Tənəffüs yolları infeksiyasından ortaya çıxan və üç həftədən uzun çəkən öskürək (İSO: infeksiya sonrası öskürək) müalicəsində ballı qəhvənin kortizondan (kortizon: böyrəküstü vəzlərin çıxardığı təbbi hormonudur) daha təsirli olduğu aşkar edilib.
"Primary Care Respiratory Journal" adlı tibb jurnalında nəşr olunan araşdırmada üst tənəffüs yolları infeksiyasından ortaya çıxan və üç həftədən çox davam edən öskürək şikayəti olan 97 xəstə üç qrupa ayrıldı. Birinci qrupdakıların hər birinə içində 500 qram bal və 70 qram hazır qəhvə, ikinci qrupdakıların hər birinə içində 320 milliqram "prednizolon" və üçüncü qrupdakıların hər birinə də içində "guaifenesin" olan 600 qramlıq məcun şəklində verildi. Bu üç fərqli məhsulun paketləri, görünüşləri, rəngləri və dadları eyni idi.
Xəstələrdən onlara verilən macundan bir xörək qaşığı (25 qram qədər) bir stəkan (200 millilitr) isti suda əridərək bir həftə müddətlə və gündə üç dəfə 8 saat fasilə ilə içmələri istənildi.
Xəstələrin müalicədən əvvəl və sonra öskürəklərinin şiddəti təsdiqlənmiş "vizual analoq anket hesabı" ilə qiymətləndirildi.
Öskürək hesabı ballı qəhvə içən qrupda müalicə əvvəli 2,9 müalicə sonrası 0,2; kortizon içən qrupda müalicə əvvəli 3 və müalicə sonrası 2,4; guaifenesin içən qrupda müalicə əvvəli 2,8 və müalicə sonrası 2,7 olaraq qiymətləndirildi.
Buna görə, ballı qəhvənin infeksiya sonrası inkişaf edən və 3 həftədən uzun çəkən öskürəyi olan xəstələrdə kortizona görə daha təsirli bir müalicə olaraq xəstələrə tövsiyə edilə biləcəyi nəticəsinə gəlindi.
Öskürək dərmanlarına milyardlar xərclənir.
Hər il bütün dünyada bu cür öskürəklərin müalicəsi üçün milyardlarla manat fəaliyyəti müəyyən olmayan dərmanlara xərclənir.
Bunların içində əhəmiyyətli əks təsirlərə sahib olan kodein, dekstrometorfan, antihistaminik, narkotik, antibiotik və nəfəs açıcı dərmanlar var.
Bal və qəhvə niyə öskürəyə yaxşı təsir edir?
Balın öskürəyə yaxşı təsir etdiyi çoxdan bilinir, amma bunun mexanizmi elm adamlarına hələ də bəlli deyil. Balın turşu olması, yüksək osmolaritesi və hidrogen peroksid istehsalının əhəmiyyətli ola biləcəyi bildirilmişdir. Balın təsirinin prostaglandin sintezini azaltması, NO səviyyəsini artırması, antioksidant və anti-iltihab xüsusiyyətləri olduğu da bilinir.
Balın osmolaritəsinin yüksək olmağı, şirin qidaların təbii olaraq tüpürcək refleksini xəbərdar etməsi və beləcə nəfəs yollarında çox mukus ifraz olunmasını, muko-siliyer rəsmiləşdirilməsini düzəldərək də öskürəyə yaxşı təsir edə bilər. Qəhvə də alternativ tibbdə öskürək müalicəsi üçün tövsiyə edilən dərmanlardan biridir və balla birlikdə qəbul edildikdə hər ikisinin birlikdə ("synergistic təsir") daha təsirli ola biləcəkləri düşünülür.
Bal da, qəhvə də bütün insanlar tərəfindən istehlak edilən təhlükəsiz, bir çox insan tərəfindən sevilən, hər zaman hər yerdə olan və dərmanlardan çox ucuz olan maddələrdir. Bal bizdə də xüsusilə zəncəfillə birlikdə öskürək üçün xalqımız tərəfindən tez-tez müraciət edilən bir müalicə maddəsidir (bir çox xəstəmdən zəncəfil və balla yaxşı nəticə aldıqlarını eşitdim).
Keçən il İsraildə uşaqlar üzərində aparılan bir araşdırmada da balın öskürəyə çox yaxşı təsir etdiyi müəyyən edilmişdir.
Bəs öskürək üçün nə edək?
Bu mövsümdə çox görülən viral tənəffüs yolları infeksiyaları ilə əlaqəli öskürəklər üçün mənim hər kəs tərəfindən asanlıqla tətbiq oluna biləcək, heç bir əks təsiri olmayan, bütün öskürək siroplarından daha təsirli və üstəlik "pulsuz tövsiyələrim" var:
Əvvəlcə burundan nəfəs almağınız lazımdır. Bunun üçün də evin istiliyinin 20-21 dərəcə, nəmin isə 45-50 % arası olması şərtdir. Ev çox qurudursa, məsələn, 40 faizdən aşağıdırsa, nəmləndirən cihazlardan istifadə edə bilərsiniz.
Otaqlar hər gün havalandırılmalı və qapalı məkanlarda siqaret çəkilməməlidir.
Tənəffüs yollarını qıcıqlandıracaq ətir, yuyucu vasitələr və s. qoxulardan uzaq durmaq lazımdır.
Yataq otağına günəş düşməli və toz saxlayan əşyalardan qurtulmaq lazımdır.
Bol su içmək lazımdır. Adaçayı, cökə kimi isti içkilər içmək lazımdır. Səhərlər bir çay qaşığı zəncəfilli bal qəbul etmək də faydalı ola bilər. Burun tutulmalarına qarşı ən təsirli müalicə dəniz olan bir şəhərdə yaşayırsınızsa, təmiz bir yerdən götürəcəyiniz dəniz suyu ilə burnunuzu yaxşı-yaxşı yumaqdır.
Dəniziniz yoxdursa, üzülməyin, bir litr qaynamış suya bir çay qaşığı duz və karbonat (çay sodası) töküb qarışdırın və bu mayeylə burnunuzu yuya bilərsiniz, amma əczaxanalarda "fizioloji sistem" və ya "dəniz suyu" və "okean suyu" kimi adlarla satılan mayelərdən almayın.
Prof.Dr.Ahmet Rasim Küçükusta