Dəmir əskikliyi zəka geriliyi də daxil olmaqla bir çox sağlamlıq probleminə səbəb olur. Dəmir əskikliyinin əlamətlərini və içində dəmir olan tərəvəz, meyvə, dəniz məhsulları, ət və bütün qidaları siyahıya alıb sizə təqdim edirəm.
Bütün dünyada ən sıx rast gəlinən dəmir əskikliyi, xüsusilə inkişaf etməkdə olan ölkələrdə əhəmiyyətli xalq sağlamlığı problemidir. Dəmir əskikliyinin bütün dünyada neçə uşağa təsir etdiyinə dair qəti bir məlumat olmasa da anemiya, dəmir əskikliyinin bilvasitə bir göstəricisi olaraq ələ alındığında, inkişaf etməkdə olan ölkələrdə məktəbəqədər yaşdakı uşaqların çoxunda və inkişaf etmiş ölkələrdəkilərin də ən az 30-40% da dəmir əskikliyi olduğu təxmin edilir.
Dəmir əskikliyinin anemiya xaricində gətirib çıxardığı ən əhəmiyyətli problemlərdən biri isə uşağın zəka inkişafına mənfi istiqamətdə təsir edə bilməsidir. Acıbadem International Xəstəxanası Uşaq Sağlamlığı və Xəstəlikləri Mütəxəssisi Dr. Lütfkarlıq Şəhla, dəmir əskikliyinin vaxtında fərq edilməzsə, zəka əmsalının düşməsi və zehni funksiya pozuqluğunun qalıcı hala çevrilə biləcəyini bəyan edib.
Zəka şakalası 5 bal düşür
Dəmir əskikliyində eritrosit, bir başqa deyimlə qan hüceyrələri istehsalının təsirlənməsindən əvvəl mərkəzi sinir sistemindəki dəmir azalır. Bu azalma dopamin, serotonin və noradrenalin kimi beyin hüceyrələrinin xəbərləşməsində vəzifəli olan maddələrin istehsalı, funksiyası və parçalanmaları üçün lazımlı olan dəmirə asılı fermentlərin fəaliyyətini pozur. Bunun nəticəsində də beynin sürətlə böyüdüyü və təməl psikomotor bacarıqların qazanıldığı süd uşaqlığı (1-12 ay) dövründə yaranan dəmir əskikliyi zəka inkişafına mənfi istiqamətdə təsir edə bilir. Belə ki, zəka əmsalı (IQ) qalıcı olaraq, olması lazım olan səviyyənin təxminən 5 bal düşə bilir.
Bəs dəmir əskikliyi hansı siqnallarla özünü göstərir? Dr. Lütfkarlıq Şehla diqqət yetirilməsi lazım olan əlamətləri belə sıralayır: "Dəridə solğunluq, narahatlıq, iştahsızlıq, ürək döyüntüsündə sürətlənmə problemi varsa, ailələr zaman itirmədən həkimə müraciət etməlidirlər. Dəmir əskikliyində qida olmayan maddələrin məğlub olması (buz, torpaq) və ya divar və metal maddələri yalamaq kimi vərdişlərin yaranır. Diqqətsizlik və fikir cəmləmək kimi çətinlikləri də dəmir əskikliyi də xəbərdarlıq hesab edilir"
Edilən səhvlər dəmir əskikliyinə səbəb olur. Bu səhvlər isə bunlardır.
Ən sıx görülən səbəb düzgün qidalanmamaqdır
Dr. L. Şehla hesab edir ki, düzgün qidalanmamaq və ya bir cür desək dəmirin qida yoluyla qeyri-kafi alınması dəmir əskikliyinin ən sıx rastlanan səbəbidir. Bəzi xəstəliklər də dəmirin qeyri-kafi qəbuluna səbəb ola bilir. Sıx burun qanamaları, bağırsaq polipləri və bəzi bağırsaq parazitləri də dəmir itkisiylə nəticələnə bilir. "Dəmir əskikliyinə gətirib çıxaran bir başqa əhəmiyyətli faktor da, artmış olan ehtiyacdır" deyən Dr. Lütfkarlıq Şehla sözlərinə belə davam edir: "Ana bətnində körpənin dəmirə olan ehtiyacı artır. Zamanında doğulan körpələrin dəmir anbarları ilk 5-6 ay üçün kafi olur. Ancaq hamiləliyin ikinci dövründə qidalanmada dəmir tərkibli menyuya yer verilməzsə dəmir əksikliyi yaranar. Bunun nəticəsində də dəmir əskikliyi inkişaf edir."
Dəmir əskikliyindən qorunmanın 6 ən incə məqamı var:
1. İlk 6 ay körpənizi yalnız ana südüylə bəsləyin.
2. 6-cı ayda əlavə qidalar verməyə başlayın. Bu qidalar içində qırmızı və ağ ət, yumurta sarısı, qaraciyər, paxlalılar və yaşıl yarpaqlı tərəvəzlər kimi dəmirdən zəngin qidalar olmasına diqqət yetirin.
