faydaları
Cəbhədə Ermənistanın dinc əhaliyə atəş açmasına dair cinayət işi açılıb
Leyla Əliyevanın ad günüdür!
Səudiyyə Ərəbistanında qadınların pilot olmasına icazə verildi
İngilis dili - XXXVI dərs
Ev geyimləri
Gülben Ergendən AÇIQLAMA
TƏBİB peyvəndləmə ilə bağlı valideynlərə müraciət etdi
Rusiya və Türkiyə müdafiə nazirləri Qarabağı müzakirə etdilər
Aprel döyüşlərindən başlayan igidlik yolu: Düşmənin canına qorxu salan hərbçimiz qazi oldu - VİDEOREPORTAJ
Bitki mənşəli yağlar və faydaları
Amir Xandan inanılmaz yardım-FOTO
Azərbaycan ordusunda YENİLİK: hərbçilərə pul əvəzinə ərzaq veriləcək - FOTO
Polkovnik Elşad Əbilov: “Uğurlu əməliyyatlar davam edir”
Sabahın HAVAsı
Yeni planet kəşf edildi
Riçard Gir evləndi
58 yaşlı Aliza Reger gənclik sirrini paylaşdı-FOTO
Zəngin ölkələr kütləvi şəkildə COVID-19 əleyhinə peyvənd almağa başlayıb
Dəb lüğəti (2-ci hissə)
V Üzeyir Hacıbəyli festivalı çərçivəsində türkdilli xalqların müasir musiqisindən ibarət kamera konserti olub
ÜST-nin bu təşəbbüsündən bəhrələnəcəyik – Baş infeksionist
Kələmli toyuq salat (foto resept)
Mayli Sayrus sevənlərini bir daha təəccübləndirdi-FOTO
Kişiləri gəlin gedən məmləkət - FOTO
Çox qeyri-adi park oturacaqları
QMİ 20 Yanvar faciəsinin 24-cü ildönümü ilə əlaqədar bəyanat yayıb
COVID-19-un ilk və son simptomları məlum oldu
Prezident İlham Əliyev: Azərbaycan və Koreya əlaqələri inkişaf üçün yaxşı potensiala malikdir
Demet paylaşdığı FOTO ilə hər kəsi TƏƏCCÜBLƏNDİRDİ
Ev heyvanlarına görə qəribə cərimə
İNANILMAZ: NASA Allahın iqamətgahını tapdı - FOTO
Qocalmağın qarşısını alan pəhriz
- ŞƏRHLƏR