İnkişaf etmiş ölkələrdə infeksion xəstəliklər artıq ölüm mənbəli sayılmır. Ona görə həmin ölkələrdə insanların ömrü xeyli uzanaraq 76-ya çatıb. Ancaq yaş artdıqca ürək-damar və xərçəng xəstəliklərinin təhlükəsi artır. Hazırda qərb ölkələrində ölənlərin demək olar ki, 2/3 hissəsi məhz bu xəstəlikdəndir.
Ürək və qan damarlarının zədələnmələri inkişaf etmiş ölkələrdə ölümə səbəb olan əsas amildir. Statistik olaraq hesablanıb ki, vaxtından əvvəl ölən xəstələrin 40 %-i belə xəstələrdir. Bu qrupun iki əsas patologiyası məlumdur: ürəyin işemik (koronar) xəstəliyi və insult.
Hər gün 300-400 ingilis infarktdan və insultdan dünyasını dəyişir. Hazırda Qərb ölkələrində ürək-damar xəstəliklərini "müasir epidemiya" adlandırırlar. Yayılmasına görə, həqiqətən, ürək-damar xəstəlikləri keçmişdə tüğyan edən hər hansı infeksion xəstəliklə müqayisə oluna bilər.
1992-ci ildən İngiltərə höküməti ürək-damar xəstəliklərinə qarşı mübarizə proqramı hazırladı. Həmin proqramın həyata keçirilməsi üçün ürək-damar patologiyasının daha effektli strategiyası və profilaktikası araşdırılır. Son illər 65 yaşadək ölənlər arasında belə xəstələrin az olması işin uğurlu nəticəsindən xəbər verir.
Ürək-damar xəstəliklərindən daha geniş yayılanı aterosklerozdur. Bu xəstəlik arteriyanın daxili divarında tərkibində yüksək faizli xolesterol olan yağ çöküntülərinin toplanması ilə başlayır. Sonra bu yağ damlalarında kalsiumun yığılması hesabına möhkəmlənir, sarı yağ zolaqları sıxlaşır ki, bunlar (arteroskleroz) da aterosklerotik düyün və yaxuf ateroça adlanır.
Bu düyünlər arteriyanın mənfəzini daraldır, bəzən isə tam tuta bilir. Belə hallara aortada və ürəyi qidalandıran tac damarlarında tez-tez rast gəlinir. Yağ dənələri damarın hamar endotelisini kələ-kötür etməklə qanın damardaxili laxtalanmasını da stimullaşdırır. Nəticədə yerli tromb əmələ gəlir. O isə bəzən elə ölçüyə çatır ki, arteriyanı tam tuta bilir. Bi tromboz adlanır. Əgər tromb damar divatından qopub qan dövranına qoşularsa, onda qanla hərəkət edərək bədənin digər yerində daha kiçik damarları qapayaraq tromboembolilaya səbəb olur.
Arteriya divarında ateron inkişaf etdikcə damardaxili təzyiq nəticəsində yerli qabarma-anervizm əmələ gəlir. Anervizm partlaması isə daxili qanaxmaya səbəb olur. Arteriyalarda qanın nəql olunması çətinləşdikcə onların qidalandırdığı toxumalarda oksigen çatışmazlığından əziyyət çəkir, nəticədə həmin toxuma, eləcə də onun təşkil etdiyi orqan normal fəaliyyət göstərə bilmir, hətta məhv olur. Əgər ürək əzələsinin bir hissəsi məhv olursa, bi miokard infarktı, baş beyin arteriyasının analoji pozğunluğu isə insult (iflic) adlanır. İnsult çox ağır nəticələr verir. Belə ki, oksigen çatışmazlığından baş beynin böyük yarımkürələrinin normal fəaliyyəti pozulur, yəni beynin o sahəsində şüur, bir sıra funksiyalar, o cümlədən nitq, hərəkətlərin koordinasiya mərkəzləri fəaliyyət göstərmir. Miokard infarktı və insult tez-tez insanların ölümünə səbəb olur. Əzələyə lazımi miqdarda qanın gəlməməsi güclü ağrıya və yaxud kəskin yığılmaya-spazmaya səbəb olur. Belə hal ürək əzələsində baş verərsə, stenokardiyanın olmasını göstərir. Stenokardiya ağrılarına yüngül, hətta çox sadə fiziki hərəkət, pilləkənlə qalxmaq belə səbəb ola bilir.
Beləliklə, ürəyin işemik xəstəlikləri iki əsas formada təzahür edir: stenokardiya və miokard infarktı inkişaf etmiş ölkələrdə letal nəticənin təqribən yarısı ürək tutmalarının bir saatında baş verir. Bunun qarşısını vaxtında almaq və ürək fəaliyyətini bərpa etmək üçün təcili yardım maşınları reanimasiya təhcizatı, eləcə də müxtəlif dərman preparatları ilə təmin olunmalıdır.
İnsanlard aterosklerozun inkişaf etməsi müxtəlif amillərdən asılıdır. Bunlardan düzgün qidalanmamaq, hipertenziya (yüksək arterial təzyiq) və siqaret çəkmək xüsusi qeyd olunmalıdır.
