Xüsusilə tərəvəz yeməklərində tez-tez istifadə etdiyimiz göbələk yeməklərə ləzzət verməklə yanaşı sağlamlığımız üçün də bir çox faydası olan qidalar arasında iştirak edir. Məsələn, əskikliyində müxtəlif xərçəng növləri, ürək problemləri, diabet, yüksək təzyiq və depressiya kimi xəstəliklərin əmələ gəlmə riski artan D vitamini göbələkdə bol miqdarddır. Üstəlik göbələk, D vitamini ehtiva edən az sayda bitki qaynaqlı qidalar arasındadır. Bundan əlavə mis, sink, selenium, kalium və fosfor kimi kritik vəzifələri olan minerallar baxımından zəngindir.
Göbələyin sağlamlığa faydaları
Xəbərdarlıq: Təbiətdən, hər hansı bir mütəxəssisin köməyi olmadan yabanı göbələk yığıb yeməyin. Zəhərli və sağlamlığa zərərli göbələklərlə yeyilə biləcək göbələkləri bir-birindən ayırd etmək çox çətindir və bu göbələklər ancaq bir mütəxəssis tərəfindən ayırd edilə bilər. Göbələk zəhərlənməsi ciddi bir sağlamlıq problemidir və ölümlə nəticələnə bilər. Bu kimi halların qarşısını almaq üçün yalnız mütəxəssis idarəsində toplanmış göbələklər yeyilməlidir.
İmmunitet sistemi: Ağ göbələyin immunitet sistemi üzərinə təsirləri ilə əlaqədar edilmiş bir çox araşdırma mövcuddur, ancaq bu araşdırmaların əksəriyyəti hələ yalnız laboratoriya heyvanları üzərində edilmişdir. Ancaq yenə də bu araşdırmalardan əldə edilən nəticələr insanlar içində ümid vəd edir. Araşdırmalarda əldə edilən nəticələrə görə nizamlı olaraq göbələk yemək infeksiya riskini azaldır və varsa mövcud infeksiyaya qarşı bədəni gücləndirir. Göbələyin D vitamini baxımından da zəngin olması immunitet sistemini gücləndirən təsirini artıran bir digər amildir.
Antioksidan təsiri: Göbələk antioksidanlar baxımından zəngin qidalar arasındadır və hətta antioksidanlar deyilincə ağla ilk gələn pomidor, yaşil bibər, balqabaq, paxla və yerkökündən daha çox antioksidan təsirə malikdir. Hər marketdə tapa biləcəyiniz ağ göbələk antioksidan təsirə sahib göbələklər arasında ilk sırada gəlir.
Ürək və Damar Sağlamlığı: Xolesterolu salan təsiri, antioksidanlar baxımından zəngin olması və iltihabı önləməsi göbələyin ürək və damar sağlamlığı üçün təklif edilən qidalar arasında iştirak etməsini təmin edir. Göbələyin damarları qorumadaki təsiri bu xüsusiyyətləriylə məhdud deyil. Eyni zamanda əskikliyində damar sərtləşməsi riski artan B2, B3 və B5 vitaminləri baxımından da olduqca zəngindir.
Mis Minerali: Bədənimizdə enerji istehsalı, qırmızı qan hüceyrəsi istehsalı və bağ toxuması istehsalında istifadə edilən fermentlərin komponentlərindən biri olan mis mineralı əskikliyində halsızlıq, anemiya və sümüklərin zəifləməsi kimi problemlər yaşana bilir. Mis mineralı əskikliyi yetkinlər arasında çox məşhur deyil, ancaq xroniki ishal problemi olanlar, qidalar yoluyla alınan vitamin və mineralların bədən tərəfindən əmilməsini önləyən bir xəstəliyi olanlar risk altındadır. Mis əskikliyi problemi yaşayırsınızsa, daha çox göbələk istehlak edə bilərsiniz. 1 ədəd kiçik boy ağ göbələk gündəlik mis ehtiyacının 2-% -ini qarşılayır.
