"Bütün dünya günahsız olduğumu bilir. Əgər edam olunarsam, cinayətkar olduğumdan yox, fəhlə olduğumdan dolayı edam olunacağam!" Albert Persons.
Kimdir Albert Persons?
1 May hadisəsinin tarixə yazılmasında 8 saatlıq iş rejiminə qarşı çıxan 4 nəfər üsyançıdan biridir.Məhkəmə edamına qərar verərkən, əfv diləyərsə bağışlanacaqdı. O isə yuxarıdakı sözləri demişdi.
1May necə ortaya çıxdı?
Şirkətlər misli görülməmiş bir sürətlə böyüyəyərkən, işçilər, iş yeri təhlükəsizliyi, səhiyyə şərtləri, təşkilatlanma və tətil kimi ən fundamental hüquqlarını belə tanımayan bir siyasi və hüquqi sistem ilə qarşı-qarşıya idilər.
1881-ci ildə yarım milyon işçini təmsil qurulan Mütəşəkkil Peşə və Əmək Birlikləri federasiyası "8saatlıq iş günü" mübarizəsini ölkə ümumisinə yaymaq və işçilərin qətiyətini göstərmək məqsədilə mübarizəni yüksəltdi.
ABŞ-ın Çikaqo şəhərində 40 min tekstil işçisinin reallaşdırdığı hərəkat qanla basdırıldı. Eyni şəhərdə ,bir fabrikdə 8 saatlıq iş günü üçün tətilə çıxan 1400 işçi işdən çıxarıldı. Eyni tarixlərdə tətilə çıxanlara atəş açıldı və 4 nəfər işçi həyatını itirdi.
Hücumlar mübarizə atəşini söndürmədi, əksinə qızışdırdı. ABŞ və kanadada peşələr və digər təşkilatların yüksəltdiyi mübarizə nəticəsində 1886-cı ildə təxminən 350 min fəhlə tətilə çıxdı. Tarix işçi sinfinin belə mütəşəkkil və qərarlı reaksiyasına ilk dəfə şahid olurdu. Bütün ölkədə həyat dayandı. İşçilər istehsaldan gələn güclərindən istifadə edirdilər. İşçilərin bütünlükdə bu üsyanı işəgötürənlərin diqqətini çəkdi. Çikaqoda tətilə çıxan 40 min işçininhərəkatını basdırmaq üşün hücumlar təşkil edildi. İşəgötürənlər tətili qırmaq üçün küçə çeteleriylə razılaşdılar. Küçə şəbəkələri bir tərəfdən işçilərə hücuç edir, bir tərəfdən də tətil qırıcılığı edirdilər. Tətilçi işçilərlə küçə şəbkələri arasında çıxan döyüş əsnasında polisin işçilərə atəş açmasıyla 4 işçi həyatını itirdi.
Hökumət və işəgötürənlər ,işçi hərəkatını həzm edə bilmirdilər. 1Maydan sonra işdən çıxartmalar, təzyiqlər sıxlaşdırıldı. Hadisəyə səbəb olduqları üçün 8 işçi haqqında edam qəraarı verildi. İşçilər edam cızasına məhkum edildilər. Dörd igid fəhlə hərəkatının lideri Albert Persons, Adolf Fischer, George Mane və Aaugust Spies 1 may 1886-ci ildə 8 saatlıq iş günü mübarizəsində liderlik etdikləri üçün edam edilib asıldılar.
Albert Persons adlı fəhlə , üzr diləmək şərtiylə edamdan azad olunacağını biləndə, məhkəmə heyətinin qarşısında tarixə düşən sözlərini söylədi: "Bütün dünya bilir günahsız olduğumu. Əgər asılsam günahkar olduğumdan deyil, fəhlə olduğum üçün asılacağam"
Fəhlə liderlərinin cənazəsinə yüz minlərlə insan axışdı. ABŞ-da yaşanan bu hadisələr beynəlxalq işçi təşkilatlarını hərəkətə keçirdi. İkinci İnternasyonal 1889-cu ildə Parisdə təşkil etdiyi konqresdə Amerikan fəhlələrinin mübarizəsini dəstəkləmək məqsədilə dünya səviyyəsində tamaşalar təşkil etdi. 1890-cə ildən bu yana 1May "Beynəlxalq birlik, mübarizə və həmrəylik " günü kimi elan olundu.
Tərcümə etdi: Kübra İ-va