3. Qidalanmasında dəmir həzmini asanlaşdıran limon, portağal, pomidor kimi C vitaminindən zəngin qidaları bol edin.
4. Dəmirin həzmini azaldan çay ilə çörək kənarı verməyin.
5. Mümkünsə 2 yaşına qədər əlavə qidalarla birlikdə ana südü verməyə davam edin və inək südündən qaçının.
6. 1 yaşından sonra gündəlik süd alışının 500 ml-i keçməməsinə diqqət yetirin.
İçində dəmir olan, ət məhsulları, dəniz məhsulları, tərəvəzlər, meyvələr, taxıllar və digər bütün qidaları siyahıya aldıq.
Dəmir olan ət məhsulları
Mal əti, quzu əti, hind toyuğu əti, toyuq əti, dana əti, quzu ciyəri, qaz ciyəri, yumurta.
Dəmir olan dəniz məhsulları
Krevet, dəniz darağı, istridyə, ton balığı, sardalya, mezgit balığı, skumbriya.
Dəmir olan tərəvəzlər
İspanaq, şirin kartof, göy noxud, brokoli, paxla, çuğundur yarpağı, pazı.
Dəmir olan taxıl məhsulları
Ağ çörək (zənginləşdirilmiş), tam buğda çörəyi, zənginləşdirilmiş makaron, buğda məhsulları, kəpəkli taxıllar, misir, yulaf, çovdar çörəyi, zənginləşdirilmiş düyü.
Dəmir olan meyvələr
Çiyələk, qarpız, kişmiş, əncir, quru ərik, qurudulmuş şaftalı.
Dəmir olan digər qidalar
Soya pendiri, paxla, pomidor, qurudulmuş göy noxud, mərcimək, qarğıdalı siropu.
XƏBƏR LENTİ
Qurumuş dərini canladırmaq üçün 3 üsul
Erməni çöküşü sürətləndi
Modern iş geyimləri
Sevin, sevilin, kəşf edin...
Aprel ayının ən çox satılan kitabları-SİYAHI
Dünyada ən böyük ekstremal əyləncə parkı açılır
Geyim asılqanının başqa hansı faydasını bilirdiniz?
Bal pətəyinə diqqət
Sobada badımcan dolması (foto-resept)
Azərbaycan futboluna ağır itki üz verdi
Daha hansı filmlərimiz rənglənməlidir?
Memarlığın mükəmməliyi
Best Cow – Tanış dadın yeni adı!
Karantin günlərində kökəlməmək üçün...
Dünyada minlərlə insan bu günü gözləyir
Şeyma Subaşı yeni FOTOsu ilə diqqət çəkdi
Gavalı və göyəm turşusu (foto resept)
Müdafiə naziri cəbhə bölgəsində inşası davam edən hərbi hissələrə baxıb
Musiqidə əbədiləşən ömür...
İran vətəndaşlarına Həcc ziyarətini qadağan etdi
Trampın cangüdəni koronavirusa yoluxdu
İrem Derici övladlığa uşaq götürür
637 bal toplayan qız: “İnternatda oxumuşam…” – VİDEO
Əqrəb və Dolça bürcü uyğunluğu
Dəyişmək
Yaz-yay ayaqqabıları
Gözəllik Müsabiqələrindəki Qalmaqallar-FOTO
Qiyabi təhsil ləğv olunur?
Acun "Survivor"və "Exathlon" yarışlarının gələcəyindən danışdı-FOTO
Yer üçün yeni BÖYÜK TƏHLÜKƏ
Hansı günlərdə oruc tutmağın savabı daha çoxdur?
Sabah hava necə olacaq?
"Brent" markalı neftin qiyməti 50 dolları keçdi
Hulusi Akardan Fransa Senatının Qarabağla bağlı qətnaməsinə SƏRT REAKSİYA
Baş Dövlət Yol Polisi İdarəsi sürücülərə müraciət etdi
"Qarabağda müharibə istənilən an başlaya bilər"
Uşaqların sosial-psixoloji inkişafı-7
Hicablı xanımlar üçün
Putindən Əliyevə dəvət
İngilis dili - XXXI dərs
Daha bir ştat 31 mart Soyqırımı Günü ilə bağlı qətnamə qəbul edib
Meyvələrin məzəli halları
Ledi Qaqa yeni Sevgilisi ilə-FOTO
Yaddaşı bərpa etmək olacaq?
Azərbaycanda şimşək çaxacaq, yağış yağacaq
İşində nömrə bir olmaq istəyənlər oxusun
Facebook-un əsas sirri... - İstifadəçilər üçün vacib xəbər
Məşhur aktrisa koronavirusa yoluxdu
Azərbaycan dilinin informasiya bazası yaradılacaq
Emberin məhkəmə rəyi üzə çıxıb
- ŞƏRHLƏR