Qarpız - bu nəhəng giləmeyvə vətəni hesab olunan Kalaxari səhrasında insan əli dəymədən yetişir.
Qarpızın "mədəni tarixi" hələ uzaq keçmişdə Misir ehramlarında təsvir edilmişdir. Misir rəssamları öz əsərlərində qarpıza xüsusi yer ayırırdılar. Bu giləmeyvəni fironların qəbrinə qoyurdular ki, o biri dünyada onları aclıqdan qurtarsın.
Çinlilər isə bu xeyirli məhsula indiyənədək ehtiramla yanaşır, onun şərəfinə "qarpız bayramı" keçirirlər.
Yay mövsümünü və qarpızı bir-birindən ayrı təsəvvür etmək qeyri-mümkündür. İsti günlərdə bu zolaqlı giləmeyvə insan orqanizminə faydası ilə bərabər, həzz dəqiqələri də bəxş edir.
Dünyanın ən iri giləmeyvəsi - Çar qarpızının məti yarısı fruktoza olmaq şərtilə 12% şəkərdən ibarətdir. Fruktoza qlükozadan fərqli olaraq şəkərli diabet xəstəliyindən əziyyət çəkən insanlara da heç bir mənfi təsir göstərmir.
Qarpız həm də vitamin qaynağıdır. Tərkibində B1, B2, C, PP vitaminləri, fol turşusu, pektin maddələri, maqnezium, dəmir, nikel, kalium vardır. Tumları isə insan orqanizmi üçün vacib sayılan D vitamini ilə zəngindir.
Qarpızın tərkibində sellüloz həzmi normallaşdırır, xolin, C və P vitamini isə ürək-damar sisteminin fəaliyyətini tənzimləyir. Fol turşusu amin turşularının sintezində iştirak edərək sklerozun qarşısını məharətlə ala bilir.
Enerji hasil etmək üçün lazımlı olan B vitamini qarpızda bol miqdardadır. Qarpızın tərkibindəki antioksidantlar astma, xərçəng, artrit və prostat xərçəngi riskinin azaldılmasında köməkçi hesab olunur.
Qarpız sidikqovucudur, onun tərkibindəki maddələr böyrəklərdəki duz kristallarını əridir. Şirəsi isə toksinləri orqanizmdən yuyub aparmaqla qaraciyərə kömək edir, bağırsaqların fəaliyyətini yaxşılaşdırır.
Artıq çəkidən əziyyət çəkənlər üçün qarpız əsl möcüzədir. Bu ləzzətli giləmeyvədə kalorinin az olmasına baxmayaraq, qarpız tez bir zamanda insanda toxluq hissi yaradır. Həm ishal zamanı, həm də onu yatırmaq üçün qarpızın məti və şirəsi çox faydalıdır. Tumlarından isə qurdqovucu vasitə kimi istifadə edilir. Bunun üçün 100 qram əzilmiş qarpız tumunu 1 litr suda 45 dəqiqə zəif odda qaynadıb, süzgəcdən süzüb gün ərzində 3 dəfə 1 stəkan içmək məsləhətdir.
Qarpız suyunu bal və zəncəfillə qarışdırıb içdikdə bəlğəmi yox edər. Onun qabığından hazırlanan mürəbbə sinə və mədə ağrılarını aradan götürür.
Kolit zamanı (yoğun bağırsağın iltihabı) qarpız qabığından hazırlanan dəmləmə çox yararlıdır. Bədənin xolesterindən azad olunmasına yardımçı olan giləmeyvə yüksək qan təzyiqini də aşağı salmağa qadirdir.
Qarpız üzərində çat və əziklər olmamalıdır. Bu zədələnmiş yerlərdən giləmeyvəyə təhlükəli mikroblar düşür ki, bu da insan orqanizmində ağır bağırsaq xəstəliklərinin yaranmasına səbəb olur.
Qarpızın saplağı sarı və bir qədər qurumuş olmalıdır. Saplaqsız qarpız almayın. Üzərində sarı ləkələrin olması isə onu sübut edir ki, qarpız təbii şəraitdə yetişib. Əgər bu ləkə çox iri olarsa , deməli, giləmeyvəyə günəş şüası dəyməyib.
Alarkən orta ölçülü (5-7 kq) qarpızlara üstünlük verin. Evdə onu soyuq suya qoyun. Yaxşı dəymiş qarpız suyun üzərində üzəcək, dəyməmiş isə batacaq.
Kəsilmiş qarpız soyducuda 1 gündən artıq saxlanmamalıdır. Şirəsindən əmələ gələn turşumuş qoxu qarpızın xarab olmasının göstəricisidir.