Appendisit əməliyyatı, kor bağırsağın ucunda yerləşən appendisit iltihablanması nəticəsində, orqanizmdən çıxarılması üçün keçirilən cərrahi əməliyyatdır. Orqanizm üçün faydası tam olaraq bilinməyən appendisitin iltihablandığı zaman mütləq müalicə edilib çıxarılması lazımdır. Əks halda qarın pərdəsi iltihablanmasına yol açır. Yaşları 10-30 arası olan insanlarda daha tez-tez rast gəlinən bir haldır.
Appendisitin Əlamətləri Nələrdir?
İltihabın ən qabarıq xüsusiyyəti künt şəklində başlayan qarın ağrılarıdır. Göbək ətrafında başlayan ağrı, bir müddət sonra qarının sağ aşağı hissəsində hiss edilir. Hərəkətlə, sarsılmaqla, gülməklə belə şiddətini artırır. Davamlı şəkildə ağrımağa başlayan bölgədə appendisit partlaması meydana gələrsə, ağrı bir müddət dayanır. Ancaq qızdırmanın yüksəlməsilə yenidən başlayır. Bu əlamət uşaqlarda, şəkər xəstələrində və yaşlılarda bir qədər fərqli görülə bilər. Xəstələrdə qarın ağrısı ilə birlikdə iştahsızlıq, ürək bulanması və qusma görülə bilər. Bu əlamətlərin olduğu xəstələr qidalanmağı dayandıraraq, həkimə müraciət etməlidir. Bu zaman ağrı kəsici dərmanların qəbul edilməsi lazımdır. Ağrı kəsicilər ağrıya təzyiq edəcəyinə görə, diaqnozu çətinləşdirə bilər.
Appendisit Müayinəsi və Diaqnozu Necə Edilir?
Ağrıyla birlikdə həkimə müraciət edən xəstələrdə, qarının sağ aşağı hissəsinə əllə yoxlanıldığı zaman ağır ağrı hiss edilir. Bu bölgəyə əl ilə basıldıqdan sonra əli qəflətən çəkməklə, qarının içərisində tok vurmuş hissi yaranırsa, appendisit olduğu güman edilir. Bu aparılan əməliyyata rebaund adı verilir. Diaqnoza yardımçı olması üçün aparılacaq qan təhlillərində WBC ağ kürə və CRP C-reaktiv zülal miqdarına baxılacaqdır. Həmçinin ultrasəs tədqiqləri keçiriləcəkdir. Tədqiqlərdən bəzi hallarda normal nəticə alınması appendisit fikrini yayındırmamalıdır. Çünki bu hadisə təcili müdaxilə tələb edir. Appendisit partlaması həyatı riskə atır. Buna bənzəyən narahatlıqlar da təqib edilərək diaqnozun tam olaraq qoyulmasına çalışılır. Bəzi hallarda iltihabın irəlilədiyi orqanın qarın içi qatı ilə və ətrafdakı orqanlarla dolaşdığı görülür. Bu hallarda qarının sağ aşağı hissəsində bir kütlə əmələ gəlir. Bu vəziyyətə plastron adı verilir. Bölgədə irin və çürümə əlamətləri yoxdursa əməliyyat təxirə salınaraq, plastronon dağıdılmasına çalışılır. Bu 6-8 həftə çəkə bilər.
Appendisit Əməliyyatından Əvvəl Olan Risklər Nədir?
Simptomların başlamasından sonrakı ilk 24 saat keçiriləcək əməliyyatlar olduqca uğurlu keçəcəkdir. Bu prosesin uzanması əməliyyat anında və sonra xəstəyə daha çətin anlar yaşadacaq. Gözləmə müddətinin uzadılması infeksiyayla şişən appendisitin qan dövranı pozğunluğuna yol açmasına səbəb ola bilər. Bunun nəticəsində meydana gələn çürümə səbəbilə, appendisit partlaması (perfore appendisit) meydana gələ bilər. Bu hadisə ilk 24 saat içərisində yarana bilər. Bu həm daha çətin əməliyyat tələb edəcək, həm də xəstənin ağrılarını bir müddət dindirərək, yalançı bir yaxşılaşma təmin edəcəkdir. Orqanda deşmə olduğu zaman iltihab ətrafa yayılaraq, irin əmələ gəlməsinə səbəb olur. Təcili olaraq əməliyyat edilməyən xəstələrdə qarın içi iltihab inkişaf etməsi izlənir.
Appendisit Əməliyyatından Öncə Nə Edilməlidir?
Əməliyyatdan 5-6 saat əvvəl aç qalmaq lazımdır. Əlamətlərlə birlikdə buna diqqət edilməlidir. Əməliyyatdan əvvəl xəstə anesteziya mütəxəssisi tərəfindən kontrol edilərək lazımi tədbirlərin alınmasına çalışılır. Xəstənin istifadə etdiyi dərmanlar sorğu-sual olunaraq qan durulaşdırıcı dərman qəbul edənlərdə lazımi tədbirlər görülməlidir. Təcili bir əməliyyat olduğuna görə gözlətmək olmaz.
Appendisit Əməliyyatı Necə Tətbiq Edilir?
Bu əməliyyatlar açıq və ya qapalı olaraq həyata keçirilir. Açıq tətbiq edilən əməliyyatlarda, ümumi anesteziya ya da beldən aşağı hissəsi uyuşturulan xəstənin qarnının sağ alt tərəfinə 2-3 sm bir kəsik atılır. Təxminən 20-30 dəqiqə davam edən əməliyyatda, appendistin kökü və damarı bağlanaraq çıxardılır.Diaqnozun dəqiq olmadığı hallarda göbəyin alt qisminə kəsik atıla bilər.Qapalı olaraq tətbiq edilən əməliyyatlarda xəstəyə ümumi anesteziya verilərək yatırılır. 30 dəqiqə ərzində qarından açılan dəliklərdən girilərək , ekrandan baxaraq əməliyyat həyata keçirilir.
Appendisit Əməliyyatından Sonra Nə Edilməlidir?
Appendisitin xaric edilməsi orqanizmdə hər hansı bir funksiya pozğunluğuna yol açmaz. Xəstə normal şəraitdə əməliyyatdan sonra ayağa qalxıb yeriyə bilər. Xüsusi qidalanmaya ehtiyac duyulmaz. Ağrı kəsici və antibiotik verilərək xəstə evinə göndərilir. 2-3 gün müddətində bağlı qalacaq olan yara, 3-cü gün sarğı edilərək açılır. Appendisitdə partlama,plastron inkişafı olan xəstələr bir müddət təqib edilir. Xəstələrin əməliyyatdan sonra ağır əşyalar qaldırmamalı, ağır işlərdən və məşqdən uzaq durmalıdır. Açıq tikişlər varsa, bunlar bir həftə sonra sökülməlidir.
Fuad Nəzərov