Mineko İvasaki – Əsl geyşanın memuarları (Nigar Şahsuvarova)
“Geyşa” – özündə çox dərin sirrlər ehtiva etdirir. Mineko İvasakinin həyat hekayəsi oxucunu bu unikallığa daha da yaxınlaşdırmaqdadır.
Hər şey Artur Qoldenin “Geyşanın memuarları” əsəri ilə başlandı. Çox satılan əsərlərdən olan “Geyşanın memuarları” Mineko İvasakini dərindən sarsıtmışdı. Artur Qoldenin qələmə almış olduğu geyşa tamamilə fərqli idi. Üstəgəl, xahişinə rəğmən “Hər şeydən çox bir şəxsə borcluyam: Mineko İvasaki” qeydi ilə intiharın astanasına gələn Mineko İvasaki Artur Qoldeni məhkəməyə verdi. 2003-cü il məhkəmə prosesində Artur Qoldenin gizliliyi pozaraq adının açıqlaması və gerçəkləri yanlış istiqamətdə təqdimatına görə Mineko İvasaki müəllifin onun şöhrətini qaralamaqda günahlandırdı. İvasaki vurğulayırdı ki, Qionda heç vaxt bakirəliyin satışı- “midzuaqe” olmayıb, ancaq “oyran” (fahişəlik) mövcud olmuşdu. Qolden isə cavabında bildirdi ki, İvasaki nəinki bakirəliyini satmışdı, eyni zamanda müəyyən məbləği də qeyd etmişdi. Tərəflər razılığa gəldilər: Qolden İvasakiyə təzminat ödədi. Amma geyşa adətlərinə və gizliliyə xəyanət etdiyi üçün İvasaki ölüm təhdidləri almışdı.
“Bir yanlışı düzəltmək istədim. Geyşalar küçə qadını deyildi. Bu gerçəyi vurğulamalıydım. Həmin kitab Sayuri adlı gənc qızın zamanın məşhur geyşası kimi tanıdaraq bakirəliyinin açıq satışa çıxarıldığı qeyd edilir. Heç kim geyşaları bədənini satmağa zorlaya bilməz. 21 yaşımda həyatıma girən ilk kişi Sintaro Katsu adlı evli bir aktyor idi. Ona aşiq oldum. Birlikdə olmamızı istədiyində 3 il ərzində hər gün ziyarətimə gəlməsini şərt qoydum. Şərtimi yerinə yetirdikdən sonra sevgilisi olmağa qərar verdim.”
Gündoğar ölkədə 17-ci əsrdə ortaya çıxan “geyşa dünyası” yaponca ”ka-ryu-kai” yəni ”zövq dünyası” olaraq adlandırılır. Əslində bu “zövq” heç də cinsi əlaqə demək deyil. “Gey”-sənət deməkdir. Çox yoxsul ailələr tərəfindən pul qarşılığında satılan qız uşaqlarını “çay evləri”nə xidmət etmək üçün ciddi nizam-intizam altında okiyada tərbiyə edirdilər. İlk öncə “mayko”, sonra “geyko” yoluna addımlarını atarkən həyat qadınlarının əksinə sənət, rəqs, söhbət zərafətlikləri ilə qəlbləri fəth etməyi bacarırdılar.
1949-cu ildə doğularkən atasının 53, anasının 44 yaşı vardı. Şkafda gizlənərək bacı-qardaşlarından uzaq, təhnalığına sığınan Masakonun böyük bacıları da “satılmışdılar.” Günlərin birində okiya sahibəsi Masakonun gözəlliyə vurğun olub onu atotori (okiyanın varisi) etmək üçün tez-tez ziyarət edərək ata-ananı yola gətirməyə çalışır. Eyni zamanda gənc qadının peyda olması, Masakonun “atotori”si üçün çabalaması, 2 oğlan uşağını evə gətirməsi artıq gələcəyin Minekosunu doğma evini ataraq okiyaya doğru yol tutmasına səbəb olur. Sonralar öyrənəcəkdi ki, həmin gənc qadın onun vaxtilə satılan böyük bacısı, oğlanlar isə bacısının uşaqları idi. Rəqsə olan dərin ehtirası onu zirvələrə doğru apararkən gələcək məhkəmə prosesində ata-anasını deyil, İvasaki okiyasının seçimində əsas faktor-rəqs idi. Özünün qeyd etdiyi kimi rəqs-onun həyatı idi. İvasaki okiyasında 5 yaşından etibarən məskunlaşması ilə növbəti il dərslərə başlayır. Bacısı oğlanlarından birinin acı itkisi qəlbini incidərkən, digəri-Mamoru tərəfindən az qala təcavüzə uğraması ilə əks-cins nümayəndələrinə qarşı bir soyuqluq əmələ gəlməyə başlayır. Qadınlarla qurmağa çalışdığı ünsiyyət-əlaqə isə iflasa uğrayır. Təbii ki, uşaqlıqdan sakit keçməyən həyatı onu təqib etməyə davam edir. Zaman keçdikcə yüksələn və özünü tanıyan Minekonun həyatı isə heç gözlənilməyən məcrada dəyişikliyə məruz qalır. Şintaro Katsu evli olmasına rəğmən ona eşq elan edərək şərtini yerinə yetirir. Amma geyşa aktyorun böyük yalanının üstünü açmağa müvəffəq olaraq onunla yollarını əbədi kəsir. Artıq zamanın tələblərinə uyğunlaşmaq lazım idi. Və bu “zəmanə tələbi” onu rəssamla tanış edir ki, dəfələrlə rədd etdiyi evlilik təklifinə razılığını bildirir.
Kimono yaxalıqlarının rəngi ilə “mayko” və “geyko” fərqindən tutmuş saç formasını qorumaq üçün istifadə edilən üsulun çətinliyi, qaşların qırxılaraq boyalı “qaş”la əvəz olunması, “çay evi”nin qonaqlarına “sake” xidməti, xaricdən ölkəyə təşrif buyuran qonaqları “əyləndirmək” üçün öz sənətindən istifadə, -qısacası, geyşa dünyasının görünməyən tərəfləri ilə tanışlıqdan əlavə Yaponiya tarixinə də göz atmaq imkanı bəxş edən əsərdə geyşaların necə azalma sürətinə doğru getdikləri, bunun əsas səbəbi kimi qərb tərzli barların məşhurluğu və hər bir yapon vətəndaşının təhsil mütləqliyi ilə yaş həddi məhdudiyyəti əsas götürülür.
Bir zamanların əfsanəsi Mineko İvasaki isə narahatçılıq keçirməkdədir.
Əsər boyunca oxucuya bir-birindən fərqli xarakterlər, gözlənilməyən həyat dəyişiklikləri ilə yapon mədəniyyətinə daha yaxından baxış atmaq imkanı bəxş edilir.