Qara dəliyin ulduzu udması
Qara dəlik nədir?
Qara dəliklər izahı bir qədər çətin olan kosmik cisimlər olduqları üçün yazımıza belə bir misalla başlayaq.
4 nəfərin böyük bir parçanı uclarından tutduğunu fərz edək. Biz də bu parçanın ortasına dəmir bir top ataq. Parçanın ortasında, yəni ağırlıq mərkəzində dayanacaq olan top parçanı biraz daha yerə yaxınlaşdıracaqdır. Daha ağır bir topu parçanın üzərinə atsaq, mərkəz yerə daha çox yaxınlaşar. Başqa bir yüngül topu parçanın mərkəzinə doğru yumalasaq, həmin top öz yolundan biraz da olsa, dönüb əyri traektoriya çəkər. Bunun səbəbi isə üzərində hərəkət etdiyi parçanın səthinin yerə paralel olmamasıdır. Bunları niyə izah edirik? Cavab-cismin kütləsinin fəzaya necə təsir etməsini araşdırmaqdır.
Günəşin fəzanı əyməsi və dünyanın bu əyilmiş traektoriya boyu Günəş ətrafında hərəkəti
Kosmosdakı bütün cisimlər ona şəkildəki və misaldakı kimi təsir edirlər. Bu təsir onların kütlələri sayəsində gerçəkləşir. Çevrələrində bir kütlə çəkim sahəsi yaradırlar. Bu təsirin səbəbi də fəzanın deformasiyasıdır. Bəs qara dəliklər hardadır? Planetləri və ulduzları yüngül toplar və ağır toplar kimi sivmollaşdırmışdıq. Bəs qara dəlikləri necə simvollaşdıraq? Bildiyimiz bir şey var ki, qara dəliklərdən qaçışın mümkün olmadığıdır. Kütlə çəkimləri bu qədər yüksəkdir. Qara dəlikləri bizim misala daxil etməyimiz üçün onların ölçülərini bir neçə dəfə kiçildib, çəkilərini isə qat-qat artırmağımız lazımdır (ancaq qara dəliklər o qədər də kiçik deyildir). Biz burada qara dəlikləri misaldakı ən böyük topdan 100.000 dəfə daha ağır bir şar kimi qiymətləndirməliyik. Əgər parçamız yetərincə sağlamdırsa, bu şarları parçanın üstünə atdıqda parça maksimum dərəcədə əyiləcəkdir. İndi isə bu şarın ətrafına biraz əvvəl dediyimiz toplardan birini ataq. Görəcəksiniz ki, top həmin şarın yaratdığı çuxura tərəf yönələcək və onun içinə düşəcəkdir. Bu - qara dəliyin ulduzu udması prosesidir.
İşığın fəza-zamanda planet və ya ulduz tərəfindən istiqamət dəyişdirməsi
Qara dəliklər haqqında onu da qeyd edək ki, bu kosmik cisimlər hətta işığın belə qaçmağına icazə verməyən, sıxlığı çox olan və fəzanı sonsuza qədər əyə bilən cisimlərdir. Qalaktikaların mərkəzlərində qara dəliklər mövcuddur. Qara dəlik qalaktikanın mərkəzinin ətrafındakı cisimləri yüksək sürətlə hərərkət etdirir, isidir və yüksək enerjili X-şüaları yayır. Buna görə də qalaktikaların mərkəzləri şəkillərdə parlaq görünür.
Qara dəliklər öz kütlələri qədər kütlə çəkiminə sahib olur. Yəni Yupiter ölçüsündə bir qara dəliyin cəzbetməsi Yupiterin kütləsindən çox olmaz. Ancaq ölçüsü onun ölçüsündən qat-qat kiçik olar.
Qara dəlik haqqında daha çox məlumat üçün növbəti məqaləmizə baxın.
XƏBƏR LENTİ
Yumurta qabıqlarından necə faydalanmalı?
İncə telli saçlara qulluq
Pendirli kotlet (foto-resept)
Murad Boz: "Səninlə qürür duyuram"
Ən rüşvətxor ölkələr
Könüllü işləmək istəyənlərin nəzərinə
Qaraçı plovu/Şor salatı (video-resept)
İspan dili 21-ci dərs
Məşhur müğənni pul yağışına tutuldu-FOTO
BÜRCLƏR bizə nə vəd edir?-18 İyul
Eşqdən öyrənəcəyiniz 17 dərs
Kartof saçların tez uzanmasını təmin edir
Bu günün hava proqnozu
Brayl klaviaturalı ilk telefon
Bu təyyarələr kök sərnişinləri daşımayacaq - QADAДћA
Təhsil nazirindən şagirdlərə qadağa
Torpaqda yetişdirilməyən gül
Ürək-damar xəstəlikləri
Naxçıvanda 18 nəfərdə koronavirus aşkarlandı - VİDEO
Real olmayan gözəllər
Təyyarədən özünə ev düzəltdi-FOTO
Baş nazirdən riskli vergi ödəyiciləri barədə QƏRAR
Koronavirus təkcə ağciyərləri deyil, beyni də sıradan çıxarır - Professor
Məzuniyyəti harada keçirməli?
Krallıq dayələrinə bu sözlər QADAДћAN olunub-FOTO
Hava haqqında - 18.01.2014
Xəyanətə uğradı, 25 kq arıqladı-FOTO
Küçədə yeni tərz
Qaşlarınızı necə gurlaşdıra bilərsiniz?
Türkiyə və Rusiya birgə avtomobil istehsalına başlayacaqlar
Rihanna və Beyons oğurluqda ittiham olunur.
Heydər Əliyev ilk dəfə səs verdi
Azərbaycanda koronavirusa yeni rekord yoluxma faktı qeydə alındı: 12 nəfər öldü
Appendisit və onun fəsadları
Azərbaycanda əhalinin gəlirləri açıqlandı
"Kənd" və "şəhərli"yə ayırdığımız yumurtanın bilmədiyiniz "əmma"ları
Dünyanı titrədəcək güc
Daha dolğun dodaqlar üçün...
Hamiləlikdə nə yeməli?
Kitab rekord qiymətə satıldı
Taksi sürücülərinə VACİB XƏBƏR-VİDEO
20 mindən artıq insan könüllü şəkildə koronavirusa yoluxdurulacaq, çünki...
Bəzəkli sabunun hazırlanması
Fahriye Evcene dəstək oldular-FOTO
Yas düzəldi, bəs toy?
Gediş haqqı UCUZLAŞDI
Məşhur rəsmlər karantin dövründə çəkilsəydi...
“Yıxıldım, bildim ki, ölmədim, minaya düşmüşəm, “gəlmə” deyə qışqırdım” - VİDEO
Gəlinlər üçün 3000 manatlıq qızıl maska hazırlandı - FOTO
Komendant saatı nə vaxt ləğv olunacaq?
- ŞƏRHLƏR