Su ağacların yuxarısına buxarlanma (transformasiya) yolu ilə, yəni, yarpaqların səthindəki məsamələrdən buxarlanmaqla çatır. Buxarlanma suyu köklərdən və ağacın içindən ən zirvəyə qədər mexaniki toxumadakı hüceyrələr boyu daşıyır. Suyun bu hərəkəti yerin cazibə qüvvəsi və sürtünmə qüvvəsini keçir və yuxarıya doğru sütun şəkildə davam edir. Suyun hərəkətinə mane olan yerin cazibə qüvvəsi və sürtünmə qüvvəsi zirvədə maksimum olduğu üçün suyu yuxarıya itələyən qüvvə də zirvədə maksimum dərəcəyə çatır.
Su sütunları bu gərilməyə bir dağılma (parçalanma) həddinə qədər tab gətirə bilir. Bu hədd sütun şəklindəki suyun içində hava qabarcıqlarının üzə çıxıb onu kəsərək dağıtdığı (parçaladığı) nöqtəni ifadə edir və bu hal botanikada “embolizm” adlanır.
Corc Koç və həmkarları ən hündür sərv ağaclarının yuxarı hissəsindəki su sütununun üzərindəki maksimum gərilməni ölçmüşdülər. Bu ölçmə maksimum gərilmənin embolizm nöqtəsinə yaxın olduğunu üzə çıxardı. Bu gərilmə dəyəri eyni zamanda ağacın nə qədər uzanacağına təsir edən tənzimləyici faktordur. Tədqiqatda ağacların hündürlüyünü müəyyən edən daha üç faktor aşkar edilmişdi.
Ağacların zirvəsinə çatan su normal olaraq hüceyrənin inkişafına təkan verir. Ancaq ağacın zirvəsinə doğru yerin cazibəsi və sürtünmə təsirinin artması suyun axma qabiliyyətini azaldaraq təpələrdəki hüceyrələrin kiçik və qalın divarlara malik olmasına gətirib çıxarır. Bunun nəticəsində zirvələrdəki yarpaqlar da kiçik və qalın olurlar. Sərv ağaclarının zirvəsindəki yarpaq qalınlığı ən böyük ölçüdədir. Bu da ağacın inkişafının böyük ölçüdə qarşısının alındığını göstərir. Beləliklə, zirvələrdə artan yarpaq qalınlığı hündürlüyü tənzimləyən ikinci faktordur.
Yuxarı hissələrdəki qalın və kiçik yarpaqlar bu hissədə həyata keçirilən fotosintezi də azaldır. Fotosintezin məhsuldarlığını azaldan bu amil ağacın hündürlüyünə təsir edən üçüncü faktor kimi müəyyən edilmişdi.
Corc Koç və həmkarları 110 metr hündürlükdəki yarpaqlardakı CO2 nisbətinin sərbəst havada görünən ən aşağı nisbətdə olduğunu hesabladılar. Bu da dördüncü tənzimləyici faktoru təşkil edirdi: yarpaq dəlikləri kanalı ilə həyata keçən CO2alınmasının məhdudlaşdırılması.
Elm adamları ağacın hündürlüyünü tənzimləyən bu dörd fizioloji faktora əsaslanaraq ağacların çatacağı maksimum hündürlüyü hesablamağa çalışdılar. Nəticədə ağacların 122-133 metr arasında maksimum hündürlüyə çatacaqları təxminini üzə çıxardılar. Buna görə 2000 ildən daha yaşlı ağaclar böyüməyə davam edə biləcəkdilər. Ağacların ildə təqribən 0.25sm böyüdüyünü aşkar edən müşahidələr bu fikri dəstəkləyir.
Bu tədqiqat nəticəsində üzə çıxarılan məhdudlaşdırıcı faktorlar ekoloji tarazlıq üçün çox mühümdür. Qısaca desək,
• Yerin cazibə qüvvəsi və sürtünmə qüvvəsinə müqavimət göstərərək yüksələn suyun müəyyən səviyyədən sonra irəliləməsini dayandırması,
• Bununla əlaqədar olaraq yarpaqların kiçilib qalınlaşması,
• Fotosintez məhsuldarlığının azalması
• və nəhayət fotosintezdə lazımlı CO2 hazırlanmasının minimuma enməsi faktorları sayəsində ağacın müəyyən nöqtədən sonra böyüməsinin qarşısı alınır.
