Yazın gəlişi ilə birlikdə ağaclar da çiçəklərini açmağa başlar, ətrafınızda müxtəlif rənglərdə bir çox ağac və çiçək görərsiniz. Çiçəklənmə, bir çox bitkinin inkişaf parçasıdır. Bitkilərin çiçəklənməsi özbaşına reallaşan, sıravi bir hadisə deyil. Bitkilər müəyyən fəaliyyətləri üçün müəyyən zamanları seçərlər. Çiçəklənmə də bu hadisələrdən biridir. Bildiyiniz kimi çoxu bitki ilin yalnız müəyyən zamanlarında çiçəklənərlər. Bitkilər sanki çiçəklənmə üçün ən uyğun olan mövsümü seçərlər. Bunu da günəş işığındakı dəyişmələrə bağlı olaraq edərlər. Bu hərəkətlər hər səfərində bitkinin yaşaması və nəsilinin davamı üçün, həmişə ən uyğun zamanda reallaşar. Bir çox bitkidə çiçəklənmə, ilin müəyyən bir zamanında olar və bu, bitkinin çiçəklənməsi üçün ən uyğun zamandır.
1950-ci illərdən bu yana bitkilərin gün uzunluğunu yarpaqlarıyla təyin etdikləri bilinir. Çiçəklər budaqların ucunda əmələ gəldiyi üçün, çiçəklənməni təmin edən siqnal, yarpaqlardan çiçəklənmənin başlayacağı sahəyə doğru irəliləyər. Bitkilərin bu zaman nizamlamalarını edən bioloji saatları, günəş işığının yarpaqlara düşmə müddətini də hesablayar. Hər bitkinin bioloji saatı bu müddəti bitkinin öz strukturca xüsusiyyətinə görə hesablayar. Edilən hesab nə olursa olsun çiçəklənmə ən uyğun zamanda reallaşar.
Bu elə bir molekulyar sistemdir ki, bitkilərə yaz və payız arasındakı sıralama və istilik fərqlilikləri arasında seçim etməsini də təmin edər. Lakin necə olur ki, yaz hüceyrələri gənc filizin soyuğa məruz qaldığını xatırlaya bilirlər? Allah, bu məlumatı, bitkinin DNTsində "yazmışdır"!
İnkişafın əhəmiyyətli bir pilləsi olan çiçəklənmə, bitkidə hərəkətə keçən xüsusi siqnallara və hüceyrə nüvəsində qeydli olan genetik bir proqrama bağlıdır. Yaxşı, görəsən bunları hərəkətə keçirərək çiçəklənmə üçün ən uyğun mövsümün gəldiyini bitkiyə xəbər verən əsas faktorlar nələrdir? Bu faktorlar biri elm adamlarının "Fotoperiyot" olaraq adlandırdığı gündüz müddəti və digəri də soyuq dövrün varlığıdır.
Bitkilərdəki xüsusi xəbərçi: Florigen
Bitkilər günəşə məruz qaldıqları müddəti "florigen" adlı xüsusi bir hormon sayəsində yarpaqları vasitəsiylə qəbul edə bilirlər.
Florigen hormonu çiçəklərdəki mövsümlərə bağlı inkişafları başladan ilk siqnalı verər. Yarpaqlar "florigen" adı verilən bu siqnalı, çiçəklərin olduğu budaqların uc qisimlərinə doğru göndərərlər. Günlər kifayət qədər uzandığında fəaliyyətə keçən bu hormon, bitkilərdə tumurcuqların doğru yer və zamanda ortaya çıxmalarını təmin edər. Bitkilər bu siqnala söykənən xüsusi bir sistemi avqust ayının sonuna qədər istifadə edərlər.
Almaniyadakı Max Planck İnstitutu, Yaponiyadakı Kyoto və İsveçdəki Umea Universitetlərindən araşdırma vəzifəliləri "tərə bitkisi" üzərində etdikləri araşdırma və müşahidələr nəticəsində florigen hormonunun yarpaqlardakı FT geninin (Flowering Locus T) mesajçı RNA üzərindən sintez edildiyini kəşf etdilər. Bitkilər çiçəklənməyi təşviq edən bir xəbərdarlıq götürdükdən sonra FT geni yarpaqlarda xəbərdar edilər. Söz mövzusu mRNA yarpaqlardan böyümənin meydana gəldiyi uca doğru irəliləyir. Orada FT zülalı FD olaraq bilinən böyümə ucuna xas zülalla qarşılıqlı təsirə keçir. Bu cüt təsirli molekulyar ünsür bitkilərdə tumurcuqların doğru yer və zamanda ortaya çıxmalarını təmin edir.
İsveçdəki araşdırmağa qatılan, Grenoble Bitki Hüceyrə Fiziologiyası Laboratoriyas(n)ı CNRS araşdırması məsulu François Parcy bu mövzuyla əlaqədar belə deyir:
"mRNA yarpaqdan yola çıxır və ən ucdakı tumurcuğa çatmaq üçün bitkinin damar şəbəkəsini istifadə edir. Uc nöqtədə, FD zülalına qatılaraq çiçəklənməyi başladan FT zülalına səbəb olur."
Max Planck Gelişimsel Biologiya İnstitutu idarəcisi Detlef Weigel bunu belə açıqlayır:
"FT genini 1990-ların sonunda kəşf etdik, ancaq bu kiçik zülalın necə olur ki, çiçəklərin əmələ gəlməsini təmin edən genlərin fəaliyyətlərini nəzarət etdiyini uzun illər anlaya bilmədik. Araşdırmalar nəticəsində, FTin bitkilərin böyümə nöqtələrində var olan FD zülalına ehtiyacı olduğunu gördük ki, bunun da çox böyük əhəmiyyəti var. Çünki FD və FT ancaq eyni hüceyrədə güclərini birləşdirdikləri təqdirdə aktiv ola bilərlər."
Edilən bütün araşdırmalar, əldə edilən bu fövqəladə nəticələndirər, bitkilərdəki çiçəklənmə hadisəsinin zamanlamasından, genlərin və zülalların işləyiş və idarəsinə qədər hər cür fəaliyyətlərini təşkil edən, hamısını məlumatı və yoxlaması altında saxlayan üstün bir Ağılın və gücün dəlillərini ortaya qoyur.
Allah üstün gücü və sonsuz elmiylə hər yerdə yaradılış dəlillərini bizlərə göstərməklə, bunları görərək öyüd götürməyizi və düşünməmizi istəyir. Quranda da ifadə edildiyi kimi, ancaq ağlını istifadə edə bilən kəslər öyüd götürüb düşünər və Rəbbimiz lazım olduğu kimi tanıyıb təqdir edə bilərlər.