Klassik tibb elminə görə (hardasa 20 il əvvəl), insan olğunlaşandan sonra beyin hüceyrələrinin (neyronların) inkişafı dayanır, neyronlar çox dəyişməz görülürdü. Amma çox sayıda modern elmi təcrübələr göstərir ki, beyindəki neyronların inkişafı çox elastikdi, insanın gənc yaşlarından sonra belə. Təcrübələr göstərir ki, idmanla fəal məşğul olmaq olan neyronlarda dinamik dəyişiklərə səbəb olur, və həm də, yeni neyronların əmələ gəlməsinə təkan verir. Yeni araşdırma isə göstərir ki, tərsinə, pasiv həyat tərzi (çoxlu yatmaq, oturmaq və qısacası, mütəmadi idmanla məşğul olmamaq) də neyronlarda xüsusi dəyişiklərə səbəb olur.
Bu araşdırmada, sıçovullar iki qrupa ayrılır. 12-həftə ərzində olan təcrübədə, birinci qrupda sıçovullar təkərli qəfəsə yerləşdirilir, ikinci qrupda isə heyvanlar normal qəfəsə yerləşdirilir və istədikləri zaman qaça bilərlər. Təkərli qəfəsdəki heyvanlar hardasa gündəlik 5 km qaçırdılar. İkinci qrup heyvanlar isə pasiv həyat tərzi keçirirdilər.
12 həftədən sonra iki qrupun heyvanların beyinlərində qabarıq dəyişikliklər əmələ gəlib. Qaçan heyvanların beynindəki (arxa beyindəki medulla reqionundakı) neyronların çıxıntıları, pasiv qaçmayan heyvanlara nisbətən, daha az böyüyüb. Pasiv heyvanların beynindəki daha uzun neyron çıxıntıları lazımsız elektrik impulslara səbəb ola bilər. Bu anormal dərəcədə fəal (lazımsız) elektrik impulslar ürəyin normaldan daha sürətli döyüntüsünə səbəb olur. Və bu da yüksək qan təzyiqi və sonra da, daha ciddi ürək-damar xəstəliklərinə səbəb ola bilər. Fəal qaçan heyvanların beynindəki neyronlar ürəyin döyünməsini daha yaxşı tənzim eləyir və artıq ürək döyünməsinin qarşısını alır.
Bu təcrübə heyvanlarda olsa belə, nəticələr insan biologiyasının başa düşülməsində böyük rolu var. İndi biz daha yaxşı anlayırıq, beyindəki neyron hüceyrələndəki artıq lazımsız impulslar necə insanda ürək-damar xəstəliklərinə səbəb ola bilər. Ona görə, monitor, laptop və divanda televizorun önündə az oturun, hər 30-60 dəqiqədən bir yüngül idman edin, məsələn, oturub-durun. Pasivlik yeni əsrin tibbi problemlərinin böyük qaynağıdır.
Camal Əliyev