Motsart dinlУ™mУ™k sizi daha ağıllı edУ™r
Bir radioda klassik musiqi kanalını açıb bir opera dinlədiyinizdə ya da Motsart kimi böyük bir bəstəkarın sinfoniyasını dinlərkən özünüzü daha mədəni hiss etmirsinizmi? Klassik musiqi, şeir və digər sənət növlУ™ri ilУ™ əlaqУ™li DVD, video və digər məhsullar istehsal edУ™n KörpУ™ Enşteyn adlı firmanın milyon dollar hУ™cmindУ™ bir satış payı var. Valideynlər də bu məhsulları alırlar, çünki (Körpə Motsart DVD və CD-ləri kimi) qiymУ™tli sənət əsərləriylə tУ™masda olmanın uşaqlarının zehni inkişafı üçün müsbət təsir edə biləcəyinə inanırlar. Hətta inkişaf etməkdə olan döl üçün klassik musiqi CD-ləri dizayn edilir. Klassik musiqinin beyin gücünüzü artırdığını qarşıya qoyan bu görüş o qədər məşhur oldu ki, bu vəziyyət "Motsart təsiri" olaraq adlandırıldı. Yaxşı, bu mif necə başladı?
1950-ci illərdə Albert Tomatis adındakı bir qulaq-burun-boğaz həkimi eşitmə və danışma pozuntusu olan insanlara kömək etmək üçün Motsartın musiqisinin istifadə edilməsinin müvəffəqiyyətlə nəticələndiyini söyləyərək bu trendi başlatdı. 1990-cı illərdə IrvinedУ™ California Universitetindəki 36 şagirddən ibarət olan bir araşdırmada şagirdlərə bir IQ testi (zəka testi) etmУ™dУ™n əvvəl 10 dəqiqə boyunca bir Motsart sonatı dinlədildi. İşAraşdırmanı icra edən Dr. Qordon Şava görə tələbələr IQ nУ™ticУ™lУ™rindУ™ 8 ballıq bir artım oldu. Beləliklə, "Motsart təsiri" doğulmuş oldu.
Dan Kampbel adındakı bir musiqiçi bu ibarУ™nin müУ™llif hüquqlarını aldı və bu anlayışa əsaslanaraq bir sıra kitab və CD buraxdı, eyni zamanda Georgia, Florida və Tennesse kimi kimi ştatlarda körpələr və digər kiçik uşaqlar üçün klassik musiqi mövzusunda pul ayrıldı. Campbell və digərləri, "Motsart dinləmənin sağlamlığınızı belə artırar" iddiasını belə müdafiə etdilər.
Buna qarşı IrvinedУ™ki California Universitetindəki orijinal araşdırma elmi arenada mübahisəli bir vəziyyətdə idi. Araşdırmada iştirak edən bir araşdırmaçı olan Dr. Frances Rauscher əslində özlərinin bunun kimsəni daha ağıllı edəcəyi istiqamətində bir iddiaları olmadığını ifadə etdi,hətta Rauscher əyalətlərin pulu musiqili proqramlara xərclərin ayrılmasının daha yaxşı olacağını söylədi - həqiqətən də bir alət çalmağı öyrənmənin konsentrasiyası özünə inamı və koordinasiya inkişaf etdirdiyinə dair dəlillər vardır.
Əlbəttə Motsartın sizə zərər verməyəcəyi qətidir, hətta əgər bir şans versУ™niz hУ™tta xoşlana bilУ™rsiniz, ancaq bu sizi daha ağıllı etməyəcək.
Bir şey öyrəndiyinizdə beyninizdə yeni qırışlar yaranar
Beynin necə göründüyünü düşündüyünüzdə "qırışlar"la örtülü, ehtimalla yuvarlaq şУ™killi, iki loblu boz bir kütləni gözünüzdə canlandırırsınız. İnsanlar bir növ olaraq təkamül keçirəndə beynimiz bizi digər heyvanlardan fərqli edəcək yüksək funksiyaları meydana gətirə bilУ™cУ™k üzrə böyüdü. Ancaq beyin bədən ölçümüzlУ™ mütənasib ola biləcək ölçüdə bir kəlləyə uyğun ola bilər dərəcədə kiçik qala bilmək üçün böyüdükcə öz içinə doğru hУ™cmini artırdı. Əgər bütün bu girinti və çıxıntıları düzlУ™şdirУ™ bilsУ™dik, beyin bir yastıq örtüyü ölçüsündə olardı. Bu çıxıntılara "gyri", girintilУ™rУ™ isə "sulci" deyilir. Bu girinti və çıxıntıların bəzilərinin adları belə vardır və adamdan adama görünüşləri də fərqliləşməkdədir.
Buna baxmayaraq əslində başlanğıcda belə qırışlı bir beyinlə başlamırıq, erkən inkişaf dövrlərində bir dölün olduqca hamar bir beyni vardır. Ancaq döl böyüdüyündə neyronları da böyüyərək beynin fərqli bölgələrinə gedər, burada sulci və gyrilУ™ri yaradarlar. 40 həftəlik olduğunda beyin bu anda sizin sahib olduğunuzdakı şəklini almışdır (təbii ki daha kiçikdir). Yəni biz bir şeylər öyrəndikcə qırışlarımız artmaz. Doğulduğumuzda sahib olduğumuz qırışlarla həyatımızı keçirərik, əlbəttə ki beynimiz sağlam qala bildiyi müddətcə.
Bir şeylər öyrəndikcə beynimiz dəyişər - ancaq bunlarla sulci və gyri inkişaf etdirmək şəklində olmaz. Buna "beyin elastikliyi" deyilir. Siçanlar kimi heyvanların beyinlərinin, onlar bir şeylər öyrəndikcə dəyişməsinin araşdırılmasında araşdırmaçılar sinapslar (neyronlar arası keçidlər) və neyronları dəstəkləyən qan hüceyrələrinin saylarının artdığını tapmışlar. Bəziləri də yeni xatirələr yarandıqda yeni neyronlar yaratdığımız inanmaqdadır, lakin bu bizim kimi məməlilər üçün hələ isbat edilməmiş bir haldır.
Televiziya şoularında, filmlərdə və ya reklamlarda gizli mesajlar olduğunu hiss etmisinizsУ™ bir sonrakı mifimiz sizin üçün maraqlı olacaq.
Ardı var...
İlkin Cəfərov