"Lut bir zaman öz tayfasına demişdi: "Sizdən əvvəl bəşər əhlindən heç kəsin etmədiyi həyasızlığı sizmi edəcəksiniz? Siz qadınları atıb şəhvətlə kişilərin üstünə gəlirsiniz. Siz doğrudan da həddi aşmış bir tayfasınız!" ...Onların üstünə yağış yağdırdıq. Bir gör günahkarların axırı necə oldu!" (Əraf surəsi, 80-84)
"Biz etdikləri pozğunluğa görə bu məmləkət əhlinin başı üstünə göydən bir əzab endirəcəyik! Həqiqətən, Biz dərindən düşünən bir qövm üçün o məmləkətdən açıq-aydın bir nişanə qoyduq". (Ənkəbut surəsi, 34-35)
Yəqin ki, müqəddəs kitablarda Sodom və Qomorra şəhərləri haqda - Allahın onları günahlarına görə "od və kükürdlə" məhv etməsindən çox adam məlumatlıdır. Kitaba görə, Lut peyğəmbərin qövmü əxlaqsızlığa, qəddarlığa, pis vərdişlərə, homoseksuallığa o qədər meyilli idilər ki, şəhərlər Allah tərəfindən yerlə yeksan olunur və bizə ibrət olaraq xatırlanır. Arxeoloqların tapdığı qədim mətnlər göstərir ki, adıçəkilən şəhərlər həqiqətən mövcud olub. Lakin hələ də alimlər həmin şəhərlərin özünün qalıqlarını tapa bilmirlər. Bu baxımdan, onların "ölüm" səbəbləri haqda mübahisələr indiyədək səngimir.
Müqəddəs kitablarda adı çəkilən Sodom və Qomorro şəhərləri, onların aqibəti haqda arayışı oxuculara təqdim edirik:
Tarixçilər eramızdan əvvəl 2-ci minillikdə Lut qövmünün başına gələn bu böyük fəlakətin yerinin "Lut gölü" və ya "Ölü dəniz" kimi məlum olan gölün sahilləri olduğunu düşünürlər. Müasir dövrdə İsrailin işğalı altındakı Qərbi Şəriyə ilə İordaniya arasında qalan Lut gölünün yanında yerləşən tarixi Sodom və Qomorra şəhərləri Lutun təbliğ etdiyi pozğun camaatın yaşadığı yerlər kimi qəbul edilir.
Kitablara görə, şəhər çiçəklənən və zəngin idi. Onların sakinləri, tüfeyli həyat tərzi keçirir, günümüzdəki bir sıra əxlaq prinsipləri orada adi məişət hadisələri idi. Allah cəza olaraq 2 şəhəri sakinləri ilə birlikdə məhv etmək qərarına gəlir. İbrahim Allahdan xahiş edərək, heç olmasa günahsız insanlara görə, Sodom və Qomorro sakinlərinin bağışlanmasını istəyir, lakin məlum olur ki, yalnız Lut və ailəsindən başqa orada çirkaba batmayan bir nəfər belə insan yoxdur. Nəticədə Allah mələklər vasitəsilə Luta ailəsi ilə birlikdə şəhərdən çıxmalarını əmr edir və dönüb geri baxmalarını qadağan edir. Axı arxaya baxmaq günahdan ləzzət alan camaata bir növ yazığı gəlmək kimi başa düşülür. Lutun arvadı sözə baxmır, itaətsizlik edir və dönüb od tutub yanan şəhərə baxır. Rəvayətin davamında onun bu hərəkətinə görə, yerindəcə daşa döndüyü qeyd olunur.
"Allah da göydən od və kükürd yağdıraraq, şəhərləri qanına qəltan etdi" - İncildə deyilir.
Baxmayaraq ki, bu 2 şəhər haqda bəzi qədim mənbələrdə, xüsusilə, Strabonun "Coğrafiya"sında və Tasitin "Tarix"ində də bəhs olunur, bir çox alimlər onların mövcudluğunun tarixi düzgünlüyünə şübhə ilə yanaşır. Britaniyalı alim Maykl Sanders isə, əksinə, əmindir ki, Sodom və Qomorra həqiqətən dağıdılıb və ölü dənizin dibində dəfn olunub.
Şəhərlərin necə dağılması versiyaları bir sıra mübahisələr doğurur. Elmi fərziyyələrdən birinə görə, Sodom və Qomorra asteroidin düşməsi nəticəsində dağıdılıb. Bu versiya şumer astronomlarının yazdıqları mətnlərin oxunması nəticəsində meydana gəlib. Bəzi alimlər həmçinin əmindir ki, bu miqyasda dağıdıcı proseslər yalnız asteroidlə toqquşma nəticəsində baş verə bilərdi. Qədim şumer mətnlərindəki bu versiya dindarlara sərf edir, çünki müqəddəs kitabdakı rəvayətlərlə uyğun gəlir. Kitabda obrazlı şəkildə "göydən od yağdırdıq" fikirləri yer alır.
Qədim şəhərlərin məhv olmasına güclü zəlzələnin səbəb olması bir çox alim üçün daha ağlabatan görünür. Şəhər, iki tektonik layların qovuşduğu yer qabığının səthində salınmışdı - planetin ən fəal seysmik zonalarından birində. Bundan başqa, Ölü dəniz zonasında metan yataqları var. Zəlzələ bitumlar və yanar qazların göyə atılması ilə müşayiət oluna bilərdi ki, o da ciddi yanğınlar yaradardı. Bitumlar isə bu rayonda yüksək kükürdlü olması ilə fərqlənir. Alimlər bu versiyadan yola çıxaraq, Bibliyadakı "od və kükürdlə məhv etdik" ifadəsinin o qədər də uydurma olmamasına işarə edirlər. Rusiyadan və İsraildən olan bir sıra alim də vulkan püskürməsi versiyasını üstün tuturlar, nəinki asteroid toqquşması.
Elm inkişaf etdikcə, arxeoloji tapıntılar da çoxalacaq, onların tədqiqi də rahatlaşacaq. İstənilən halda, meteoritin düşməsi yanğın, zəlzələ, daşqınlar, vulkan püskürməsi yarada bilərdi ki, bu da, Bibliyada 2 tarixi şəhərin, "ilahi atəşlə" məhvi haqqında yazılanların yaşamağa haqqı olduğunu göstərir.
Zaur Həsənəliyev
Milli.Az
Milli.Az