Beləliklə, canlı-cansız bir çox faktorun bir-birinə təsir edərək meydana gətirdiyi təbii tarazlıq ağacların nəzarətsiz şəkildə böyüməsinin qarşısını alır. Bu cəhətdən baxdıqda bu tədqiqat canlılardakı bioloji proseslərin təbiətin bütün tarazlığını dəstəkləyən şəkildə və nə qədər mükəmməl nizamlandığına dair son nümunəni təşkil edir. Heç şübhəsiz, bu faktorların hər biri Allahın istəyi ilə var olmuş səbəblərdir. Toxumun cücərməsindən tingə çevrilməsinə, tingdən ağaca çevrilməsindən ağacın uzanmasına qədər hər mərhələ Uca Allahın əmri və nəzarəti ilə həyata keçir. Ağacın həyatındakı hər mərhələ, bioloji inkişafı ilə bağlı hər fəaliyyət Allahın sonsuz qüdrətinin təzahürüdür.
Allah bir Quran ayəsində belə buyurur:
“Otlar da, ağaclar da səcdə edir”. (Rəhman surəsi, 6)
Həqiqət mütləqdir!
XƏBƏR LENTİ
Bibərli çörək (foto resept)
Hamiləlik dövründə bunlardan zövq alın
Azərbaycanda magistratura pilləsinə qəbulda yenilik
Uşaqların sosial-psixoloji inkişafı-17
Rezidenturaya qəbul imtahanında iştirak edəcək namizədlərin nəzərinə
Bakı məktəblərinin I sinfinə qeydiyyatdan keçən şagirdlərin sayı açıqlandı
YouTube artıq çatdırmır
Məşhur aparıcıdan ETİRAF
Dərimizi qorumağın təbii yolları
Koronaviruslu şəxslə kontaktda olan hər kəs karantindədir
Dünyada ən minimalist telefon təqdim olundu
Şirniyyata sevgi insanı vaxtından əvvəl qocaldır
Dəniz Akkaya aksessuarları ilə diqqət çəkdi-FOTO
Ukrayna vahimə içində
Qeyri-iş günləri AÇIQLANDI
Ən yaxşı smartfonlar məlum oldu
Çay dəmləmənin qızıl qaydaları
Prezidentdən mühüm qərar
Bürcünüz saç rənginə təsir edir
Sevgilər günü üçün geyim tövsiyələri
Alimlər qeyri-adi planet aşkar etdilər
Nazirlik əhaliyə XƏBƏRDARLIQ etdi - Antisiklon gəlir
Almaniya Parlamentinin deputatı: "Apardığımız müşahidələr seçkilərin demokratik və şəffaf keçdiyini göstərir"
Silvestr Stallonenin ölüm xəbəri yayıldı
Bitkiləri sevənlər üçün
Özcan Deniz yeni serialına start verdi
Bu günün hava proqnozu
Bakıda misilsiz endirim başladı
Kosmetik vasitələrdən istifadə qaydaları
Arzularınızın çin olmasını istəyirsiniz?-Açıqlama
Pendirli kəsmikli piroq (foto resept)
Gəlin saç düzümləri
Azərbaycanda təhsil alan afrikalı tələbə qız: "Məni ələ salırlar..."
Günəş yanığının müalicəsi
Rəcəb Tayyib Ərdoğan “WhatsApp” messencerindən imtina edib
Birinci Xanımın nəcib hərəkəti
Kişiləri məftun edən qoxular
Avropanın ən çox qazanan ulduzları - Forbes
Yuxu yozmaları - G
Timati yenidən ata oldu-FOTO
Artur Şopenhauer - Dünya iztirabları
Azərbaycanın ilk qızıl medalı: Möhtəşəm qələbə-VİDEO
AFFA-dan "İnter"ə ağır cəza
Ramazanın 7-ci gününün duası, imsak və iftar vaxtı
Azərbaycanda üç sürüşmə sahəsi daha təhlükəlidir
İlham Əliyev: Avropa yeni enerji mənbəyi qazanacaq
Hacılar vətənə qayıdır
ÜST COVID-19-un üzərində qələbə üçün altı addımı sadaladı
Qadınların yaşını göstərən bədən üzvləri
"Azərbaycan yaxın vaxtlarda bizə böyük zərbə vuracaq"
- ŞƏRHLƏR