Soğan eynən sarımsaq kimi güclü qoxusu səbəbiylə bəzən yeməkdən qaçındığımız qidalar arasında iştirak edir, ancaq yenə sarımsaq kimi sağlamlığa faydaları səbəbiylə mütəxəssislər tərəfindən tez-tez istehlak edilməsi təklif edilir. Soğan suyunun faydaları arasında ilk olaraq sayılanlar antiseptik olması, bakteriyalara qarşı bədənin müqavimətini artırması, qan təzyiqini normada saxlaması və bəzi xərçəng növlərinə qarşı qoruma təmin etməsidir.
Soğan suyunun bəzi faydaları elmi araşdırmalarla dəstəklənir, ancaq bəzi istifadə sahələri mövzusunda həqiqətən faydalı olub olmadığı mövzusunda daha çox araşdırmaya ehtiyac var.
Soğanın qida dəyəri
1 orta boy soğan (110 qr) ortalama 44 kaloridir. Xolesterol və yağ ehtiva etməz. Qida lif baxımından olduqca zəngindir və 1 ədəd soğan, sağlam həzm sistemi üçün kritik əhəmiyyəti olan qida lifindən 2 qram daxildir. Yəni 1 soğan yeyərək gündəlik qida lifi ehtiyacının 7 % -ni almanız mümkündür. Yenə 1 ədəd orta boy soğan 1,2 qr zülal, 8,1 mq C vitamini (gündəlik ehtiyacın 14% -i), 0,1 mq B6 vitamini (gündəlik ehtiyacın 7 % -i), 0,4 MCG K vitamini (gündəlik ehtiyacın 1% -i) daxildir. Soğan eyni zamanda kalsium, dəmir, maqnezium, fosfor, kalium, sink, mis, manqan və selenium mineralları baxımından zəngin bir tərəvəzdir.
Soğan suyunun faydaları
Mədə spazmı: 2009-ci ildə "Toxicology" jurnalında nəticələri nəşr olunan bir araşdırmaya görə qırmızı soğan suyu, qida zəhərlənməsinə və stresə bağlı mədə kramplarını rahatlaşdırır. Katarakt: laboratoriya işləri soğan suyu içməyin və nizamlı olaraq soğan yemənin bəzi katarakt növlərinin meydana gəlmə riskini əhəmiyyətli nisbətdə azaltdığını ortaya qoymaqdadır.
Xərçəng: 2011-ci ildə "Gastroenterology" də nəşr olunan bir yazıya görə nizamlı olaraq qırmızı soğan istehlak etmək mədə xərçəngi riskini aşağı salır. Sarımsaq, çuğundur və arpa soğanıyla eyni ailədən (Allium) olan soğan bu ailədə yer alan digər tərəvəzlər kimi sulfid ehtiva edir. Bitki mənşəli qaynaqlardan alınan sulfid isə bu sahədə edilən işlərə görə hüceyrə quruluşunun qorunmasına köməkçi olur və hüceyrənin quruluşunun pozularaq xərçəngli hüceyrəyə çevrilməsinin qarşısını alır. Cornell Universiteti tərəfindən edilən bir başqa araşdırmaya görə soğan antioksidan təsiriylə xüsusilə qaraciyər və kolon xərçənginə qarşı təsirli bir qoruma təmin edir. Bu sahədə edilən araşdırma sayı olduqca çoxdur ancaq maraqlı olan son bir statistikada; 32 ölkədə edilən bir araşdırmada, yeməklərdə daha çox soğan istifadə edən ölkələrdə prostat xərçəngi səbəbiylə həyatını itirənlərin sayı istehlak etməyən ölkələrə görə olduqca azdır. Məsələn, İngiltərədə prostat xərçəngi səbəbiylə meydana gələn ölümlər soğan istifadəsinin daha çox olduğu Hong Kong, Türkiyə və İrandan 5 qat daha çoxdur.
Anemiya: Orta boy bir soğan (təxminən 110 qram) 0,2 mq dəmir ehtiva edir və bu miqdar gündəlik dəmir ehtiyacının% 1-inə bərabər gəlməkdədir. Təbii gündəlik dəmir ehtiyacınızı yalnız soğan suyu içərək qarşılamanız mümkün deyil, ancaq dəmir baxımından zəngin qidalar istehlak etməyə çalışarsınızsa, qidalanma siyahınıza soğanı da əlavə edə bilərsiniz.
Antiseptik: Soğan sarımsaq kimi təbii bir antiseptiktir və infeksiyalarla mübarizədə bədənə köməkçi olur. Sidik yolu infeksiyası, mədədə görülən bakteriyalar, sistit kimi infeksiyalı xəstəliklərin müalicəsinə köməkçi olması məqsədiylə istifadə edilə bilər.