Ürək-damar xəstəliklərini müalicə etmək üçün müxtəlif metodlardan, dərman preparatlarından və texniki cihazlardan istifadə olunur. Bunlardan biri ürək ritmi pozulan zaman istifadə olunan kardiostimulyatordur. Bu qurğu iki əsas blokdan ibarətdir: qidalandırıcı mənbəyi olan elektron generatoru və ondan ürəyə doğru gedən, ucunda elektrodu olan bir-iki naqil (sim). Kardiostimulyatorlar daimi və müvəqqəti olur. Əgər tənzimləyici uzunmüddətli tələb olunursa, onda bu cihaz xəstənin dərisi altına yerləşdirilir. Kardiostimulyatorun elektron bloku 30-130 q çəkisi olan kiçik metal qutucuqdur. Qida mənbəyi litiuç batareyasıdır ki, onun da işləmə müddəti 15 ildir.
Əgər ürək xəstəliyini dərman preparatları və yaxud hansısa digər yollarla müalicə etmək mümkün deyilsə, xəstənin vəziyyəti çox ağırdırsa, onda müalicə yolu kimi ürək transplantasiyası əməliyyatı aparılır.
İlk dəfə olaraq 1967-ci ildə Cənubi Afrika respublikasında insan üzərin ürək transplantasiyası əməliyyatı aparıldı. Əvvəllər pasientin yaşama qabiliyyəti çox aşağı olmuşdu, lakin dərman preparatlarının və texniki təhcizatın təkmilləşməsi nəticəsində transplantantın ömrü xeyli artmışdır və indi beş ildən çoxdur. Qeyd etməliyik ki, hazırda ürək köçürməsi əməliyyatı tez-tez aparılır, ancaq bu işdə əsasproblem uyğun donorun tapılmasıdır.
C.Ə.Nəcəfov
XƏBƏR LENTİ
Azərbaycanlı zəvvarlar sabahdan həcc ziyarətinə yola düşəcəklər
17-ci əsrə aid məşhur rəsm əsəri tapıldı - FOTOLAR
"Yerevan Dağlıq Qarabağın müstəqilliyini yalnız o halda tanımalıdır ki..."
​Azərbaycan neftinin qiyməti 50 dollara çatdı
Hava haqqında
Hollywood ulduzlarının mətbəxləri
Gül Həccə getdi
Məşhurların uğursuz plastik əməliyyatları
Fərari oğula qız verməmək ənənəsi
Zövqlü toy donları
Azərbaycanda vətəndaşlar ev telefon nömrələrini istədiyi ünvana apara biləcəklər
Okeana atılmış məktub sayəsində dostlaşdılar
Qadın.Netlə birlikdə hamiləlik (32-ci həftə)
Günün qoroskopu:Emosional gündür
Gün var, əsrə bərabər: Ötənləri yada salaq
Sürücülərə müjdə: az qaldı
Madonna "Eurovision 2019"da yer alacaq
Magistraturaya qəbul olmaq istəyənlər üçün sınaqda yenilik
Qəribə qərar: Tutulan hər siçana görə 2 manat pul
Microsoft Android-dən ildə 2 milyard dollar qazanır
"Görüntü naminə danışıqlar aparılmasının heç bir mənası yoxdur"
Yağ yandırmağa kömək edən detoks
Zərif və baxımlı olmağın yolları
Norveç kralı karantinə yerləşdirilib
Rusiyada koronavirus peyvəndi pulsuz olacaq
Qurudulmuş pomidorlu, qozlu makaron (video-resept)
Bayraq Günü ilə bağlı maraqlı aksiya
Rəsmi Bakı Martin Şultsun cavabını verdi
Türkiyə yenidən şəhid verdi
Dünyanın ilk pilotsuz hava taksisi istifadəyə hazırdır
Kartoflu Pilaki (foto-resept)
Baş prokuror Kamran Əliyev “Haber Global”da - CANLI
18 oktyabr Milli Müstəqillik günüdür!
2016-cı ili Azərbaycanda “Multikulturalizm ili” elan olundu
İnsanı cavanlaşdıran şokolad icad olunub
Məşhur aktrisada beyin xərçəngi aşkarlandı-FOTO
Onlar məni sakitləşdirirlər
Ananaslı, şokoladlı ev tortu (foto resept)
İlham Əliyev Rusiya ilə saziş imzaladı
Valideynsiniz? Övladınız üçün oxuyun
Rusiyanın canlı efirində sensasiya: "Ermənistan itin quyruğudur, Azərbaycan isə qüdrətli ölkədir"
Serenayı bir də belə görün - FOTO
Əliyevdən yeni əfv sərəncamı
Xocalı soyqırımının 23-cü ildönümü ilə əlaqədar Küveytdə silsilə tədbirlər keçirilir
Üz tanıyan bankomat
Sobada tərəvəzli omlet (foto resept)
İŞİD-ə qarşı böyük müharibə planı
Təzə BMW-lərdə ağlagəlməz qüsur aşkarlandı
85 yaşlı əsir Ermənistanda işgəncələrə məruz qalaraq ifadə verib - RƏSMİ
Sibel Can izləyicilərini TƏƏCCÜBLƏNDİRDİ-FOTO
- ŞƏRHLƏR