Bel Qrijası və Müalicəsi
Belimiz orqanizmimizin ağırlığını daşıyan, yükü buddan ayaqlara ötürən və eyni zamanda gündəlik fəaliyyətimiz içərisində bədənimizin hərəkətli olmasını təmin edən bir orqanizm quruluşuğudur. Belimizdə 5 ədəd fəqərə var və bu fəqərələri bir-birinə bağlayan qığırdaq disklər, oynaqlar və bunlara dəstək olan yumşaq toxumalar yerləşir. Bel fəqərələri, hərəkətə töhfəsi və yük daşıma xüsusiyyəti ilə birlikdə onurğanın digər hissələri kimi onurğa ilik və sinir köklərinə qoruyuculuq vəzifəsini yerinə yetirir. Bel fəqərələrinin içərisindən ayaqların əzələ nəzarətini təmin edən, ayaqların hissiyatını daşıyan və sidik, gaita və seksüal funksiyaların nəzarətini təmin edən sinirlər keçir.
Bel Ağrısının Səbəbləri
Beldə yer alan fəqərə, disk və yumşaq toxumalarda baş verən hər hansı bir hadisə bel ağrısına səbəb ola bilər.Bel ağrısı, günümüzdə fərdin gündəlik fəaliyyətini məhdudlaşdıran ən mühüm səbəblərdən biridir. Bütün dünyada əhalinin təxminən %80-in həyatbel-fitigilarının hər hansı bir dövründə ən az bir dəfə bel ağrısı keçirdikləri məlumdur. Bel ağrısı inkişaf etmiş cəmiyyətlərdə görülən xroniki xəstəliklər arasında ürək xəstəliklərindən sonra ikinci yeri almaqda və cərrahi müalicə edilən xəstəliklər arasında beşinci sırada yerləşir. Bel ağrısı ən tez-tez 20-40 yaşlarda görülür. Bel ağrılarını kəskin və xroniki olmaqla 2 qrupa ayırmaq olar. Kəskin bel ağrılarında adətən ağrı bir neçə gün içərisində azalır və bir neçə həftə sonra tamamilə keçir. Ağrı 3 aydan çox davam edərsə bu ağrıya xroniki (xroniki)b el ağrısı deyilir. Bel ağrılı xəstələrin %90-ın şikayəti ilk 4 həftə ərzində öz-özünə keçərkən ancaq %5-i xronikləşir. Çox bel ağrısında ağrının səbəbi klinik müayinə ilə qoyulur, araşdırmalar və radioloji tədqiqlərdə bir şey əldə edilmir.
Bu tip ağrılara ümumiyyətlə “Mexaniki bel ağrısı” deyilir.
Bel ağrılarının səbəblərini 2 böyük qrupa ayırmaq olar.
1-Əzələ- skelet sistemi xəstəlikləri
2-Onurğa xəstəlikləri
Əzələ- Skelet Sistemi Xəstəlikləri
Bel ağrılarının böyük əksəriyyəti bu qrupa aiddir. Əksəriyyətlə əzələlərdə, bağ toxumasında və ya oynaqlarda kiçik zədələnmələr ilə yaranır. “Miyofasial ağrı sindromu” termini əzələ və yumşaq toxumaların hədsiz kəskinləşməsi və yaralanması ilə yaranan klinik vəziyyət üçün istifadə edilir. Digər bel ağrısına yol açan əzələ-skelet sistemi problemləri arasında pis və xətalı bədən duruş tərzi, bir ayağın qısalığı, bel fəqərələrinin və qığırdaqların az oksigen qəbul etməsinə səbəb olduğu üçün siqaret istifadəsi, stress kimi psikososyal faktorlar sayıla bilər.
Omurga Xəstəlikləri
Bu qrup xəstəliklər əzələ skelet sistemi xəstəliklərindən proporsional mənada daha az görülür. Bu qrupda bel ağrılarına ən çox yol açan narahatlıqlar: Bel qrıjaları (lomber disk herniləri), disk toxumasının köhnəlməsi (degenerativ disk xəstəliyi), bel sürüşməsi (lomber spondilolisthezis), bel onurğa kanalının daralmasıdır (lomber dar kanal). Bunların xaricində çox az görülən, lakin onurğanın ciddi narahatlıqları olan şiş, infeksiya, travma, sümük əriməsinə (osteoporoz) bağlı çökmələr sayıla bilər.
–Bel Qrijası (Lomber disk hernisi): Disk materialı iki fəqərə cismi arasında xarici daha sərt bir örtük, içəridə isə jel kimi yumşaq toxuma hissələrindən ibarətdir. Bir yastıqcıq funksiyasını və gövdənin yükünü dağıtmaq vəzifəsini yerinə yetirir. Ancaq onurğa fəqərələrinə artıq yük düşərsə (həddindən artıq çəkili olmaq və ağır qaldırma),xüsusilə bel və qarın əzələləri zəifləyərsə və ya struktur və genetik səbəblərlə bu disklərdə pozğunluq bel ağrısına və bel qrıjasına səbəb ola bilər. Diskin xarici örtüyünün zəifləməsi və ya cırılması ilə daxili qism çölə doğru çıxır və sinirlərə təzyiq göstərməyə başlayarsa buna “bel qrijası” deyilir. Xarici təbəqədəki zəifləmə və ya yırtılma daha çox bel ağrısına yol açarkən, iç təbəqənin çölə doğru yer dəyişdirməsi kimi adlandırıla bilən müəyyən bel qrijası sinir kökü üzərində təzyiq etdiyi üçün xüsusilə ayağa vuran ağrıya yol açır. Bel qrıjası bel ağrısından daha ön planda olan ayaq ağrısıdır. Sinirlərə olan təzyiqin səviyyəsinə görə bud və ayaqda ağrı, zəiflik və uyuşuqluq hissi yarana bilər.
Fuad Nəzərov