Süd vəzi xərçəngi bir çox qadında ən çox müşahidə edilən xərçəng növüdür. Dünyada hər il 1 milyon 700 mindən çox qadına döş xərçəngi diaqnozu qoyulur. Lakin 2000-ci illərdən etibarən bu rəqəm artsa da, erkən diaqnoz və inkişaf etmiş müalicə üsulları sayəsində süd vəzi xərçəngi azalmağa başlayıb. Mütəxəssislər bildirir ki, süd vəzi xərçənginin inkişafında cinsiyyət, yaş, genetik keçid, ailə xəstəlikləri, döş toxumasının sıx olması və fərqli xəstəliklər rol oynayır. Lakin bir çox faktorlar döş xərçəngi riskini böyük nisbətdə azalda bilər. Qadin.Net Milli.az-a istinadən xanımlara döş xərçəngi riskini azaldan məsləhətlər verir.
1. Ana olmağı gecikdirməyin
Doğmaq, dünyaya uşaq gətirmək, xüsusilə də ilk doğuşu 30 yaşından əvvəl etmək döş xərçəngi riskini azaldan əhəmiyyətli faktordur. Üstəlik, bu risk hər doğuşla 7 faiz azalır.
2. Körpənizi əmizdirin
Döş xərçəngi daha çox 50 yaşından sonra müşahidə edilir. Ancaq menopauzadan əvvəl, yəni gənc yaşlarda da inkişaf edə bilər. Ailəsində süd vəzi xərçəngi olan qadınlarda risk daha yüksək olur. 30 ölkədə 150 ​​min qadın üzərində aparılan araşdırmada əmizdirmənin döş xərçəngi üzərində qoruyucu təsiri sübut olunub. Aparılan tədqiqatlarda 12 ay uşaq əmizdirən qadınlarda süd vəzi xərçəngi riskinin 4 faiz azaldığı təsbit edilib.
3. Formada qalın
Həddindən artıq çəki və ya piylənmə döş xərçəngi riskini artırır. Bunun səbəbi isə artıq çəkili insanlarda qandakı cinsiyyət hormonları, insulinin artmasıdır. Bütün bu faktorlar da döş xərçəngi baxımından risk yaradır. Menopauzadan sonra artıq çəki almaq döş xərçəngi riskini daha da artırır. Çünki bu dövrdə qadınlarda döş xərçəngi riskini artıran estrogen hormonunun əsas qaynağını yağ yaradır.
4. Ən az 5 boşqab meyvə-tərəvəz yeyin
Yağ tərkibi yüksək olan qidalar uzun müddət yeyildikdə döş xərçəngi risk faktoru olan estrogen hormonunun səviyyəsi yüksəlir. Bunun nəticəsində də xərçəngə tutulma riski artırı. Ona görə də alınan total enerjinin yalnız 20-25 faizi yağdan gəlməlidir. Risk faktorundan uzaqsınızsa, bu nisbət 30-a qalxa bilər. Gündə 5-6 boşqab meyvə-tərəvəz yemək çox əhəmiyyətlidir. Bunun səbəbi isə tərəvəz və meyvələrin ehtiva etdikləri antioksidantlar sayəsində döş xərçəngi riskinin azalmasıdır. Həftədə 5 dəfə qırmızı ət yeməyin döş xərçəngi riskini artırdığını aşkar edən tədqiqatlar da mövcuddur. Bu səbəbdən də döş xərçəngindən qorunmaq üçün qırmızı ət yeməyin həddini aşmayın.
5. Həftədə 150 ​​dəqiqə məşq edin
Aparılan araşdırmalar hər gün aktiv idman etmənin döş xərçəngi riskini azaltdığını ortaya qoyub. Mütəxəssislər döş sağlamlığı üçün həftədə 150 ​​dəqiqə piyada yerimək və pilates kimi aerobik məşqlər, eləcə də 75 dəqiqə ağır idman və həftədə 2 dəfə ürək aktivləşdirici hərəkətlər etməyi təklif edirlər. Oturaq həyat tərzi xərçəngin yaranması üçün risk faktorudur".