Təzyiq: soğandan olan "Quercetin" adlı komponentin təzyiqi saldığı və hipertəzyiq xəstələrində təzyiq idarə edilməsinə köməkçi olduğu istiqamətində araşdırma nəticələri vardır.
Xolesterol: HDL yəni "yaxşı" xolesterolunuzu yüksəltmək istəyirsinizsə, mütəxəssislərin təklifi gündə yarım çiy soğan yemək istiqamətindədir. Tufts Universitetindən Dr. Dr. Victor Gurewich'e görə hər gün nizamlı olaraq çiy soğan yemək yaxşı xolesterolu 30 % nisbətində yüksəldir. Yaxşı xolesterol qan hüceyrələrinin daha az "yapışqan" olmasını təmin edir, damar tutqunluğuna qarşı əhəmiyyətli bir qoruma təmin edir. Xüsusilə yüksək xolesterollu, yağlı ət yeməkləri zamanı soğan yeyərək pis xolesterolun mənfi təsirlərinə qarşı damalarınızı qoruya bilərsiniz.
Diabet: Qida lif baxımından zəngin olan soğan qan şəkəri dalğalanmalarını önləyər və az miqdarda qida lifi istehlakı səbəbiylə yaşanan qəbizliyə yaxşı gəlir. Soğan həm 1-ci tip, həm də 2-ci tip diyabet xəstələrində qlükoza səviyyələrinin salınmasına köməkçi bir tərəvəzdir.
Sidik sökdürücü: Soğan güclü bir sidik sökdürücüdür və qanın təmizlənməsinə köməkçi olar.
Öskürək: Ənənəvi olaraq bronxit və astma müalicəsində istifadə soğan suyu eyni zamanda quru öskürəyə də yaxşı gəlməkdədir.
Ağcaqanad dişləməsi: Ağcaqanaq və ya böcək dişlədiyi olduğu bölgəyə 1 ədəd soğan kəsib sürsəniz, ya da barmaq ucuyla soğan suyu çəksəniz, qaşıntınn qarşısını qısa müddətdə alır. Eyni zamanda yüngül yanıqların və kiçik kəsiklərin daha qısa müddətdə yaxşılaşmasına köməkçi olur.
Tənəffüs: Soğanın astma xəstələrində ağciyərlərin sıxışmasının önləyici təsiri olduğu mövzusunda bəzi məlumatlar var, lakin bu faydası mövzusunda edilən elmi işlərin sayı olduqca azdır. Antiseptik təsirinin tənəffüs yolu ilə əlaqədar xəstəliklərə yaxşı gəldiyi, bəlğəmi təmizlədiyi və bu xəstəliklərin səbəb olduğu öskürəyi azaltdığı bilinməkdədir. Soğan suyu və bal qarışığı uşaqlarda öskürəyi kəsmək üçün ənənəvi olaraq istifadə edilən bir reseptdir.
Hansı soğan daha faydalıdır? Bütün soğan növləri müəyyən nisbətlərdə antioksidan ehtiva edir. Ancaq qırmızı soğanın ağ soğana görə daha güclü bir antioksidan olduğu ifadə edilir. Soğanın kökə yaxın hissəsi xərçəngdən qorunma təmin edən komponentlər baxımından ən zəngin bölgəsidir.
Soğan suyunun yan təsirləri varmı? Soğana təbii olaraq fruktoza daxildir. Bəzi insanlar mədə fruktoza həzm əsnasında çətinlik çəkdiyi üçün soğan qaza səbəb ola bilər və bu qaz bədəndən çıxarılmadıqda mədə ağrılarına yol aça bilər. Bununla yanaşı reflü xəstələri soğan suyu içərkən və ya çiy soğan yeyərkən diqqətli olmalıdır, çünki soğan reflü əlamətlərini şiddətləndirə bilər. Soğanın qan şəkərini salan təsiri, qan şəkəri səviyyəsini nəzarət altında saxlamaq üçün müntəzəm olaraq dərman istifadə edən diabet xəstələrində dərmanların təsirini istənməyən ölçülərdə artıra bilər. Diabet üçün dərman istifadə edirsinizsə, nizamlı olaraq soğan suyu içməyə başlamazdan əvvəl həkiminizlə məsləhətləşin. Xüsusilə yaşıl soğanda bol miqdarda olan K vitamini uzun müddət gündəlik ehtiyacdan çox miqdarda alındığında bəzi qan durulaşdırıcı dərmanlarla qarşılıqlı təsirə keçə bilər. Qan durulaşdırıcı dərman istifadə edirsinizsə, soğan istehlakı mövzusunda həkiminizə məsləhətləşin.