Selenyum Minerali: Antioksidan təsiri hüceyrələri sərbəst radikalların təxribatına qarşı qoruyan minerallar arasında yer alan selenium mineralı, ümumiyyətlə heyvani qidalarda tapılar. Ancaq qırmızı ət sevmirsinizsə, qidalanma proqramınıza daha çox göbələk əlavə etsəniz, aldığınız selenium miqdarını tarazlıqda tuta bilərsiniz. 100 qram göbələk gündəlik selen ehtiyacının 13% -ni qarşılayır.
Göbələyin qida dəyəri 100 qram ağ göbələk 22 kalori
1 qr qida lifi (gündəlik ehtiyacın 4% -i)
3,1 qr zülal (gündəlik ehtiyacın 6% -i)
2,1 mg C vitamini (gündəlik ehtiyacın 4% -i)
18 D vitamini (gündəlik ehtiyacın 5%-i)
0,1 mg B1 vitamini (gündəlik ehtiyacın 5%-i)
0,4 mg B2 vitamini (gündəlik ehtiyacın24%-i)
3,6 mg B3 vitamini (gündəlik ehtiyacın 18%-i)
0,1 mg B6 vitamini (gündəlik ehtiyacın 5%-i)
16 MCG B9 vitamini folat (gündəlik ehtiyacın 4%-i)
1,5 mg B5 vitamini (gündəlik ehtiyacın 15% -i)
0,5 mg dəmir (gündəlik ehtiyacın 3%-i)
9 mq maqnezium (gündəlik ehtiyacın2%-i)
86 mg fosfor (gündəlik ehtiyacın 9-%-i)
318 mg kalium (gündəlik ehtiyacın 9%-i)
0,5 mg sink (gündəlik ehtiyacın 3%-i)
0,3 mg mis (gündəlik ehtiyacın 16% -i)
9,3 MCG selenium (gündəlik ehtiyacın 13%-i) daxildir.
Bu rəqəmlər 4 yaş və üzəri üçün hazırlanan 2000 kalorilik istinad pəhrizə görə yaradılmışdır. Gündəlik olaraq alınması lazım olan vitamin, mineral, karbonhidrat, zülal və yağ miqdarı insanın sağlamlıq şərtlərinə görə dəyişə bilər.
Diqqət edilməsi lazım olanlar.
Göbələyin faydaları müzakirə edilməz, ancaq göbələk mövzusunda diqqət edilməsi lazım olan bəzi nöqtələr vardır. Yazının başında da qeyd etdiyimiz kimi göbələklər haqqında məlumatınız olsa belə, təbiətdən topladığınız yabanı göbələklər ciddi zəhərlənmələrə yol aça bilər. Göbələk zəhərlənməsi xəbərlərini xüsusilə bahar və yaz aylarında tez-tez televiziyalarda görürük. Bəzi göbələk növləri bir-birinə çox bənzər, ancaq biri zəhərliykən digəri yeyilə bilən göbələk ola bilər. Siz bəlkə daha əvvəl yediyinizi düşündüyünüz bir göbələyi toplarkən əslində bu göbələk növü sizin bildiyiniz göbələyə çox bənzəyən bir başqa zəhərli göbələk növü ola bilər. Bundan əlavə təbiətdə gəzintiyə çıxan uşaqlarınızı göbələk toplamamaları mövzusunda xəbərdarlıq edin, çünki göbələk zəhərlənməsi hadisələrinin yarısını bir yetkin nəzarətində olmayan uşaq meydana gətirməkdədir.
Marketdə göbələk seçərkən üzəri cızılmamış, qaralmamış və ləkəsiz olanları seçim edin. Tapa bilsəniz, Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin verdiyi orqanik sertifikatı olan göbələklərdən satın alın. Göbələyi mühafizə etmənin ən sağlam yolu bir kağızlara bükülü şəkildə soyuducuda saxlamaqdır. Bunun üçün böyük bir kağızı istifadə etmək lazımdır, çünki göbələklər bir-birinə nə qədər az təmas edərsə, təzəliyini o qədər uzun müddət qoruyur. Təması azaltmaq üçün göbələk layları arasına kağız dəsmal qoya bilərsiniz. Göbələk mühafizə şərtlərinə bağlı olaraq təzəliyini 3-7 gün arasında qoruyar. Qurudulmuş göbələk isə hava keçirməyən bir qabda saxlansa, 6 ay ərzində istehlak edilə bilər.