6. Uzun illər doğuş həbi istifadə etmək
Bəzi araşdırmalar doğuş həblərini 10 ildən çox istifadə edən qadınlarda, heç vaxt istifadə etməyənlərə nisbətən döş xərçəngi riskinin az da olsa, artdıq olduğunu aşkarlayıb. İstifadəni dayandırdıqda 10 il sonra risk ortadan qalxa bilər. Bu səbəbdən doğuş həbi istifadə etməzdən əvvəl digər risk faktorlarını qiymətləndirmək üçün həkimə müraciət edin.
7. Menopauza dövründə hormondan qaçın
10 il əvvələ qədər menopauza ilə bağlı tərləmə kimi şikayətlər və osteoporozun qarşısını almaq üçün estrogen ilə progesteron ehtiva edən hormon müalicələri tez-tez tətbiq edilirdi. Lakin araşdırmalar göstərdi ki, kombinə edilmiş hormon müalicəsinin (estrogen + progesteron) menopauzadan sonrakı dövrdə 3-5 ildən uzun müddət istifadəsi döş xərçəngi riskini artırır. Buna görə də hormon müalicəsi tibbin tələb etdiyi xaricində təklif edilmir. Tək estrogen istifadəsi isə döş xərçəngi riskini artırmır.
8. Siqaret çəkməyin, alkoqol içməyin
Spirt istifadəsi artdıqca döş xərçənginin inkişaf riski də artır. Bunun səbəbi isə spirtin qidalardan aldığımız və döş xərçənginin qarşısını almaqda təsiri olan folat maddəsinin qandakı miqdarını azaltmasıdır. Araşdırmalar hər gün nizamlı olaraq 3 qədəh və daha çox spirtli içki qəbul edən qadınlarda süd vəzi xərçəngi riskinin içməyənlərə nisbətən 40 faiz çox olduğunu sübut edib. Spirt qəbulunu gündə bir qədəhlə məhdudlaşdırmaq çox əhəmiyyətlidir. Tədqiqatlar siqaret ilə döş xərçəngi arasında da bir əlaqə olduğunu göstərir. Bu risk menopauzadan əvvəli dövrdə daha çox diqqətə çarpır.
9. Təsadüfi vitamin qəbulu
Vitamin D səviyyəsi aşağı olan insanlarda bunun bərpası həm döş, həm sümük sağlamlığı baxımından faydalıdır. Ancaq həkim məsləhət görmədiyi təqdirdə, dost-tanış tövsiyəsi ilə vitamin dəstəyi almayın. Əks təqdirdə ciddi problemlərlə qarşılaşa bilərsiniz. Hər hansı bir vitamin qəbul etməzdən əvvəl həkimlə mütləq məsləhətləşin.
10. Ailənizdə xərçəng olub-olmamasını öyrənin
Ana, ata və qardaşlarla yanaşı, xala, əmi və onların uşaqlarında döş, yumurtalıq, uşaqlıq, qalın bağırsaq xərçəngi olub-olmamasını öyrənin. Bu, ailənizdən gələn genetik risk faktorlarının müəyyən edilməsində böyük əhəmiyyət daşıyır. Risk qrupunda olub-olmadığınızı öyrənmək üçün risk profilinizin təyin olunması vacibdir.
11. Daim mamoqrafiya etdirin
Döş xərçəngindən qorunmaq üçün görüləcək tədbirlər çox əhəmiyyətli olsa da, risk davam edir. Bu səbəbdən də 40 yaşından etibarən daim mamoqrafiya etdirməyə və həkimə müraciət etməyə laqeyd yanaşmayın. Döşlərinizdə forma dəyişikliyi, bütün döş və ya döş uclarında hər hansı dəyişiklik, qanlı axıntı kimi hallar görsəniz, mütləq həkimə müraciət edin. Unutmayın ki, döş xərçəngində erkən diaqnoz sayəsində ölümün qarşısını almaq mümkündür.
Milli.Az